Ζήτω η 28η Οκτωβρίου 1940, γράφει ο Θανάσης Καμπισιούλης

Η Επέτειος του «ΟΧΙ» αφορά την άρνηση της Ελλάδας στις ιταλικές αξιώσεις που περιείχε το τελεσίγραφο που επιδόθηκε από τον Ιταλό πρέσβη στον Έλληνα δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά. Συνέπεια της άρνησης αυτής ήταν η είσοδος της xώρας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940. Ένας παππούς και μια γιαγιά, που είναι σήμερα 90 χρόνων, έζησαν και θυμούνται καλά τα γεγονότα εκείνου του Οκτωβρίου και όσα ακολούθησαν. Πόσο σημαντικό είναι για όλους να μιλούμε με γονείς και παππούδες που μπορούν να μας πουν σκέψεις και συναισθήματα από τις ηρωικές αλλά και δύσκολες ημέρες που έζησαν.

Δύο χρόνια πριν η εφημερίδα «Καθημερινή» ζήτησε από όσους νέους ήθελαν, με ηλικίες 15-17 ετών, να συμμετάσχουν σε διαγωνισμό συγγραφής έκθεσης με αφορμή τη συμπλήρωση 80 ετών από την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου. Το θέμα ήταν «Τι σημαίνει για εμένα η 28η Οκτωβρίου;». Ανταποκρίθηκαν 84 άτομα που έδειξαν με τις εκθέσεις τους ότι για τους νέους της Ελλάδας του 2020, το έπος του 1940-’41 γεννά πηγαία αισθήματα θαυμασμού, υπερηφάνειας και αποτελεί αφορμή ζωντανού προβληματισμού.
Μια από τις δυο εκθέσεις που ξεχώρισαν, ήταν αυτή της Κατερίνας Μπούγαλη η οποία με ωραίο και κατανοητό λόγο περιέγραψε εικόνες, σκέψεις και συναισθήματα που όλοι έχουμε ζήσει:

«Τι σημαίνει για εμένα η 28η Οκτωβρίου; Τίποτα. Απολύτως τίποτα. Είμαι δεκαεπτά χρόνων και έχω μεγαλώσει στη μεταπολεμική εποχή πρώτα των “παχιών αγελάδων” και μετά της οικονομικής, ηθικής, πολιτισμικής κρίσης, η οποία επηρέασε βαθύτατα την προσωπικότητα τόσο τη δική μου όσο και των συνομηλίκων μου. Κατά την περίοδο αυτής της κρίσης όλοι κλειστήκαμε στον μικρόκοσμό μας – όπως τείνουν να κάνουν οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως της περιόδου στην οποία ζουν – και θεωρήσαμε ότι αυτό το οποίο περνάμε είναι κάτι το δραματικό, το πρωτόγνωρο.
»Θυμάμαι χαρακτηριστικά να αρχίζει μια παρόμοια κουβέντα γύρω από το πασχαλιάτικο τραπέζι κάποια χρόνια πριν, όταν ακόμα ήμουν δημοτικό, μεταξύ ενός οικογενειακού μας φίλου και του παππού μου. Ο πρώτος ισχυριζόταν ότι άμα συνεχίζαμε έτσι ως χώρα, σε λίγα χρόνια θα πεινάγαμε. Ο παππούς μου, που εκείνη την ώρα σούβλιζε το αρνί, γύρισε και του είπε, χωρίς ίχνος διδακτισμού στη φωνή του, πως δεν ξέρεις τι σημαίνει πείνα. Αυτό. Απλά αυτό. Και μέσα σε πέντε απλούστατες λέξεις κατάφερε να εκφράσει μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων που ζήσανε τον πόλεμο, πρώτα του ’40 και έπειτα τον Εμφύλιο, χούντα, κρίση, μερικοί ίσως και τον ξεριζωμό.

