«Προστρέχεις στην τέχνη για να λυτρωθείς ή όταν νοιώθεις την ανάγκη της» – Άγγελος Σκούρτης, Ζωγράφος

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
«Προστρέχεις στην τέχνη για να λυτρωθείς ή όταν νοιώθεις την ανάγκη της» – Άγγελος Σκούρτης, Ζωγράφος

Ο Άγγελος Σκούρτης γεννήθηκε στην Πάτρα το 1949. Σπούδασε Ζωγραφική στην Accademia di Belle Arti (1973-1978) της Φλωρεντίας και παρακολούθησε μαθήματα Mass Media κοντά στον P. Baldelli.
Έμπειρος γνώστης των διεθνών ρευμάτων της σύγχρονης τέχνης, συμπορεύτηκε αρχικά με τις μινιμαλιστικές τάσεις. Κατακτώντας από το 1983 την εμπειρία της εγκατάστασης και της performance (επέμβαση με βίντεο και δράση, μαζί με τη Λη Λυκούδη, στον Εθνικό Κήπο και στην αίθουσα τέχνης Δεσμός), υιοθετεί από αυτήν την περίοδο και εφεξής αυστηρές αλλά περιεκτικές πλαστικές αξίες, που βασίζονται στην ασπρόμαυρη χρωματική αυστηρότητα και τη λιτότητα της φόρμας, η οποία χαρακτηρίζει ορισμένα από τα πιο διαχρονικά και αρχετυπικά σύμβολα, όπως είναι εκείνο του σταυρού. Τρισδιάστατες κατασκευές στο σχήμα του σταυρού, χρώμα, βίντεο, σίδερο, ύφασμα, κατακάθι καφέ, νερό, λάδι, νέον είναι μερικά από τα υλικά που χρησιμοποιεί για τα έργα του που επεκτείνονται στο χώρο, επαναπροσδιορίζοντάς τον κάθε φορά και καθιστώντας τον βασικό παράγοντα ολοκλήρωσης των έργων του.
Μετά τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 διευρύνει τον προβληματισμό του για την επικοινωνιακή γλώσσα και τη διαπλοκή των σχέσεων που διαμόρφωσαν και συνεχίζουν να επιδρούν στο χώρο του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
– Ατομικές εκθέσεις: Νεφέλη 1980, Δεσμός και Εθνικός Κήπος 1983, 1986, Γκαλερί 3, 1990, 1993, 1995, 1998, Μύλος Θεσσαλονίκη 1994, Antonia Havani Κέρκυρα 1994 Καλημέρα Κύριε Προυστ, Έκφραση γιάννα γραμματοπούλου 2016
– Ομαδικές εκθέσεις:
4 κριτικές θεωρήσεις, Ιλεάνα Τούντα, 1988.
Διεθνές Φεστιβάλ video-art, Κωνσταντινούπολη 1989
1ο Διεθνές Συμπόσιο Γλυπτικής Μαρμάρου, Θάσος 1992
Τα Εφήμερα, Σπίτι της Κύπρου, 1994
Configura 2 Dialog der Kulturen, Erfurt, 1995.Open, Βενετία 2003.
Athens by art (2004)
Το 1991, εκπροσωπώντας την Ελλάδα στη Biennale της Αλεξάνδρειας (μαζί με τους Γιάννη Κουράκη, Αφροδίτη Λίτη και Μαρία Παπαδημητρίου) απέσπασε το Βραβείο Γλυπτικής.
Είναι μέλος του ΕΕΤΕ.


ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΜΑΙΡΗ ΓΚΙΩΝΗ – ΛΑΡΕΝΤΖΑΚΗ


«ΠΑΛΜΟΣ»: Σε ποιό περιβάλλον μεγαλώσατε και πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια στην Πάτρα;
ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΚΟΥΡΤΗΣ: Μεγάλωσα σε μια πόλη νεοκλασική φτιαγμένη από τον Ε. Τσίλερ και άλλους υπέροχους αρχιτέκτονες, καθώς και με φανταστικά λαϊκά νεοκλασικά σπίτια φτιαγμένα από φτωχά υλικά μιμούμενα: το μάρμαρο και τα ακριβά υλικά των πλούσιων νεοκλασικών. Μια πόλη γεμάτη στοές μια και η βροχή τότε δεν σταματούσε όλο το χειμώνα. Αυτή την πόλη την έβλεπα μέρα με την μέρα να γκρεμίζεται και να γεμίζει πολυκατοικίες. Πρόλαβα την Πάτρα να γεμίζει από εσωτερικούς μετανάστες που άδειαζαν λόγω φτώχιας τα χωριά για να γίνουν βιομηχανικοί εργάτες στα δεκάδες εργοστάσιά της ή άλλους που έρχονταν για να φύγουν στην Αμερική με δυο τεράστια υπερωκεάνια το Σατούρνια και το Βουλκάνια. Γνώρισα δυο Πάτρες: την άνω πόλη και την κάτω πόλη, την φτώχια και τον πλούτο. Τούτη η πόλη άλλαξε, το μόνο που μένει είναι η ρυμοτομία της και η στενή θάλασσα με την Παλιοβούνα απέναντι στη Στερεά Ελλάδα. Τότε ένας υπέροχος φάρος στόλιζε το λιμάνι της.

«Π»: Τί σας ώθησε στη ζωγραφική;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Δεν ξέρω γιατί αγαπούσα τη ζωγραφική, ζωγράφιζα ωραίους παιδικούς φανταστικούς κόσμους έμπαινα μέσα κι εκεί περνούσα καλά.

«Π»: Πιστεύετε στο έμφυτο ταλέντο;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Ναι υπάρχει ένα έμφυτο ταλέντο στον καθένα από μας, το οποίο πρέπει συνεχώς να το καλλιεργείς αλλιώς χάνεται. Μια πανάρχαια ανάγκη να γίνει ο καθένας μας δημιουργός, είτε χορεύοντας, είτε τραγουδώντας, είτε παίζοντας στη ζωή ή στο σανίδι θέατρο. Η ανάγκη σου να γίνεις κάτι άλλο (ίσως γι’ αυτό οι Πατρινοί αγαπούν το καρναβάλι). Και μη ξεχάσω να πω μεγάλο ταλέντο πρέπει να’ χει ο τεχνίτης, ο μάστορας ή ο γεωργός – αυτοί το λένε μεράκι και χαίρονται γι’αυτό!

«Π»: Τί είναι για εσάς τέχνη;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Δεν ξέρω τι είναι τέχνη. Ξέρω ότι πηγαίνεις σ’ αυτή που εσύ θεωρείς τέχνη για να λυτρωθείς ή όταν νοιώθεις την ανάγκη της. Η τέχνη μοιάζει σαν την ασπιρίνη. Την παίρνεις όταν πονάς. Ή μοιάζει με τις μικρές αποταμιεύσεις που έχει κανείς κρυμμένες κάτω από το μαξιλάρι του και τις φυλά για ώρα ανάγκης. Τότε θα τραγουδήσει το Άξιο Εστί του Ελύτη, τον Σεφέρη, τον Σολωμό ή θα κάνει εικόνισμα την Γκουέρνικα του Πικάσο και θα βγει στο δρόμο.

«Π»: Ποιοί είναι οι αγαπημένοι σας ζωγράφοι;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Μεγάλωσα σε μια χώρα που μουσεία σύγχρονης τέχνης δεν υπήρχαν. Η Εθνική Πινακοθήκη άνοιξε τα τέλη της χούντας. Καλή ζωγραφική έβλεπα από κακές φωτογραφίες βιβλίων και περιοδικών. Γι’αυτό πήγα στην Φλωρεντία για να γνωρίσω τη δυτική εξέλιξη της πνευματικής Ελλάδας και εκεί γνώρισα απέναντι σχεδόν από το σπίτι που έμενα όλους τους Τιτάνες της Αναγέννησης και αν με ρωτήσεις «πες μου δυο τρία ονόματα», θα σου πω Τζιότο, Πιέτρο ντε λα Φραντσέσκα Καραβάτζιο… για τη δύναμή τους και τον Φρα Αντζέλικο για την τρυφεράδα του.

