Όζοι Θυρεοειδούς

Ως όζος θυρεοειδούς χαρακτηρίζεται μια τοπική διόγκωση του αδένα συμπαγή ή κυστική (γεμάτη με υγρό) ή και μικτού τύπου. Οι όζοι είναι πολύ συχνοί και οι πιθανότητες ανάπτυξης τους αυξάνονται με την ηλικία. Υπολογίζεται ότι κατά την διάρκεια της ζωής, ο κίνδυνος για την εμφάνιση ενός ψηλαφητού όζου είναι μεταξύ 5-10% του πληθυσμού, ενώ με τη βοήθεια των υπερήχων πάνω από το 50% των ενηλίκων παρουσιάζει όζους, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι μικροί και δεν έχουν κλινική σημασία. Η παρουσία όζων είναι πιο συχνή σε γυναίκες.  

Συνήθως δεν είναι γνωστή η αιτία που προκαλεί την ανάπτυξη των όζων, αλλά συχνά βρίσκονται σε μέλη της ίδιας οικογένειας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η έλλειψη ιωδίου στη διατροφή είναι μια πολύ συνηθισμένη αιτία των όζων του θυρεοειδούς αδένα. Στην Ελλάδα η ανάπτυξη των όζων παρατηρείται πιο συχνά σε ανθρώπους που κατάγονται από συγκεκριμένες περιοχές με έλλειψη ιωδίου όπως περιοχές της Αρκαδίας, της Καρδίτσας και της Ηπείρου. Άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες, που ενοχοποιούνται για την εμφάνιση τους, είναι το κάπνισμα, το άγχος, διάφορα φάρμακα και λοιμώξεις.
Οι όζοι του θυρεοειδούς στην πλειοψηφία τους είναι καλοήθεις. Παρόλα αυτά επειδή σε ένα μικρό ποσοστό μπορεί να κρύβουν κακοήθεια, είναι σημαντικό να αποκλείσουμε τον καρκίνο. Διάφοροι προδιαθεσικοί παράγοντες πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από το ιστορικό, όπως η ηλικία του ασθενούς, το φύλο, η ακτινοβολία στο κεφάλι ή στο λαιμό κατά την διάρκεια της παιδικής ή εφηβικής ηλικίας, το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου θυρεοειδούς σε έναν ή περισσότερους συγγενείς 1ου βαθμού.  

ΟΙ ΟΖΟΙ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ;

Τις περισσότερες φορές οι όζοι δεν επηρεάζουν τη λειτουργία του θυρεοειδούς και δεν προκαλούν κανένα σύμπτωμα. Είναι δυνατόν να έχετε όζο στο θυρεοειδή και να μην το γνωρίζετε, αλλά μπορεί να το παρατηρήσετε στον καθρέφτη ή να τον ψηλαφήσετε εάν το μέγεθος του αυξηθεί αρκετά. Αν ο όζος είναι πολύ μεγάλος μπορεί να προκαλέσει πόνο τοπικά και συμπτώματα πίεσης στον λαιμό. Ξαφνικός πόνος οφείλεται συχνά σε αιμορραγία ενός κυστικού όζου.
Ο βήχας, η βραχνάδα ή δυσκολία στην κατάποση ή την αναπνοή, η γρήγορη αύξηση στο μέγεθος του όζου ή διογκωμένοι λεμφαδένες στο λαιμό είναι συμπτώματα που θεωρούνται ύποπτα για κακοήθεια.
Ένα μικρό ποσοστό όζων παράγει θυρεοειδικές ορμόνες (θερμοί όζοι) και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υπερθυρεοειδισμό που εκδηλώνεται με ταχυκαρδία, αρρυθμίες, εφίδρωση, νευρικότητα κ.α.

ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΑΓΝΩΣΘΟΥΝ ΟΙ ΟΖΟΙ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ;

Η διάγνωση ξεκινά με την κλινική εξέταση από τον ιατρό σας. Στη συνέχεια πρέπει να γίνουν εξετάσεις αίματος για να δούμε αν ο θυρεοειδής λειτουργεί φυσιολογικά ή υπερλειτουργεί.
Το υπερηχογράφημα το θυρεοειδούς είναι πολύ σημαντικό γιατί μας δίνει πληροφορίες για το ακριβές μέγεθος και τον αριθμό των όζων, αν είναι συμπαγείς ή κυστικοί, αν υπάρχουν διογκωμένοι λεμφαδένες και μας βοηθάει να παρακολουθούμε το μέγεθος τους κατά την διάρκεια των χρόνων.
Αν από τις εξετάσεις αίματος δούμε ότι ο αδένας υπερλειτουργεί, τότε χρειάζεται να κάνουμε σπινθηρογράφημα θυρεοειδούς. Αυτή η εξέταση γίνεται με μικρή ποσότητα ραδιοϊσοτόπου (τεχνήτιο ή ιώδιο) το οποίο συγκεντρώνεται στον θυρεοειδή ανάλογα με την λειτουργία του και μας δείχνει περιοχές που μπορεί να λειτουργούν περισσότερο (θερμοί όζοι) ή λιγότερο από το φυσιολογικό (ψυχροί όζοι). Ο «θερμός» όζος είναι σχεδόν πάντα καλοήθης ενώ ο «ψυχρός» όζος σε ένα ποσοστό 5-10% μπορεί να είναι κακοήθης.

ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ
ΒΙΟΨΙΑ ΕΝΟΣ ΟΖΟΥ;
Κάθε μονήρης όζος ή όζοι που είναι πάνω από 1 εκατοστό (και δεν είναι «θερμοί») πρέπει να υποβάλλονται σε βιοψία. Σε περίπτωση πολλών όζων παρόμοιου μεγέθους >1εκ η παρακέντηση θα πρέπει να γίνεται σε εκείνους που έχουν ύποπτα στοιχεία για κακοήθεια στο υπερηχογράφημα. Μπορεί να χρειασθεί να κάνουμε βιοψία και σε μικρότερους όζους (<1εκ) αν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για καρκίνο, όπως ύποπτα ευρήματα στο υπερηχογράφημα, οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του θυρεοειδούς ή ιστορικό προηγούμενης ακτινοθεραπείας στην περιοχή. Επίσης εάν ένας όζος που έχουμε ήδη παρακεντήσει συνεχίζει να μεγαλώνει ή αν η πρώτη βιοψία δεν ήταν επαρκής, μπορεί να χρειαστεί να την επαναλάβουμε. Η βιοψία γίνεται με λεπτή βελόνη κάτω από την καθοδήγηση του υπερηχογραφήματος και δεν χρειάζεται τοπική αναισθησία. ΥΠΑΡΧΕΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ;

