«Η μουσική είναι τόσο αναγκαία για την ψυχή και το πνεύμα όσο η τροφή για το σώμα», Γιώργος Νιάρχος – Μαέστρος

Ο μαέστρος, ενορχηστρωτής, συνθέτης και πιανίστας Γιώργος Νιάρχος γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε πιάνο και ανώτερα θεωρητικά στην Αθήνα και στη Βιέννη (Ακαδημία Μουσικής και Παραστατικών Τεχνών) σύνθεση και διεύθυνση ορχήστρας. Ενορχηστρωτής και μαέστρος της Ορχήστρας Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ και Καλλιτεχνικός Διευθυντής και μαέστρος ενορχηστρωτής του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης επί σειρά ετών, συνεργάστηκε με την Εθνική Λυρική Σκηνή πολλές φορές. Εγκαινίασε με δική του μουσική διασκευή κι ενορχήστρωση την Β’ Σκηνή της Λυρικής Σκηνής με την οπερέτα «Οι Απάχηδες των Αθηνών» και επακολούθησε μεγάλη περιοδεία της ΕΛΣ σε όλη την Ελλάδα με σύνολο 350 παραστάσεις.
Έχει συνδέσει το όνομά του με τις ζωντανές 50μελείς ορχήστρες της χρυσής εποχής της Eurovision και του Ελληνικού φεστιβάλ τραγουδιού Θεσσαλονίκης ενώ έχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα στον Ευρωπαϊκό Διαγωνισμό Τραγουδιού τρεις φορές, το 1981, το 1987 και το 1989. Η ενορχήστρωση του για το τραγούδι «STOP» του συγκροτήματος Bang το 1987 της ελληνικής συμμετοχής διακρίθηκε από την ορχήστρα της Ραδιοφωνίας του Βελγίου και από τον general conductor Jo Carlier ως η καλύτερη του διαγωνισμού για τη χρονιά εκείνη. Το 1981 εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Δουβλίνο ως συνθέτης μαζί με τον Γιάννη Δημητρά με το τραγούδι «Φεγγάρι Καλοκαιρινό» και πήρε την άκρως τιμητική 8η θέση και το 1989 με την ιδιότητα του ενορχηστρωτή και διευθυντή ορχήστρας στην Ελβετία με το τραγούδι «Το Δικό σου Αστέρι» με την τιμητική 9η θέση.
Συμμετείχε σε πολλά Φεστιβάλ και εγκαινίασε σημαντικά θέατρα με Ελληνική Οπερέτα («Οι Απάχηδες των Αθηνών», «Ο Βαφτιστικός» κ.α.). Συνεργάστηκε με το ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας και την Εθνική Λυρική Σκηνή με μιούζικαλ και έχει δώσει πολλές συναυλίες σ’ όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει ενορχηστρώσει και διευθύνει πολλές μουσικές παραγωγές σε Θέατρα της Αθήνας (όπως «Hello Dolly», «Εύθυμη Χήρα», «Μάλα»), παραστάσεις στο Ηρώδειο («Γυναικών Πάθη» χορικά του Ευριπίδη), μεγάλες συναυλίες στο Ηρώδειο (της Βουλής των Ελλήνων με Ελληνική οπερέτα – σολίστ Μάρα Θρασυβουλίδου, Αφιέρωμα στον Μιχ. Σουγιούλ), καθώς και συναυλίες με τη Μαρινέλλα και τον Γιώργο Νταλάρα στο Μέγαρο Μουσικής και σ’ όλη την Ελλάδα. Πραγματοποίησε δύο μεγάλες παραγωγές ελληνικής οπερέτας («Ο Βαφτιστικός» στο θεατρο Ιλίσια-Ντενίση με 25 παραστάσεις και «Οι Απάχηδες των Αθηνών» στο θέατρο REX και μπροστά από το Ζάππειο Μέγαρο. Έχει τιμηθεί με πολλούς χρυσούς και πλατινένιους δίσκους για τις συνεργασίες του με τα πρώτα ονόματα του ελληνικού πενταγράμμου.
Είναι παντρεμένος με την υψίφωνο και ηθοποιό Μάρα Θρασυβουλίδου. Μαζί έχουν τιμηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού, ως ένδειξη ανανώρισης της προσφοράς τους στο χώρο της μουσικής, της τέχνης και του πολιτισμού.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΜΑΙΡΗ ΓΚΙΩΝΗ – ΛΑΡΕΝΤΖΑΚΗ