«Π»: Οι πειραματισμοί τί προσφέρουν στις τέχνες;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Δεν υπάρχει προχώρημα της καλλιτεχνικής και όχι μόνο έκφρασης χωρίς τον πειραματισμό. Μη ξεχνάμε ο Έλληνας γύφτος επί ‘Οθωνος άκουσε το κλασικό βιολί και το κλαρινέτο πειραματίστηκε πάνω του και έφτιαξε το Εθνικό δημοτικό μας κλαρίνο και βιολί. Από τα ζωντανά άλογα του Κουνέλη μέσα σε μια γκαλερί μέχρι την βίντεο αρτ και δώθε, ο πειραματισμός στην τέχνη δίνει το οξυγόνο που χρειάζεται για την επόμενη ζωή της.

«Π»: Ποιά υλικά αγαπάτε;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Από τον πανάρχαιο καλλιτέχνη που έβαλε στο στόμα του χώμα, το έλιωσε με το σάλιο του και έφτιαξε τις πρώτες βραχογραφίες και έπειτα πέρασε στο κάρβουνο, το μολύβι, στα μελάνια, την τέμπερα, την αυγοτέμπερα, την ακουαρέλα, το φρέσκο, την εγκαυστική, την λαδομπογιά, το ακριλικό, είναι ένας αγώνας κάθε φορά του καλλιτέχνη να βρει το υλικό που θα εκφράσει καλύτερα την ιδέα του και την εποχή του. Σε μένα κάθε φορά σε κάθε έργο το υλικό που χρησιμοποιώ είναι βιωματικό. Δεν με ενδιαφέρει το υλικό μόνο για τη ματιέρα του, τη φωτεινότητά του και τα εφέ του π.χ το κατακάθι του καφέ, τα κόκκινα ρώσικα βελούδα, τα σεντόνια και άλλα υλικά είναι βιωμένα από μένα και από την ιστορία που εκπροσωπούν.

«Π»: Ποιός ο ρόλος των γεωμετρικών σχημάτων στη ζωγραφική σας;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Εγώ δεν τα χρησιμοποιώ απλώς σαν γεωμετρικά σχήματα αλλά σαν δημιουργήματα και σύμβολα της ανθρώπινης φιλοσοφικής σκέψης.

«Π»: Ο χώρος, ο χρόνος, το φως, τα χρώματα… πώς λειτουργούν στη ζωγραφική;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Τα υλικά που χρησιμοποιώ, τα χρώματα που είναι μέχρι τώρα λιγοστά, σχεδόν μονοχρωματικά, ο χώρος που το έργο αναπτύσσεται, που σπάνια αποτελείται από ένα μέρος αλλά από πάρα πολλά, το κενό που υπάρχει (δεν αντιμετωπίζεται ως κενό αλλά άλλη μορφή ύλης), το φως και οι σκιές που πέφτουν μεταξύ των, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του έργου για να ολοκληρωθεί. Όταν το έργο κατέβει από τον τοίχο παύει να υπάρχει.

«Π»: Η περφόρμανς Αrt τί πραγματεύεται, πού επικεντρώνεται;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Η περφόρμανς Αrt από το 1920 μέχρι τις μέρες μας άλλαξε πολλές φορές φόρμα και ύφος. Από ανατρεπτική, σατιρική, πολιτική, επαναστατική, σωματομαζοχιστική, περφορμανς που κράτησαν ώρες ή ελάχιστα, περφόρμανς που χρησιμοποίησε το σώμα του ή άλλων ο καλλιτέχνης και πλήθος άλλων μορφών. Εγώ ως κύρια μορφή των περφόρμανς μου, δίνω στο λόγο, και την ποίηση του λόγου.
Εξ άλλου πολλές απ’ αυτές τις ονομάζω ποιητική περφόρμανς. Σαν λαός από την αρχαιότητα πρωτεύοντα ρόλο στον πολιτισμό μας έπαιξε ο λόγος. Μότο μου είναι το «Άκου να δεις».
Ο λόγος γεννά την εικόνα και η εικόνα τον λόγο (μπροστά σε μια εικόνα συχνά ακούμε το «εδώ ο καλλιτέχνης θέλει να πει»).

