Κλιματική Αλλαγή και Έλληνες – Τι λέει η έρευνα του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης

Στη δημοσιότητα δόθηκαν τα αποτελέσματα της έρευνας «Κλιματική Αλλαγή: Αντιλήψεις, Απειλές και Προκλήσεις για μια Νέα Περιβαλλοντική Κουλτούρα», που πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, για τις αντιλήψεις των πολιτών σχετικά με την κλιματική αλλαγή, τη σοβαρότητά της και την προσαρμογή σε αυτή.

Υπενθυμίζεται ότι στο πλαίσιο του Εθνικού Διαλόγου για την κλιματική κρίση και τις προκλήσεις της, τον οποίο έχει εγκαινιάσει το Υπουργείο με σκοπό την εκπόνηση μιας ολοκληρωμένης Εθνικής Στρατηγικής, έχει ξεκινήσει ήδη από τον Φεβρουάριο 2022, ένα νέο ερευνητικό πρόγραμμα, με αντικείμενο τη διερεύνηση στάσεων και απόψεων σχετικά με την κλιματική αλλαγή. Με έμφαση στην ατομική περιβαλλοντική κουλτούρα και τις πρακτικές που υιοθετούν ή είναι πρόθυμοι να υιοθετήσουν οι πολίτες, αλλά και στην αξιολόγηση πολιτικών αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, ιδίως σε θέματα πρόληψης, προσαρμογής και ευαισθητοποίησης των πολιτών. Ένα πρόγραμμα ανοιχτό στην κοινωνία, το οποίο θα συμπεριλάβει συμμετοχικές δράσεις πολιτών και της επιστημονικής κοινότητας, όπως εργαστήρια ανταλλαγής ιδεών, δημόσιες παρουσιάσεις και δημοσιεύσεις.
Πρωτίστως, όμως, το νέο αυτό ερευνητικό πρόγραμμα θα αποτελέσει χρήσιμο οδηγό για τις πολιτικές και επιμέρους δράσεις του Υπουργείου, καθώς αποτυπώνει με εξαιρετικά εύληπτο τρόπο τις αντιλήψεις, τις ανάγκες και τις αγωνίες της ελληνικής κοινωνίας μπροστά στο φαινόμενο της κλιματικής κρίσης και τις συνέπειές του για τον πλανήτη μας, τη χώρα μας, τη ζωή μας. Αποτυπώνει, επίσης, τη διάθεση των πολιτών να έχουν έναν πιο ενεργό ρόλο μέσα από έμπρακτες συμπεριφορές και πρωτοβουλίες σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο – μια στάση που το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας επιδιώκει να θέσει στην «καρδιά» των πολιτικών του.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τον ανεξάρτητο, μη κερδοσκοπικό οργανισμό έρευνας και ανάλυσης διαΝΕΟσις, ο οποίος συμμετέχει αφιλοκερδώς και έχει αναπτύξει σημαντική τεχνογνωσία σε θέματα κλιματικής αλλαγής με ειδικούς επιστήμονες, καθώς και με τη συμβολή της εταιρείας ερευνών κοινής γνώμης Metron Analysis, η οποία διαθέτει μακρόχρονη σχετική εμπειρία. Τα αποτελέσματά της είναι από διαθέσιμα στον ιστότοπο της διαΝΕΟσις (www.dianeosis.org), μαζί με το σχετικό συνοδευτικό υλικό και ιδίως την αποτίμηση των αποτελεσμάτων της, με το executive summary της έρευνας από την Metron Analysis.