«ΠΑΛΜΟΣ»: Σε ποιό περιβάλλον μεγαλώσατε και πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια;
ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ: Μεγάλωσα στην αξέχαστη γειτονιά της Αριστοτέλους,όπου η σχέση των ανθρώπων ήταν απλή και ανθρώπινη. Τα γλέντια στήνονταν με ρεφενέ και στις γιορτές και στις χαρές υπήρχε μια εκ των ενόντων ορχήστρα. Συνδυάζαμε την καλή παρέα, το καλό κρασί και την καλή μουσική. Υπήρχε μια καλλιέργεια σπάνια και η μουσική ήταν ποιοτική και μελωδική. Εγώ από ηλικίας 6 ετών έπαιζα ακορντεόν. Όπου γιορτή κι εκδρομή σχολική ή οικογενειακή, ήμουν παρών! Ο πατέρας μου έπαιζε λίγο κιθάρα και οι φίλοι του άλλος μαντολίνο, άλλος φλάουτο κλπ. Στην παρέα μας άκουγε κανείς από Rossini, Verdi, Σακελλαρίδη μέχρι Σουγιούλ, Αττίκ, καντάδες, καντσονέτες.

«Π»: Επομένως, να μην ρωτήσω τί σας ώθησε στη μουσική;
Γ.Ν.: Εκεί λοιπόν, στο κέντρο της Αθήνας, στην περίφημη μουσική γειτονιά της οδού Αριστοτέλους ήταν η σχολή του Σουγιούλ, όπου ήρθα σε πρώτη επαφή με τη μουσική. Μπορώ να πώ ότι η μουσική κλίμακα ντο-ρε-μι-φα-σολ-λα-σι-ντο σχεδόν προηγήθηκε των προτάσεων μου στο δημοτικό σχολείο. Κι αυτό γιατί από νωρίς εκδηλώθηκε η έμφυτη αγάπη μου προς τη μουσική κι όταν η μητέρα μου με ρώτησε αν θέλω να γίνω μουσικός της απάντησα αυθόρμητα «ναι»! Οι φίλοι και οι γνωστοί αναρωτιόντουσαν πώς μπορούσα να παίζω στο πιάνο σχεδόν ό,τι άκουγα με το αυτί και να εξελίσσομαι τόσο γρήγορα. Δεν μπορούσα να το εξηγήσω γιατί ήταν κάτι που μου έβγαινε φυσικό.

«Π»: Μιλήστε μας για τις μουσικές σας σπουδές στην Ελλάδα αλλά και στην Βιέννη.
Γ.Ν.: Έμαθα, λοιπόν, αρχικά να παίζω ακορντεόν στη σχολή του Σουγιούλ και συνέχισα τις μουσικές μου σπουδές – θεωρία και πιάνο – στο Εθνικό Ωδείο του Μανώλη Καλομοίρη με δασκάλες στο πιάνο την Ήβη Πανά και την Λιλή Γεωργιάδου Αρεταίου. Μεγάλος σταθμός στη μουσική μου παιδεία υπήρξε η γνωριμία μου με το μεγάλο συνθέτη και δάσκαλο της κλασικής μουσικής Γιάννη Α. Παπαϊωάννου, ο οποίος ήταν αναγνωρισμένος σε όλη την Ευρώπη. Έπειτα συνέχισα τις σπουδές μου στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στη Βιέννη με σπουδαίους δασκάλους στη Διεύθυνση ορχήστρας και τη Σύνθεση.

