Ουκρανία, η νέα Γκουέρνικα, γράφει ο Γιώργος Πένταρης

Ο μεγάλος ζωγράφος του 20ου αιώνα Πάμπλο Πικάσο, ζωγράφισε τον πίνακα Γκουέρνικα, ομώνυμο με την πόλη στη χώρα των Βάσκων στην Ισπανία, η οποία ισοπεδώθηκε από τους βομβαρδισμούς στις 26 Απρίλη του 1937. Η πόλη καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς των Ναζί και των Ιταλών φασιστών που τους είχαν καλέσει οι εθνικιστές του δικτάτορα Φράνκο κατά τον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Ο πίνακας εκτέθηκε στη διεθνή έκθεση των Παρισίων το 1937 και μετά σε διάφορες άλλες εκθέσεις ανά τον κόσμο. Ο πίνακας σύντομα έγινε διάσημος και όσα χρήματα συγκεντρώθηκαν από τις εκθέσεις πήγαν στην ανακούφιση των θυμάτων του Ισπανικού εμφυλίου.

Ο Πικάσο επηρεάστηκε πολύ από την καταστροφή της Γκουέρνικα και δημιούργησε μια αινιγματική σύνθεση, με ακρωτηριασμένες μορφές ανθρώπων και ζώων σε μαύρο, άσπρο και γκρίζο. Ο πίνακας είναι μεγαλύτερος από έναν τοίχο συνηθισμένου δωματίου. Αυτή η τεράστια σύνθεση αποτελεί φόρο τιμής στη μικρή πόλη που βομβαρδίστηκε ανελέητα από τις δυνάμεις του φασισμού. Το έργο εκφράζει την προσωπική αλληγορική άποψη του καλλιτέχνη για τη φρίκη, τη βία και την κτηνωδία του πολέμου. Μια απεγνωσμένη έκφραση είναι χαραγμένη στις μορφές που έχει ζωγραφίσει, από τις οποίες «ακούγονται» κραυγές πόνου και δυστυχίας. «Ακούγεται» όμως και η διαμαρτυρία του ίδιου του Πικάσο για το βομβαρδισμό των άμαχων πληθυσμών. Αυτό ήταν και το μήνυμα που ήθελε να διακηρύξει στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού το 1937, όταν παρουσίασε το έργο του στο ισπανικό περίπτερο.
Δυστυχώς όμως, φαίνεται πως κανείς δεν άκουσε ή δεν κατάλαβε τη σημασία αυτής της διαμαρτυρίας, αφού ακόμη και σήμερα, 83 χρόνια μετά, οι ίδιες σκηνές φρίκης επαναλαμβάνονται σε ολόκληρο τον πλανήτη με τελευταίο την ισοπέδωση της Ουκρανίας από τις δυνάμεις του Πούτιν. Είναι ντροπή για την ανθρωπότητα να γυρνάμε πίσω 80 και 100 χρόνια και να ανεχόμαστε πράξεις που ίσως στο κοντινό μέλλον δημιουργήσουν καταστάσεις που θα βάλουν σε κίνδυνο την ύπαρξη του πολιτισμού όπως τον γνωρίζουμε.
Στα περισσότερα ΜΜΕ γίνονται αναλύσεις από ειδικούς και μη για τα αίτια της κρίσης και για το πώς θα εξελιχθεί η όλη κατάσταση. Όμως ό,τι αναλύσεις και αν γίνουν είναι δύσκολο να προσεγγίσουν την πραγματικότητα γιατί υπάρχει διαστρέβλωση και κυρίως έλλειψη της πληροφορίας. Πολλά έχουν γραφτεί για τα αίτια της κρίσης και ανάλογα από ποια πλευρά της ιστορίας στεκόμαστε ενστερνιζόμαστε την «ανατολική ή δυτική αλήθεια». Το κοινό στοιχείο όμως στην όλη υπόθεση είναι αυτό το ζήτημα με το ΝΑΤΟ, αυτό που λέμε επέκταση προς Ανατολάς, μια από τις πραγματικές και αναμφισβήτητες αιτίες της σημερινής καταστροφικής εισβολής. Εισβολή, δηλαδή, σε μια αδελφή χώρα που αποτελούσε πριν 30 χρόνια την καρδιά της Σοβιετικής Ένωσης. Τότε που η λεγόμενη «ισορροπία του τρόμου» κρατούσε τα πράγματα ήρεμα σε παγκόσμιο επίπεδο μετά τον καταστροφικό Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η κρίση στην Ουκρανία δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, αλλά ωρίμασε σιγά σιγά από το 2014 και η βαθύτερη αιτία πάει πίσω στο 1954. Τότε ο ηγέτης της ΕΣΣΔ ο Νικήτας Κρούτσεφ μετέφερε την Κριμαία, που ήταν η έδρα του σοβιετικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας, από την δικαιοδοσία της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Ρωσίας στην ΣΣΔ της Ουκρανίας. Η κίνηση αυτή θεωρήθηκε τότε ως μια ασήμαντη «συμβολική χειρονομία» γιατί και οι δύο χώρες αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος της πάλαι ποτέ κραταιάς ΕΣΣΔ. Όταν ο Πούτιν στο διάγγελμά του έλεγε ότι πάει να αποκαταστήσει το σφάλμα του Λένιν, το έλεγε για να βρει ένα ηθικό έρεισμα για την εισβολή υπονοώντας ότι ο Λένιν είχε δώσει αυτονομία στην Ουκρανία. Στην πραγματικότητα είχε συμβεί το αντίθετο γιατί η Ουκρανία διακήρυξε την ανεξαρτησία της μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση το 1917, αλλά ο Λένιν διαφώνησε και ο κόκκινος στρατός εισέβαλε το 1922 και την ενσωμάτωσε δια της βίας στην ΕΣΣΔ. Τότε, από το 1921-1923 πέθαναν από λιμό, λόγω των επιτάξεων τροφίμων, 5 εκατ. άνθρωποι και άλλα 6 εκατ. κατά την εφαρμογή της βίαιης εκβιομηχάνισης που επέβαλε ο Στάλιν. Το λάθος λοιπόν ήταν του Κρούτσεφ και ο Πούτιν το διόρθωσε το 2014 με την προσάρτηση της Κριμαίας.
Παρά τις συμφωνίες που έγιναν κατά την διακήρυξη της ανεξαρτησίας της μετά την πτώση του Σοβιετικού καθεστώτος το 1991, η Ουκρανία θεωρείται από την Ρωσία ως μέρος της σφαίρας επιρροής της. Ο ιστορικός Ιουλιάν Τσιφού και διάφοροι άλλοι ισχυρίζονται ότι όσον αφορά την Ουκρανία, η Ρωσία επιδιώκει μια εκσυγχρονισμένη εκδοχή του Δόγματος Μπρέζνιεφ για την «περιορισμένη κυριαρχία». Το δόγμα υπαγορεύει ότι η κυριαρχία της Ουκρανίας δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από αυτή του Συμφώνου της Βαρσοβίας πριν από την κατάρρευση του. Αυτός ο ισχυρισμός βασίζεται σε δηλώσεις Ρώσων ηγετών που θεωρούν ότι η πιθανή ενσωμάτωση της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θα έθετε σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια της Ρωσίας. Και από το δόγμα Μπρέζνιεφ επίσης βλέπουμε ότι το θέμα του ΝΑΤΟ ήταν και είναι πολύ σοβαρό για την Μόσχα και θα έπρεπε η ηγεσία του να το είχε λάβει σοβαρά υπ’ όψη.
Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου του Σικάγου Τζων Μερσχάιμερ, σε ένα άρθρο του το 2014 προβλέπει τα σημερινά γεγονότα ορμώμενος από την προσπάθεια στραγγαλισμού της Ρωσίας από την Ανατολική επέκταση του ΝΑΤΟ. Όποιος ενδιαφέρεται, το άρθρο βρίσκεται στον σύνδεσμο https://www.kathimerini.gr/world/561769882/tzon-merschai-er-mia-alli-optiki-se-arthro-toy-2014-i-dysi-echei-tin-eythyni-gia-tin-krisi-stin-oykrania/