Στο πλαίσιο, λοιπόν, της πρωτοβουλίας να ανοίξει ένας διάλογος του αρμόδιου Υπουργείου με τους πολίτες, φέρνοντας έτσι την κοινωνία και τις ανάγκες της στο προσκήνιο της χάραξης πολιτικής για θέματα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας προχωρά σε συγκεκριμένες μεσο-μακροπρόθεσμες δράσεις, από τις οποίες ξεχωρίζουν:
• Διαμόρφωση του νέου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Κινδύνων Καταστροφών και Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή. Ένα ολιστικό και συνεκτικό πλαίσιο για τον επιτελικό, επιχειρησιακό ρόλο της Πολιτικής Προστασίας, αλλά και τον νέο ρόλο του Υπουργείου ως προς την προσαρμογή στις νέες συνθήκες που επιβάλλει η κλιματική κρίση. Στο πλαίσιο αυτό πρώτη προτεραιότητα αποτελεί η αναβάθμιση του Εθνικού Συντονιστικού Κέντρου Διαχείρισης Κρίσεων (ΕΣΚΕΔΙΚ), ώστε να αποτελέσει έναν πραγματικό «κόμβο» διασύνδεσης όλων των κρίσιμων φορέων και υποδομών της χώρας, με άρτια επιστημονική υποστήριξη και ουσιαστικό συντονιστικό / επιχειρησιακό ρόλο στη διαχείριση κάθε φυσικής καταστροφής.
• Αναδιάρθρωση του συστήματος εθελοντισμού, μέσα από τη νέα Ακαδημία Πολιτικής Προστασίας. Ένα πρότυπο έργο που αναμένεται να λειτουργήσει σύντομα και θα παρέχει εξειδικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα με τις αντίστοιχες πιστοποιήσεις σε εθελοντές, στελέχη της Δημόσιας Διοίκησης και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά και σε κάθε πολίτη. Ένας πραγματικός πολλαπλασιαστής γνώσης, ένα «φυτώριο» που θα αλλάξει το τοπίο του εθελοντισμού στη χώρα μας. Παράλληλα, προχωρά με γοργούς ρυθμούς η αναδιάταξη του Μητρώου Εθελοντικών Οργανώσεων και η ένταξή τους στον επιχειρησιακό σχεδιασμό της Πολιτικής Προστασίας ήδη από φέτος το καλοκαίρι, με 2.100 νέους εθελοντές Πολιτικής Προστασίας να έχουν εκπαιδευτεί από το Πυροσβεστικό Σώμα και να έχουν ήδη ενταχθεί στο δυναμικό των ομάδων που λειτουργούν στο πλαίσιο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
• Εκπαίδευση στελεχών. Μπαίνουν τα θεμέλια για τη δημιουργία της Εθνικής Σχολής Διαχείρισης Κρίσεων και Αντιμετώπισης Κινδύνων που θα περιλαμβάνει την Ακαδημία Πολιτική Προστασίας, την Πυροσβεστική Ακαδημία (σε Κηφισιά και Πτολεμαΐδα), καθώς και πρότυπο Κέντρο Ειδικών Εκπαιδεύσεων για την ολιστική, σύγχρονη εκπαίδευση όλων των στελεχών Πολιτικής Προστασίας και την προσαρμογή τους στις νέες συνθήκες που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή.
• Αύξηση ετοιμότητας πολιτών έναντι κινδύνων και καταστροφών. Πρόκειται για ένα φιλόδοξο πρόγραμμα που αποσκοπεί να εξοικειώσει κάθε πολίτη με τις νέες συνθήκες που δημιουργεί η κλιματική κρίση.
• Οικοδόμηση μιας νέας σχέσης εμπιστοσύνης με τους πολίτες, μέσα από στοχευμένες ενημερωτικές δράσεις που θα εξηγούν, θα ευαισθητοποιούν, θα δίνουν σαφείς οδηγίες, θα καλλιεργούν εντέλει μια συλλογική αντίληψη για τα μέτρα πρόληψης που όλοι μπορούμε να λάβουμε ώστε να προστατευτούμε αποτελεσματικά από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται η ολοκληρωμένη καμπάνια ενημέρωσης για την αντιπυρική περίοδο. Η καμπάνια έχει ήδη ξεκινήσει με ενημερωτικό υλικό οδηγιών, ώστε με απλά βήματα να θωρακίσουμε το σπίτι μας από δασικές πυρκαγιές και θα ενταθεί τους κρίσιμους επόμενους δύο μήνες. Εντάσσεται, επίσης, η δημιουργία του νέου ιστοτόπου του Υπουργείου, με ειδική ενότητα για θέματα ενημέρωσης για θέματα κλιματικής αλλαγής και ορίζοντα υλοποίησης το φθινόπωρο του 2022, αλλά και η αναβάθμιση του κέντρου επικοινωνιών για τον ευρωπαϊκό αριθμό έκτακτης ανάγκης 112, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη και θα παρέχει ταχύτερες και βελτιωμένες υπηρεσίες ενημέρωσης των πολιτών σε περιπτώσεις επείγοντος.

ΒΑΣΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Η έρευνα, που περιλαμβάνει 28 ερωτήσεις, διεξήχθη από τη Metron Analysis σε πανελλαδικό δείγμα 2.005 ατόμων ηλικίας 17 και άνω, τηλεφωνικά και online, την περίοδο 6-27 Απριλίου του 2022. Ας δούμε κάποιες ενδεικτικές απαντήσεις και τα αποτελέσματα που εξάγονται από αυτές.
Μετά από μια (πρωτοφανή στα χρονικά) ανατροπή την περίοδο της πανδημίας, οι Έλληνες πολίτες επέστρεψαν στην κανονικότητα: το 60,6% πιστεύουν, πλέον, πως «η χώρα κινείται προς τη λάθος κατεύθυνση», έναντι 31% που θεωρούν ότι κινείται προς τη σωστή. Αυτή είναι μια ερώτηση που γίνεται συχνά σε παρόμοιες έρευνες, ανεξαρτήτως θέματος και συγκυρίας, και αποτυπώνει το γενικότερο κλίμα στην κοινωνία.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι τον Απρίλιο του 2020, εν μέσω της πρώτης καραντίνας, τα ποσοστά στην ίδια ερώτηση ήταν αντίστοιχα 9,6% (προς τη «λάθος») και 85,7% (προς τη «σωστή»). Όπως γίνεται συνήθως σε συνθήκες κανονικότητας, οι απαντήσεις σε αυτή την ερώτηση είναι άμεσα συνδεδεμένες με τις ιδεολογικές τοποθετήσεις των ερωτηθέντων, ενώ και οι νέοι και οι άνεργοι είναι σχεδόν πάντα λιγότερο αισιόδοξοι. Αντίθετα, σε μια άλλη, παρόμοια ερώτηση για το αν «ο κόσμος» κινείται προς τη σωστή ή τη λάθος κατεύθυνση, όλες οι ιδεολογικοπολιτικές κατηγορίες του πληθυσμού λίγο-πολύ συμφωνούν: ο κόσμος πηγαίνει προς τη λάθος κατεύθυνση. Αυτό απαντά 66,9% του συνόλου.
Στην ερώτηση «ποιο πιστεύετε ότι είναι το πιο σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα», οι πιο δημοφιλείς απαντήσεις που δίνουν οι Έλληνες – με μεγάλη διαφορά από τις επόμενες – είναι η ακρίβεια (25,9%) και η οικονομία (24,3%).

Ωστόσο, στην ερώτηση «ποιο πιστεύετε ότι είναι το πιο σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης σήμερα», στην οποία επίσης δόθηκε η δυνατότητα στους ερωτηθέντες να απαντήσουν αυθόρμητα, η πιο συχνή απάντηση ήταν η «καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος» (17%) με την «κλιματική αλλαγή» να εμφανίζεται στην τρίτη θέση (13,1%). Η διάκριση ανάμεσα στις δύο έννοιες, όπως γίνεται αντιληπτό από άλλες ερωτήσεις αλλά και σε άλλες έρευνες, δεν είναι απολύτως ξεκάθαρη στο μυαλό των ερωτηθέντων. Αναφέρουν, πάντως, και τις δύο αρκετά συχνά.