«Π»: Λένε για τους μαέστρους ότι είναι «υπερ-άνθρωποι» και ότι «η μουσική κυλά στο είναι τους και είναι η ζωή τους ολόκληρη»! Αληθεύει; Ζείτε για τη μουσική;
Γ.Ν.: Η φύση με προίκησε με το δώρο της μουσικής και είμαι ευγνώμων γιατί η τέχνη της μουσικής είναι σπουδαία, με γεμίζει ψυχικά και πνευματικά και με βοηθάει στο ταξίδι της ζωής ως άνθρωπο! Η σημασία που αποδίδει ο Πλάτωνας στη μουσική και στην αγωγή με τη μουσική, σχετίζεται με την ικανότητα που έχει αυτή η τέχνη να διεισδύει στα τρίσβαθα της ψυχής και να την κάνει δεκτική στην ευπρέπεια και την ομορφιά. «Η μουσική δίνει ψυχή στο σύμπαν, φτερά στη σκέψη, απογειώνει τη φαντασία, χαρίζει χαρά στη λύπη και ζωή στα πάντα». Η Αρμονία είναι ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο στο χώρο της μουσικής αλλά χαρακτηρίζει και πολλά άλλα πράγματα από τις σχέσεις των ανθρώπων, των χρωμάτων μέχρι τις σχέσεις των πλανητών. Είναι γνωστή η ρήση του σημαντικού Γερμανού φιλόσοφου Φρίντριχ Νίτσε ότι «χωρίς τη μουσική, αυτός ο κόσμος θα ήταν ένα λάθος» διότι θεωρούσε ότι η μουσική οδηγεί τον άνθρωπο στο υψηλό και το αληθινό.

«Π»: Πιστεύετε στο ταλέντο;
Γ.Ν.: Πιστεύω στο ταλέντο, στην ιδιαίτερη ικανότητα τη σωματική και διανοητική που μπορεί να έχει ένα άτομο στη μουσική, αλλά για να μετατραπεί σε δεξιότητα, δηλαδή σε αποτελεσματικότητα με την οποία το άτομο αυτό θα μπορεί να την διαχειριστεί και να την αναπτύξει, χρειάζεται εκπαίδευση, εξάσκηση, επισταμένη ενασχόληση και αφοσίωση. Απαραίτητη είναι και η υποστήριξη από τους γονείς που θα επενδύσουν χρόνο και προσοχή στο παιδί τους που θα εκδηλώσει την αγάπη του στη μουσική, πολύ σημαντικό επίσης είναι να έχει καλούς δασκάλους που θα το βοηθήσουν να εξελιχθεί. Ο παράγοντας περιβάλλον είναι καθοριστικός, εάν είναι υποστηρικτικό, και είναι σημαντικό το παιδί να έχει διαρκή ακούσματα και την ευκαιρία να παρακολουθεί μουσικά δρώμενα που θα το βοηθήσουν να αναπτύξει τη μουσική του αντίληψη.