Το θέμα είναι ότι όσο δίκιο και να είχε η Ρωσία, τώρα το έχει χάσει και θα βρεθεί με την πλάτη στον τοίχο και υπόλογη για ανυπολόγιστες καταστροφές σε ανθρώπους και υλικές υποδομές. Η αντίδρασή της δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με κανένα τρόπο γιατί είναι δυσανάλογη και στρέφεται κατά αμάχων και πολιτικών υποδομών. Ο Πούτιν και οι συν αυτώ πρέπει να βρεθούν υπόλογοι για εγκλήματα πολέμου και αν η διεθνής κοινωνία κωφεύσει τότε κάποιος άλλος κάπου αλλού θα κάνει τα ίδια. Στην Μαριούπολη αυτή τη στιγμή τελείται γενοκτονία και δεν θα πρέπει να μείνει ατιμώρητη.
Οι καταστροφικές συνέπειες του πολέμου είτε παραταθεί είτε λήξει αυτή τη βδομάδα θα είναι πολύ σοβαρές για την παγκόσμια οικονομία. Μαζί με την ενεργειακή κρίση υπάρχουν σοβαροί φόβοι για διατροφική κρίση που θα φέρει αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλους τους βιομηχανικούς κλάδους με σημαντική αύξηση του πληθωρισμού και παγκόσμια ύφεση. Νομίζω ότι πρέπει να προετοιμαστούμε τουλάχιστον ψυχολογικά για τα επερχόμενα δεινά.
Εκτός όλων αυτών αρχίζουν να φαίνονται αμυδρά και διάφορες αναθεωρητικές απόψεις περί συνόρων όπως αυτή του πρώην πρωθυπουργού της Ρουμανίας Αντριάν Ναστάζε που ζήτησε μέσω του Ρουμάνικου τηλεοπτικού σταθμού Gândul να επανεισαχθεί στην ατζέντα η συζήτηση για ανάκτηση των ρουμανικών εδαφών που κατέχει η Ουκρανία.
Για να μην λάβει η κρίση παγκόσμιες διαστάσεις θα πρέπει και η Δύση να μην κάνει το κορόιδο και να δώσει λύση στο θέμα κόβοντας τον Γόρδιο δεσμό του ΝΑΤΟ, δηλώνοντας ξεκάθαρα δηλαδή ότι δεν θα δεχτεί σε καμιά περίπτωση την Ουκρανία ως μέλος του. Θα το κάνει ή θα θυσιάσει κόσμο για δικά του συμφέροντα εις βάρος των λαών;
Κλείνοντας αναρωτιέμαι ποιος θα είναι ο ζωγράφος που θα ζωγραφίσει την Γκουέρνικα του 21ου αιώνα, δηλαδή τη Μαριούπολη…