»Έχω ακούσει ιστορίες από τον παππού μου που είχε μέρες ως παιδί να φάει και φώναζε από την αυλή του σπιτιού του στην Άμφισσα, “μάνα φαΐ, μάνα φαΐ”, και δεν είχαν τίποτα να του δώσουν, και κατέληγε να τρώει πεταμένες φλούδες πορτοκαλιών από την άκρη του δρόμου. Έχω ακούσει τη γιαγιά μου να λέει πως πήγε ο πατέρας της στο αλβανικό μέτωπο και κατά λάθος βρέθηκε να πολεμά στο ίδιο Σώμα με τον αδερφό του και εν τέλει να τον βλέπει να πεθαίνει δίπλα του. Ξέρω μια γιαγιά που είδε τον πατέρα της να δολοφονείται από Ιταλούς στρατιώτες μπροστά στα μάτια της την ώρα του φαγητού. Έχω μιλήσει με μια Εβραία γυναίκα που έβλεπε τα νούμερα στα μπράτσα των γονιών της και ως παιδάκι νόμιζε ότι είναι και πολύ κουλ γιατί κανενός άλλου οι γονείς δεν είχαν τατουάζ. Ξέρω έναν κύριο που ήταν στον ΕΛΑΣ και όταν ήταν δημοτικό έριχνε πρόκες στις ράγες των τρένων των ναζί.
»Ξέρω ότι, όταν μπήκαν οι Γερμανοί στην Ελλάδα, ο μπαμπάς του μπαμπά μου ήταν έκτη δημοτικού, μέσα στην τάξη, και θυμάται τον ταχυδρόμο να έρχεται στο σχολείο, να χτυπάει το παράθυρο και να λέει κάτι στο αυτί του δασκάλου. Εκείνον να χλωμιάζει, να γυρνάει στα παιδιά και να λέει: “Έχουμε πόλεμο. Πηγαίντε όλοι σπίτια σας”.
»Όχι, η ημέρα της 28ης Οκτωβρίου για εμένα δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. Για όλους όμως αυτούς τους ανθρώπους, που αγαπώ με όλη μου την καρδιά, σημαίνει πως έζησαν κάτι ιστορικό που πρέπει με κάθε τρόπο να αποφευχθεί στο μέλλον. Οι εικόνες που βλέπουμε στις σχολικές γιορτές, τα ιστορικά γεγονότα, οι μαρτυρίες κάποτε ήταν πραγματικότητα, δεν θα μπορούσαν να συρρικνωθούν στα δεκαπέντε λεπτά μιας προβολής, ενώ παράλληλα όλοι οι άνθρωποι που τις είχαν ζήσει δεν θα μπορούσαν παρά να πληγωθούν αλλά και να γίνουν πολύ πιο δυνατοί. Οι επέτειοι στον λογισμό μου δεν έχουν να κάνουν με μια πατρίδα και μια αφηρημένη ιδέα ευθύνης. Είναι για τους ανθρώπους, από τους ανθρώπους».

O καθένας μπορεί να «διαβάζει» και να κρίνει τα ιστορικά γεγονότα. Κάποια πράγματα όμως δεν μπορούν να παραχαραχτούν. Επίσης, καλό είναι κάθε τι να μπαίνει στη σωστή του διάσταση. Δεν μπορούν να συγκριθούν η φτώχεια και οι δυσκολίες σε μια περίοδο πολέμου, με όλα αυτά που μας δυσκολεύουν σήμερα. Τέλος, κάθε επέτειος, κάθε ιστορική μνήμη δεν είναι τίποτα άλλο παρα μια αφορμή να διδαχτούμε και να προχωρήσουμε με περισσότερη σοφία και δύναμη.
Ο δικός μου πατέρας μου ήταν μόλις 7 ετών όταν είπαμε το ηρωικό ΟΧΙ. Μου έχει πει πολλά για τα παιδικά του χρόνια. Ο παππούς μου έχασε τη ζωή του, κάπου στο Γράμμο, λίγα χρόνια αργότερα. Ούτε τον είδα, ούτε μου είπε κάτι για τις μάχες που έδωσε. Κάθε χρόνο τέτοια ημέρα νιώθω μεγάλη υπερηφάνεια, μα και ένα βάρος σαν να τους οφείλουμε κάτι. Κάθε ημέρα της ζωής μου νιώθω ότι οι Ειρηνικές ημέρες που ζούμε είναι αποτέλεσμα εκείνων των αγώνων. Καμία μέρα μου, όσο δύσκολη κι αν ήταν, δεν θα την αντάλλασσα με μια ημέρα του πατέρα η του παππού μου.

• Αν θέλετε να επικοινωνήσετε μαζί μου: eetsi@windowslive.com