«Π»: Η μουσική, ως υπέρτατη των τεχνών, τί προσφέρει στους ανθρώπους;
Γ.Ν.: Από τη βιολογία είναι γνωστό ότι η μουσική είναι μέσα μας. Ο καρδιακός παλμός, ο ρυθμός του βαδίσματος, ο αναπνευστικός ρυθμός. Τα παιδιά κατανοούν τη γλώσσα της μουσικής ενστικτωδώς κι έχουν μια φυσική αγάπη για τη μουσική. Από πολύ μικρή ηλικία παρατηρούμε τα παιδιά να κουνιούνται στο ρυθμό της. Έρευνες έχουν δείξει ότι η μουσική διεγείρει συνολικά τη νοημοσύνη και τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών και ότι η ενασχόληση με τη μουσική από μικρή ηλικία βοηθά στην ανάπτυξη του λόγου και της κίνησης αλλά και στη μαθηματική αντίληψη.
Η μουσική εκπαίδευση δεν πρέπει να θεωρείται δευτερεύουσας σημασίας ανάμεσα στα γνωστικά αντικείμενα της Εκπαίδευσης, εφόσον η καλλιέργεια που απορρέει από αυτήν συμβάλλει σε μέγιστο βαθμό τόσο στην ευόδωση του διδακτικού έργου και στην επίτευξη των στόχων της διδασκαλίας, όσο και στην εξασφάλιση της υγείας του εκπαιδευτικού και των μαθητών του, σε όλο το σύνολο των ειδικοτήτων και των γνωστικών αντικειμένων της εκπαίδευσης. Επίσης, έχουν αναγνωριστεί οι πολλαπλές θεραπευτικές ιδιότητες της μουσικής από πολλούς επιστημονικούς κλάδους. Μπορεί π.χ. να συμβάλει στη διαχείρηση του πόνου και του άγχους, στην αύξηση της φυσικής αντοχής, μπορεί να προκαλέσει επίπεδο εγρήγορσης έτσι ώστε να είμαστε συγκεντρωμένοι σε χρονοβόρα εργασία, μπορεί να συμβάλει σε καλύτερη ψυχική υγεία και είναι πολύ σημαντική στην ενασχόληση με τα παιδιά με ειδικές ανάγκες και με συναισθηματικές διαταραχές. Συνοψίζοντας, η μουσική βοηθά τον άνθρωπο, ψυχικά, συναισθηματικά, διεγείρει τη νοημοσύνη και βελτιώνει την ικανότητα αλληλεπίδρασης του ατόμου με το κοινωνικό περιβάλλον. Η μουσική σε όλους τους πολιτισμούς ήταν και είναι τόσο αναγκαία για την ψυχή και το πνεύμα του ανθρώπου, όσο είναι η τροφή για το σώμα του και θα τον συνοδεύει πάντα σε όλες τις στιγμές της ζωής του.

«Π»: Τ’ακούσματα στην παιδική μας ηλικία μας σημαδεύουν μια ζωή;
Γ.Ν.: Μπορούμε να πούμε ότι όχι μόνο τ’άκούσματα στην παιδική μας ηλικία μας σημαδεύουν μια ζωή, αλλά και ότι δεν πρέπει καθόλου να υποτιμάμε τις μουσικές εμπειρίες της εμβρυικής ζωής στον καθορισμό των μουσικών μας προτιμήσεων. Οι μουσικές μας επιλογές και το μουσικό μας γούστο καθορίζονται από την πρώιμη μουσική εμπειρία στην οποία εκτίθεται το έμβρυο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της μητέρας, από το τραγούδι ή το νανούρισμα της μητέρας, από το μουσικό περιβάλλον της οικογένειας που μεγαλώνουμε και οπωσδήποτε από τη μουσική μας παιδεία.

