Φωταγωγήθηκε η Ομορφοκκλησιά

Στη φωταγώγηση της Ομορφοκκλησιάς προχώρησε ο Δήμος Γαλατσίου το βραδάκι της Τετάρτης 12 Οκτωβρίου, με μια εκδήλωση που έγινε σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής.

Η Ομορφοκκλησιά, ο γνωστός μας Άγιος Γεώργιος, είναι μεσαιωνικός ναός, κτισμένος επάνω σε αρχαιότερα θεμέλια, όπως μαρτυρούν παλαιοχριστιανικά γλυπτά και τείχη. Χρονολογείται από τον 11ο αιώνα και είναι ρυθμού εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλο. Εσωτερικά είναι σκεπασμένος με τοιχογραφίες, που απεικονίζουν το βίο του Αγίου Γεωργίου, από τη Παλαιά Διαθήκη.
Γύρω από το ναό βρέθηκαν αρχαία ευρήματα, και πιθανολογείται πως πλησίον του ναού υπάρχει αρχαίο νεκροταφείο.

Φανερά συγκινημένος ο Δήμαρχος Γαλατσίου Γιώργος Μαρκόπουλος, απευθυνόμενος στους παρευρισκομένους, είπε: «Σας ευχαριστώ πάρα πολύ που βρεθήκατε απόψε κοντά μας σε αυτή την πολύ σημαντική στιγμή για την πόλη μας. Ο ναός του Αγίου Γεωργίου, η Ομορφοκκλησία, φωταγωγείται απόψε! Και ξέρω ότι κάποιοι θα πουν “σιγά το πράγμα”, κάποιοι άλλοι να πουν πως “άλλα έργα έχουν προτεραιότητα. Μηδαμινό το έργο” και κάποιοι άλλοι να προσπαθήσουν να το υποδαυλίσουν. Ένα πράγμα θα επισημάνω, αν ήταν εύκολο θα είχε γίνει πράξη εδώ και 60 χρόνια τώρα!»
Και ο Δήμαρχος Γαλατσίου συνέχισε: »Από το 2014 που αναλάβαμε ήταν στις προτεραιότητές μας η φωταγώγηση του μνημείου αυτού, το οποίο είναι μέγιστης ιστορικής σημασίας όχι μόνο για την πόλη μας αλλά για όλη την Αττική. Ξεκινήσαμε λοιπόν με όνειρο τη φωταγώγηση, κάναμε όλες τις απαραίτητες ενέργειες, πολεμήσαμε τη γραφειοκρατία, ήρθαμε σε συνεννόηση με τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες και 4 χρόνια μετά, δηλαδή το 2018 ήμασταν ακόμα στο μηδέν. Επειδή θέλω να είμαι ειλικρινής απέναντί σας, δεν θα κρύψω πως κάπου εκεί απογοητεύτηκα με όλα αυτά τα πήγαινε – έλα… Ωστόσο υπήρξε ένας άνθρωπος μέσα από την ομάδα που καμία στιγμή, σε κανέναν τοίχο μπροστά δεν εγκατέλειψε τον σκοπό αυτό. Με υπομονή, επιμονή και προσήλωσή σε αυτό τον σκοπό κατάφερε να έχει η Ομορφοκκλησία απόψε όλα τα φώτα στραμμένα πάνω της. Αναφέρομαι στον Πρόεδρο του Πολιτιστικού και Αθλητικού Οργανισμού, κ. Μάνο Ελευθερίου και τον ευχαριστώ πολύ για όλη την προσπάθεια που έχει καταβάλει. Είμαι σίγουρος ότι το αποτέλεσμα τον δικαίωσε.
»Μια ομάδα για να λειτουργήσει σωστά με στεγανά, με πρόγραμμα, με εμπιστοσύνη και με όραμα οφείλει να δίνει ελευθερία κινήσεων και πρωτοβουλίες στους ανθρώπους της. Στους ανθρώπους που πορεύονται με κοινό σκοπό για μια καλύτερη πόλη, για ένα καλύτερο μέλλον χωρίς όμως να ξεχνάει την ιστορία της πόλης.»

Τη βραδιά έντυσε μουσικά το συγκρότημα έντεχνης ελληνικής μουσικής «Έμμελον», που υπό την επιμέλεια του Ελευθέριου Μαυρομάτη, παρουσίασε ένα αφιέρωμα στον αλησμόνητο Νίκο Ξυλούρη.