Ως άλλα μεγάλα προβλήματα του πλανήτη μας καταγράφονται οι πόλεμοι (13,6%), η ακρίβεια (11,1%), η φτώχεια και οι ανισότητες (8,9%) και η οικονομία (8,1%). Έχει ενδιαφέρον εδώ το ότι εμφανίζονται κάποιες διαφοροποιήσεις στις ηλικιακές κατηγορίες, οι οποίες δεν είναι οι αναμενόμενες. Ενώ σχεδόν το 40% των boomers του δείγματος (δηλαδή οι ερωτηθέντες ηλικίας 58-67 ετών) επιλέγουν είτε την «κλιματική αλλαγή» είτε την «καταστροφή του περιβάλλοντος» ως το σημαντικότερο πρόβλημα του πλανήτη, μόνο το 24% των μελών της Gen Z (ηλικίες 17-25) και το 20% των Millennials (ηλικίες 26-41) απαντούν το ίδιο. Και για τις δύο κατηγορίες νεότερων Ελλήνων πολύ σημαντικό πρόβλημα για τον πλανήτη αποτελεί «η ακρίβεια» (18%).
Πάντως, οι Έλληνες αναγνωρίζουν καθολικά ότι υπάρχει πρόβλημα. Το 90,5% των ερωτηθέντων συμφωνούν ότι «υπάρχει κλιματική αλλαγή», και το 90% εξ αυτών πιστεύουν ότι αυτή οφείλεται «κυρίως στην ανθρώπινη δράση». Είναι εξαιρετικά υψηλά ποσοστά αυτά, κοινά σε όλες τις κατηγορίες του πληθυσμού, που υπογραμμίζουν ότι η «άρνηση» της κλιματικής αλλαγής είναι ένα φαινόμενο εξαιρετικά περιορισμένο στην ελληνική κοινωνία. Μάλιστα, όταν ζητήθηκε από τους ερωτηθέντες να βαθμολογήσουν το πόσο σοβαρό πρόβλημα θεωρούν την κλιματική αλλαγή σήμερα στην κλίμακα από το 1 μέχρι το 10, σχεδόν ένας στους τρεις απάντησε «10» και το 82,2% επέλεξαν έναν αριθμό από το 7 και πάνω. Η μέση τιμή στις βαθμολογίες τους ήταν 8,8.
Στο θέμα της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, πάντως, ένα πολύ υψηλό ποσοστό των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι υπεύθυνοι για να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή «είμαστε εμείς οι πολίτες». Πάνω από 1 στους 3 επιλέγουν αυτή την απάντηση, περισσότεροι από όσους πιστεύουν ότι υπεύθυνες είναι «οι επιχειρήσεις και η βιομηχανία» (22,4%), ο ΟΗΕ (11,7%), η Ευρωπαϊκή Ένωση (28,7%) ή οι Δήμοι (6,9%). Η πλειοψηφία, όπως ίσως είναι αναμενόμενο, θεωρεί ότι υπεύθυνες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι κυρίως «οι εθνικές κυβερνήσεις».
Η πλειοψηφία, δε, πιστεύουν ότι τόσο «η Πολιτεία» όσο και «η ΕΕ» κάνουν «λίγα» για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα.
Σε επιμέρους περιβαλλοντικά θέματα, οι ερωτηθέντες ρίχνουν το βάρος της ευθύνης μόνο εν μέρει στο κράτος. Όταν ρωτήθηκαν αν «ο καθαρισμός των οικοπέδων» πρέπει να είναι ευθύνη της Πολιτείας ή των πολιτών, το 67,1% παραδέχτηκαν πως είναι ευθύνη των πολιτών. Μόνο 31,5% θεωρούν πως ο καθαρισμός των παραλιών είναι ευθύνη της Πολιτείας -το 28,4% θεωρεί πως είναι ευθύνη των πολιτών, ενώ σχεδόν 40% απαντούν αυθόρμητα «και των δύο».
Αναλυτικά όλη η έρευνα και τα αποτελέσματά της με τους συνοδευτικούς πίνακες στον ιστότοπο της διαΝΕΟσις εδώ. Αξίζει πραγματικά να της ρίξετε μια ματιά!
(Πηγή: dianeosis.org)