«Π»: Ποια η γνώμη σας για τη μουσική εκπαίδευση στην Ελλάδα;
Γ.Ν.: Οι μουσικές σπουδές στην Ελλάδα, δίνονται μέσω Μουσικών σχολείων που έχουν εξελιχθεί σ’ έναν σημαντικό πυλώνα της μουσικής εκπαίδευσης, ο οποίος είναι ενταγμένος στο εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μέσω Ωδείων και πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Μπορώ να πω ότι η μουσική εκπαίδευση είναι καλή αλλά για μια σολιστική επαγγελματική καριέρα είναι απαραίτητες και οι σπουδές σε μια από τις καθιερωμένες Μουσικές Ακαδημίες στο εξωτερικό. Δυστυχώς όμως, οι τέχνες δεν στηρίζονται επαρκώς στην κοινωνία μας. Έχουμε σχολές μουσικής, στις οποίες ενθαρρύνουμε τους νέους ανθρώπους να ασχοληθούν με την κλασική μουσική, υπάρχουν παιδιά με ταλέντο, αλλά δεν υπάρχει χώρος γι’ αυτά. Αναρωτιέμαι λοιπόν, όταν βλέπω την περιορισμένη απήχηση των κλασικών τεχνών στην κοινωνία μας, πώς είναι δυνατόν να επιβιώσουν οι καλλιτέχνες, όχι μόνον οι νέοι αλλά και οι παλαιότεροι; Υπάρχουν μουσικοί που πραγματικά παλεύουν για την επιβίωση! Δεν μιλάμε καν για τη δημιουργία μιας καριέρας. Δεν θα είμαστε ικανοί να αποκτήσουμε μια ισχυρή κοινωνία, αν δεν υποστηρίξουμε τις τέχνες.

«Π»: Ποια η σχέση του μαέστρου με την παρτιτούρα;
Γ.Ν.: Ο μαέστρος πρέπει πρώτα και πάνω από όλα να είναι πολύ καλός μουσικός κι επιπλέον να έχει την ικανότητα να καταλαβαίνει ή να διαβάζει στις νότες τις επιθυμίες του συνθέτη, το τι ήθελε να πει, να καταλαβαίνει δηλ. το νόημα που κρύβει η παρτιτούρα και να τη μετατρέπει σε μουσική. Στη συνέχεια κάνοντας πρόβες με την ορχήστρα και με τη βοήθεια της τεχνικής, να δώσει σάρκα και οστά στο όραμα του συνθέτη που κρύβεται μέσα στη παρτιτούρα του έργου του. Οι νότες είναι απλώς το εργαλείο για να μεταφέρει ο συνθέτης τη μουσική του στους άλλους, όπως είναι οι λέξεις για τον λογοτέχνη. Το σημαντικό είναι αυτό που έχουν κληθεί να εκφράσουν, το νόημα δηλαδή που περιγράφουν. Ο μαέστρος χρησιμοποιεί τη γνώση και την εμπειρία του αλλά και τη φαντασία και την αίσθηση που έχει απέναντι στα συναισθήματα που γεννώνται από την ερμηνεία των όσων έχει αντιληφεί ότι κρύβονται πίσω από τις νότες και λειτουργεί ως ο ενδιάμεσος ανάμεσα στον συνθέτη και στην ορχήστρα.

«Π»: Τι ζημιά μας κάνει η ελλειψη χρόνου στο άκουσμα ενός μουσικού έργου;
Γ.Ν.: Η μουσική ακρόαση και μάλιστα ενός ολόκληρου μουσικού έργου είναι μια μορφή ψυχαγωγίας. Για τον ακροατή που είναι μυημένος στην κλασική μουσική, αλλά και για όποιον έχει καλλιεργήσει το νου και το συναίσθημα κι έχει αναπτύξει την ευαισθησία και την καλαισθησία του, η ακρόαση ενός μουσικού έργου στον ελεύθερο του χρόνο είναι πνευματική και ψυχική τροφή και πάντα θα βρίσκει χρόνο για να ικανοποιήσει αυτή του την ανάγκη, όσο πιεστικό και αν είναι το καθημερινό του πρόγραμμα. Αν ο άνθρωπος μάθει να αναγνωρίζει το ωραίο και την αλήθεια που εμπεριέχει η καλλιτεχνική δημιουργία και να νοιώθει την αισθητική και πνευματική συγκίνηση που του προσφέρει η επαφή με αυτήν, θα την αποζητά.