ΑΣ ΓΝΩΡΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΟΜΟΡΦΟΚΚΛΗΣΙΑ

Η εκκλησιά είναι χτισμένη με τα υλικά πρωτοχριστιανικού ναού, μέλη αρχαιοελληνικού κτιρίου, που λεηλατημένο κείτεται δίπλα! Γύρω από το ναό εξάλλου έχουν βρεθεί αρχαία λείψανα του 5ου – 4ου αιώνα π.Χ., όπου υπήρχε και το αρχαίο νεκροταφείο του Δήμου Βατής. Ο αρχαίος Δήμος Βατής ανήκε στην Αιγηίδα φυλή περιλαμβάνοντας σχεδόν ολόκληρο το βόρειο τμήμα του Άστεως γύρω από τα αφιλόξενα τότε Τουρκοβούνια.
Σύμφωνα με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών / Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών (ΙΒΕ/ΕΙΕ) και την Καρακατσάνη – Βασιλάκη (2002) (πηγή: http://www.eie.gr), πρόκειται για έναν δίστυλο σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό, με παρεκκλήσιο στη νότια πλευρά. Έτσι, στην ανατολική της όψη προβάλλουν δύο αψίδες, των Ιερών του κυρίως ναού και του παρεκκλησίου. Ο τρούλος του ναού είναι αθηναϊκός και το σύστημα τοιχοδομίας πλινθοπερίκλειστο.
Ο Ορλάνδος χρονολόγησε το μνημείο στο τρίτο τέταρτο του 12ου αι., ακριβώς όπως και ο Megaw το 1931. Ο καθηγητής Μπούρας το τοποθετεί στον ίδιο αιώνα, με μια οψιμότερη απόκλιση, που, ίσως δικαιολογεί τα νεοφανή δυτικά στοιχεία επίδρασης που εμφανίζονται τόσο στο παρεκκλήσιο όσο και στον κυρίως ναό. Θεωρεί δε ότι ο κυρίως ναός είναι σύγχρονος με το παρεκκλήσιο.
Ο ναός κοσμείται με τοιχογραφίες, εξαιρετικό δείγμα τέχνης του τελευταίου τετάρτου του 13ου αι. Οι τοιχογραφίες καλύπτουν με αρμονική πολυχρωμία όλες τις εσωτερικές επιφάνειες. Βέβαια, ο χρόνος, ο φανατισμός των αλλόδοξων αλλά και οι βαρβαρότητες των ανθρώπων έχουν καταστρέψει σημαντικό μέρος τους, ιδιαίτερα στα χαμηλά και ευκολότερα προσβάσιμα μέρη. Το ίδιο σημαντικό για τις τοιχογραφίες του είναι και το παρεκκλήσιο.
Μερικές από τις τοιχογραφίες είναι: στο νάρθηκα του ναού, όπου διακρίνονται σκηνές από το μαρτύριο του Αγίου Γεωργίου, στο όνομα του οποίου τιμάται η εκκλησία. Στον κυρίως ναό, άγιοι, ασκητές, οι κορυφαίοι των Αποστόλων Πέτρος και Παύλος, Ιεράρχες, η Παναγία με αρχαγγέλους, ο Παλαιός των Ημερών, ο Ματθαίος από τους Ευαγγελιστές (ο μόνος που διατηρείται άθικτος), Προφήτες, και βέβαια ο Παντοκράτωρ του τρούλου. Ο Παντοκράτωρ της Ομορφοκκλησιάς όμως δεν χαρακτηρίζεται από την κλασικότητα εκείνου στο Δαφνί, αλλά από μια δύναμη που πηγάζει από τα χαρακτηριστικά του προσώπου του.
Ο κομψός ναός του Αγ. Γεωργίου κατέστη ευρύτερα γνωστός όχι μόνο στον χώρο των βυζαντινολόγων αλλά και των ζωγράφων, κυρίως από την παράσταση στον τρούλο του Παντοκράτορα, που διασώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση, παρά τις κακουχίες που υπέστη στη διαδρομή των αιώνων.
Ειδικοί και ερευνητές αναφέρουν ότι ο Φώτης Κόντογλου, αντιγράφει, σε αρκετούς Ναούς που αγιογραφεί, τη μορφή του και είναι αυτή η μορφή που προτείνει στο βιβλίο του ΕΚΦΡΑΣΗ, ως κατ’ εξοχήν αποδίδουσα τον Παντοκράτορα. Προφανώς, η αγιογραφία του Παντοκράτορα είναι έργο περίφημου ζωγράφου – αγιογράφου της εποχής, η οποία έχει, κατά παράδοξο τρόπο εκπληκτικές ομοιότητες με ένα έργο του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου, γνωστού και ως ΕΙ Greco – προσωνύμιο της διαβίωσης και της καλλιτεχνικής του καριέρας στο Τολέδο της Ισπανίας. Πρόκειται για τον πίνακα “Ο Ιππότης με το ξίφος” καθώς επίσης και άλλα έργα του κρητικού στην καταγωγή ζωγράφου (1541-1614). Επισημαίνονται τα κοινά εικονογραφικά στοιχεία των δύο παραστάσεων και γίνεται διερεύνηση κατά πόσον οι ομοιότητες αυτών έχουν κοινή προέλευση – δηλ. απ’ τον κορμό της Βυζαντινής εικονογραφίας. Ακόμα, γίνεται προσπάθεια να απαντηθούν ερωτηματικά για μια πιθανή άφιξη του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου στην Ομορφοκκλησιά κατά την διάρκεια του ταξιδιού της μετανάστευσης του από την Κρήτη στη Βενετία – και ακολούθως στην Ισπανία – το καλοκαίρι του 1566 ή την άνοιξη του 1567.
Επίσης, σύμφωνα με την Καρακατσάνη-Βασιλάκη (2002), στον κυρίως ναό αναπτύσσονται και άλλες ενδιαφέρουσες συνθέσεις όπως η Μεταμόρφωση, η Έγερση του Λαζάρου, η Βαϊοφόρος κ.ά. Συνθέσεις ωστόσο υπάρχουν και στο παρεκκλήσιο, όπως ο Μυστικός Δείπνος, η Φιλοξενία του Αβραάμ ή ο Αναπεσών, κ.ά.
Και τα τρία μέρη της Ομορφοκκλησιάς (νάρθηκας, ναός και παρεκκλήσιο) έχουν ζωγραφιστεί από ομάδες ζωγράφων που η καθεμιά ερμηνεύει στα μέτρα της ρεύματα της μεγάλης σύγχρονης τέχνης της εποχής τους. Επειδή δεν είναι δυνατό στο κείμενο αυτό να αναλυθούν περαιτέρω οι τοιχογραφίες, παρατίθεται η επισήμανση της Αγάπης Βασιλάκη-Καρακατσάνη στο τέλος του βιβλίου της σχετικά με την Όμορφη Εκκλησιά και την ανάλυση των τοιχογραφιών της.