«Π»: Ως καθηγητής επί σειρά ετών στο Γυμνάσιο Καισαριανής, γαλουχήσατε γενιές φιλότεχνων ανθρώπων. Έχετε μαθητές που ακολούθησαν τις εικαστικές τέχνες;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Σκοπός ενός δάσκαλου τέχνης σ΄ ένα σχολείο δεν είναι να κάνει του μαθητές του εικαστικούς καλλιτέχνες. Σκοπός του είναι να απελευθερώσει τα φτερά των μαθητών του, να τα κάνει μέσω της τέχνης να δουν, να ονειρευτούν, να τα κάνει να δουν την ομορφιά ακόμα και μέσα στο ασήμαντο. Ναι, ορισμένοι έγιναν καλλιτέχνες ή σπουδάζουν καλλιτέχνες, άλλοι επιστήμονες, όμως όσοι το μάθουν θα διαβάσουν αυτή τη συνέντευξη γιατί ξέρουν ότι ο δάσκαλος τους δεν λέει ψέματα.

«Π»: Οι σπουδές σας στα ΜΜΕ με τον θεωρητικό συγγραφέα Pio Baldelli, ώθησαν την επιτυχημένη πολυδιάστατη πορεία σας;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Ξέρεις τί είναι να φαντάζεσαι και να σου έχουν πει για την βαρβαρότητα και την σκληρότητα των Ινδιάνων της Αμερικής, να ντύνεσαι σαν παιδί στο καρναβάλι καουμπόι και να πυροβολείς τον κακό Ινδιάνο και να μπαίνεις στην αίθουσα για μάθημα και ο καθηγητής σου να έχει φέρει για να σου μιλήσει ένα Ινδιάνο από την Αμερική, ντυμένο με τη στολή του και αυτός να σου λέει το τι τραβά από τους λευκούς η φυλή του, κλεισμένοι σε στρατόπεδα αφού του έκλεψαν τη γη τους, εξωθώντας τους στον αλκοολισμό και τα ναρκωτικά για να τους εξαφανίσουν. Αυτό ήταν το μάθημα και αυτός ήταν ο Baltelli και αυτός ήταν ο μέντοράς μου.

«Π»: Το 1991 κερδίσατε το βραβείο γλυπτικής στην Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας. Ποιά τα συναισθήματά σας και τί ήταν για εσάς αυτή τη βράβευση;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Ναι, χάρηκα για τη βράβευσή μου στην Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας όπως και κάθε φορά που βλέπω στα μάτια ενός θεατή το μπράβο του. Ξέρετε τα μάτια σπάνια λένε ψέματα εν αντιθέσει με το στόμα που ψευτοκανακεύει. Εξ άλλου μια βράβευση δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια συμβουλή αυτών που στο δίνουν …«πήγαινε το παρακάτω».

«Π»: Με ποιό έργο σας συμμετέχετε στην ομαδική έκθεση για τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης 1821, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Το έργο στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης είχε τίτλο «Εθνικό Επιτύμβιο ή η Άλλη Μέρα». Αποτελείτο από ένα επιτύμβιο στεφάνι πάνω σε τρίποδο που είχε κατατεθεί στις 25 Μαρτίου στο άγαλμα του Κολοκοτρώνη. Την άλλη μέρα πετάχτηκε στα σκουπίδια. Από κει το μάζεψα. Εκτέθηκε με δυο πατερίτσες (οικογενειακό κειμήλιο) σαν παραστάτες δίπλα του, από ανάπηρο στρατιώτη συγγενή μου που γύρισε από το μέτωπο με τα πόδια το 1941.