«Π»: Αποδίδουν πάντα οι αμέτρητες ατέλειωτες ώρες μελέτης στην μουσική;
Γ.Ν.: Η σωστή μελέτη είναι πολύ σημαντικός παράγοντας προόδου. Δεν υπάρχει κανένας άλλος τρόπος να μπορέσουμε να προχωρήσουμε και να ωριμάσουμε τεχνικά και μουσικά αν δε μελετάμε σωστά. Τί σημαίνει όμως σωστή μελέτη; Για να επιτευχθούν οι στόχοι μας χρειάζεται αυτοπειθαρχία, συγκέντρωση και μεθοδικότητα εκτός από το ταλέντο. Διαρκής ενασχόληση,μελέτη με αγάπη γι’ αυτό που κάνεις και ταλεντο. Η μελέτη πρέπει να είναι καθημερινή και να αυξάνει σε διάρκεια, όσο το επίπεδο σπουδών γίνεται υψηλότερο και πιο απαιτητικό. Σε κάθε επίπεδο σπουδών, το μέγεθος της δουλειάς φυσικά διαφέρει. Αλλά, αν δε μπουν σωστές βάσεις τεχνικής και τρόπου μελέτης από την αρχή, σιγά σιγά οι ελλείψεις μεγαλώνουν και αρχίζουν και φαίνονται πολύ περισσότερο αργότερα, όταν ένας μαθητής βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο.

«Π»: Μιλήστε μας για την επιτυχημένη πολυετή συνεργασία σας με την υψίφωνο και ηθοποιό Μάρα Θρασυβουλίδου;
Γ.Ν.: Με τη Μάρα συναντηθήκαμε πρώτη φορά στην ΕΡΤ. Περίμενα να τελειώσει η προηγούμενη ηχογράφηση της ορχήστρας της ραδιοφωνίας και σολίστ ήταν η Μάρα απαστράπτουσα και μαέστρος ο Τάκης Αθηναίος. Θυμάμαι ότι ηχογράφησε δύο τραγούδια του Αττίκ κι ένα μιούζικαλ. Της πρότεινα να συνεργαστούμε σε μια συναυλία με κλασικό ρεπερτόριο και από τότε οι δρόμοι μας έσμιξαν στη ζωή και στην Τέχνη. Συνεργαζόμαστε πολλά χρόνια με επιτυχία κι έχουμε κοινούς καλλιτεχνικούς στόχους κι αισθητική για τα πράγματα. Αποτέλεσμα αυτής της μακράς συνεργασίας είναι ένα ευρύτατο ρεπερτόριο που απλώνεται από την προκλασική μουσική, την κλασική, όπερα, οπερέτα βιεννέζικη κι ελληνική, καντσονέτα, γεμανικά και γαλλικά lieder, musical, classical crossover music, μουσική του θεάτρου ελληνικού και ξένου, μουσική και τραγούδια ελλήνων δημιουργών από τον Καλομοίρη μέχρι τον Θεοδωράκη και τον Χατζιδάκι.

«Π»: Τι έχει αλλάξει απο τη χρυσή εποχή της Eurovision εως σήμερα;
Γ.Ν.: Εχει καταργηθεί η ζωντανή μεγάλη ορχήστρα με τις ωραίες λαμπερές ενορχηστρώσεις και την παρουσία του μαέστρου. Άλλαξε επίσης η ψηφοφορία κι έχουμε τη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος με televoting που προστίθεται στο αποτέλεσμα της ψηφοφορίας των επιτροπών των χωρών που συμμετέχουν, οι οποίες είναι περισσότερες και όχι όλες ευρωπαϊκές. Έχουμε δε να δούμε ένα πραγματικό αστέρι παγκόσμιας ακτινοβολίας ν’ανατέλλει από το διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision από το 1988 με την Céline Dion.

«Π»: Τι ετοιμάζετε;
Γ.Ν.: Μια συναυλία μαζί με τη Μάρα για τη μουσική στη Σμύρνη στις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι την Καταστροφη του 1922 (Αφιέρωμα 100 χρόνια μετά). Επίσης ένα αφιέρωμα για τα 50 χρόνια προσφοράς μου στο χώρο της μουσικής.