Αν ένας όζος είναι «θερμός» και προκαλεί υπερθυρεοειδισμό, τότε η θεραπεία βασίζεται στην αντιμετώπιση του υπερθυρεοειδισμού είτε με αντιθυρεοειδικά φάρμακα, ή με ραδιενεργό ιώδιο ή τέλος με αφαίρεση του όζου χειρουργικά.
Αν ο όζος είναι «ψυχρός» και η βιοψία είναι φυσιολογική, τότε δεν χρειάζεται κάποια φαρμακευτική αγωγή αλλά παρακολούθηση κάθε 6-12 μήνες από το γιατρό για πιθανή αύξηση του μεγέθους. Οι περισσότεροι καλοήθεις όζοι δεν μεγαλώνουν. Ο έλεγχος με υπερηχογράφημα κάθε 6-12 μήνες θεωρείται επαρκής. Εάν το μέγεθος του όζου παραμένει σταθερό, το διάστημα της παρακολούθησης με κλινική εξέταση ή υπερηχογράφημα  μπορεί να γίνει μεγαλύτερο, κάθε 2-3 χρόνια. Εάν υπάρχει σαφής αύξηση του όζου ή εμφάνιση ύποπτων χαρακτηριστικών  κατά την ψηλάφηση είτε μετά από έλεγχο με υπερηχογράφημα, η βιοψία θα πρέπει να επαναλαμβάνεται.
Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι θεραπεία με θυροξίνη, που παλαιότερα αποτελούσε την πιο συνηθισμένη μέθοδο αντιμετώπισης, δεν φαίνεται να αποδίδει όταν χρησιμοποιείται για συρρίκνωση των όζων. Ενδεχομένως να εμποδίζει την ανάπτυξη νέων όζων και να μειώνει το μέγεθος τους σε ορισμένες περιπτώσεις, όμως τα αποτελέσματα δεν είναι τόσο ενθαρρυντικά, ούτε βέβαια μειώνει το μέγεθος των όζων μιας από μακρού εγκατεστημένης βρογχοκήλης. Για τον λόγο αυτό  δεν προτείνεται πλέον ως θεραπεία ρουτίνας των όζων του θυρεοειδούς.  
Όλοι οι όζοι με αυξημένη υποψία για κακοήθεια πρέπει να χειρουργούνται με ολική αφαίρεση του θυρεοειδούς. Ο χειρουργός πρέπει να είναι ιδιαίτερα εκπαιδευμένος στη χειρουργική του θυρεοειδούς. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται για να μη γίνει τραυματισμός λαρυγγικών νεύρων και των παραθυρεοειδών αδένων που είναι κάτω από τη θυρεοειδή και ρυθμίζουν το ασβέστιο στον οργανισμό. Το 90% των καρκίνων του θυρεοειδούς είναι καλής πρόγνωσης και μια καλή χειρουργική επέμβαση αποτελεί στη μεγάλη πλειονότητα αυτών των όζων πλήρη θεραπεία. Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι απαραίτητη η συμπληρωματική θεραπεία με χορήγηση ραδιενεργού ιωδίου.

ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΦΑΙΡΕΙΤΑΙ ΕΝΑΣ ΟΖΟΣ;

• Όταν υπάρχουν στοιχεία κακοήθειας στη βιοψία ή όταν η βιοψία έχει αμφίβολο αποτέλεσμα, ειδικά αν υπάρχουν ύποπτα συμπτώματα ή άλλοι παράγοντες κινδύνου.  
• Όταν ένας όζος είναι αρκετά μεγάλος και προκαλεί συμπτώματα ή ένας όζος που μεγαλώνει γρήγορα ακόμα και αν η βιοψία είναι καλοήθης.
• Όταν ένας κυστικός όζος μαζεύει συνέχεια υγρό και χρειάζεται επανειλημμένα παρακέντηση
• Αν υπάρχουν πολλαπλοί όζοι που δεν είναι εύκολο να παρακεντηθούν, γεγονός που κάνει δύσκολη την παρακολούθηση τους

ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΙ ΕΓΚΥΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΟΖΟΥΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ;

Η εκτίμηση των όζων είναι ίδια όπως και στις μη έγκυες γυναίκες, με εξαίρεση το σπινθηρογράφημα το οποίο αντενδείκνυται.
Εάν η εξέταση ενός όζου με βιοψία δείξει στοιχεία κακοήθειας και η διάγνωση γίνεται στην αρχή της εγκυμοσύνης, τότε παρακολουθείται με υπερηχογράφημα και εφόσον μεγαλώνει σημαντικά σε μέγεθος συστήνεται χειρουργείο στο 2ο τρίμηνο, πριν από την 24η εβδομάδα κύησης, για την μείωση του κινδύνου αποβολής. Εάν ο όζος παραμένει σταθερός μέχρι το μέσον της κύησης ή η διάγνωση γίνεται στο 3ο τρίμηνο, η επέμβαση μπορεί να προγραμματισθεί αμέσως μετά τον τοκετό αφού δεν φαίνεται να επηρεάζει το αποτέλεσμα.
Όσον αφορά την επίδραση της εγκυμοσύνης στην οζώδη θυρεοειδική νόσο, έχει βρεθεί από μελέτες αύξηση του μεγέθους προϋπαρχόντων όζων καθώς και ανάπτυξη νέων όζων.