«Π»: Η Τέχνη στο ίντερνετ σηματοδοτεί μια νέα εποχή; Ποιά είναι τα καλά και ποιά τα άσχημα;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Το ότι το ίντερνετ μπορεί να δείχνει τέχνη είναι καλό. Όμως μοιάζει με τις φωτογραφίες των έργων των μεγάλων ζωγράφων που έβλεπα έφηβος από τα βιβλία. Άλλο πράγμα το ζωντανό έργο δίπλα σου και άλλο η αναπαράστασή του από μια φωτογραφία. Το ότι γεννιέται μια τέχνη ειδικά για το ίντερνετ είναι ελπιδοφόρο.

«Π»: Σήμερα το ελληνικό φιλότεχνο κοινό έχει περισσότερες γνώσεις; Έχει τη δυνατότητα, πιστεύετε, να ξεχωρίσει τα καλά έργα;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Από τη δεκαετία του ΄70 και μετά γεννήθηκαν πολλές ιδιωτικές γκαλερί στην Ελλάδα. Ορισμένες από αυτές πολύ καλές. Μέσα από αυτές διαπαιδαγωγήθηκε ο κόσμος και από τους νέους Έλληνες φοιτητές ξένων πανεπιστημίων, που είδαν ζωή και τέχνη έξω και γύρισαν με αλλαγμένα μυαλά. Η πολιτεία ήταν απούσα. Ό,τι έχει γίνει από το ΄70 και μετά για τα εικαστικά, το χρωστάμε στην Εθνική Πινακοθήκη, αργότερα στο Μακεδονικό Μουσείο και μετά στο Εθνικό και Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης μα πάνω απ’ όλα το κύριο βάρος έπεσε στις γκαλερί. Φυσικά μη ξεχνάμε το «αγοράζω τέχνη αλλάζοντας στάτους», το «βλέπω τέχνη στα εγκαίνια για να με δουν» και «αγοράζω τέχνη επενδύοντας»… Φυσικά πλειοψηφούν οι «βλέπω γιατί αγαπώ την τέχνη αλλά πού λεφτά για ν’αγοράσω».

«Π»: Τί αφήνει η πανδημία του κορωνοϊού;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Είναι νωρίς ακόμα για να δούμε σε βάθος τί θα αφήσει. Εκείνο που ξέρω είναι ότι οι καλλιτέχνες απομονώθηκαν και δούλεψαν.

«Π»: Η τέχνη είναι παρατηρητήριο πολιτικής;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Και βέβαια είναι. Ένας Κούρος τι είναι; Δεν είναι ένας νέος της φυλής μας όμορφος και δυνατός για να πολεμήσει; Ο Παρθενώνας τι είναι; Δεν είναι η επιτομή της δημοκρατίας; Το αρχαίο Ελληνικό θέατρο σαν λόγος και σαν αρχιτεκτονική τι είναι; Δεν είναι πολιτικός λόγος και σκέψη; Ακόμα και μια νεκρή φύση με λουλούδια φρούτα και κυνήγια δεν δείχνει το «εγώ είμαι καλά» ενός αστού; Τα σύγχρονα έργα του Κίφερ του Μπέικον και τόσων άλλων δεν έχουν σπέρματα πολιτικής σκέψης; Η μεγάλη τέχνη είναι πολιτική όχι κομματική.

«Π»: Τί ετοιμάζετε;
ΑΓΓ.ΣΚ.: Δουλεύω μα πάνω απ΄ όλα δουλεύω με τον ίδιο τον εαυτό μου. Ξέρω ότι το πίσω μου είναι πιο πολύ, το αύριο μου λίγο… πώς το λέει το τραγούδι «η σωτηρία της ψυχής είναι μεγάλο πράγμα».

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Πήγαινε στην κορυφή