«Με την κιθάρα μπορείς να φτιάξεις απολύτως προσωπικό ήχο», Κώστας Γρηγορέας – Κιθαρίστας

Ο Κώστας Γρηγορέας είναι ένα από τα επιφανέστερα μέλη της ελληνικής κιθαριστικής οικογένειας και μια ξεχωριστή παρουσία στο χώρο της Ελληνικής μουσικής. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1957 και έχει σπουδάσει κιθάρα, ανώτερα θεωρητικά και μουσική τεχνολογία. Ξεκίνησε την κιθάρα σε μικρή ηλικία με τον μουσικοδιδάσκαλο Γιάννη Ανδρεόπουλο. Στη συνέχεια σπούδασε στην τάξη του κιθαριστή Δημήτρη Φάμπα στο Εθνικό Ωδείο και απεφοίτησε με «Αριστείο». Θεωρητικά της μουσικής σπούδασε με τους Μιχάλη Βούρτση, Νικηφόρο Νευράκη και Πέτρο Τσιτσόπουλο (Πτυχίο Φούγκας). Συνέχισε τις μεταπτυχιακές σπουδές του στην Αγγλία με υποτροφία του Βρετανικού Συμβουλίου. Εκεί σπούδασε κιθάρα και ανώτερα θεωρητικά στο Royal Northern College of Music με τους Gordon Crosskey, John Williams και τον πιανίστα και μαέστρο Γιώργο Χατζηνίκο. Αποφοιτώντας απέκτησε το Postgraduate Diploma του Πανεπιστημίου του Manchester. Οι δραστηριότητες του περιλαμβάνουν συναυλίες, σύνθεση, συνοδεία τραγουδιού, παραγωγές ηχογραφημάτων και διδασκαλία.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΜΑΙΡΗ ΓΚΙΩΝΗ – ΛΑΡΕΝΤΖΑΚΗ

Στις μακροχρόνιες συνεργασίες του ως σολίστ κλασικής κιθάρας σε συναυλίες και σε ηχογραφήσεις περιλαμβάνονται σημαντικότατοι Έλληνες συνθέτες και τραγουδοποιοί (Μάνος Χατζιδάκις, Μίκης Θεοδωράκης, Νίκος Μαμαγκάκης, Γιάννης Σπανός, Χρήστος Λεοντής, Νότης Μαυρουδής, Μιχάλης Τραυλός, Λένα Πλάτωνος, Κυριάκος Τζωρτζινάκης κ.ά.), διακεκριμένοι τραγουδιστές (Σαβίνα Γιαννάτου, Αλίκη Καγιαλόγλου, Μαρία Δημητριάδη, Νένα Βενετσάνου, Άννα Παρλαπάνου, Φλέρυ Νταντωνάκη, Λάκης Παππάς, Μαρίζα Κωχ, Χάρις Αλεξίου κ.ά.), καθώς και πάμπολλοι διαπρεπείς Έλληνες και ξένοι μουσικοί. Έχει δώσει πολλές συναυλίες και έχει ηχογραφήσει για το ραδιόφωνο και την τηλεόραση στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, στην Αμερική, στην Αφρική και στην Άπω Ανατολή.
Συνθέτης «με πλούσιο όραμα» (κατά τον κορυφαίο μουσικοκριτικό Γιώργο Λεωτσάκο), έχει καταθέσει έργο σημαντικό για το ρεπερτόριο της Ελληνικής οργανικής μουσικής, με έμφαση στο ρεπερτόριο της κλασικής κιθάρας, είτε ως σολιστικού οργάνου, είτε ως μέρους συνόλου. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου του έχει ήδη παρουσιαστεί σε συναυλίες, σε δισκογραφία και στο διαδίκτυο, αποσπώντας εγκωμιαστικές κριτικές από κοινό και κριτικούς. Επίσης, το μεγαλύτερο μέρος του έργου του έχει εκδοθεί, είτε σε έντυπη μορφή από τον οίκο Παπαγρηγορίου-Νάκας, είτε σε ηλεκτρονική μορφή από τον Ελβετικό οίκο Musicaneo και τον Γαλλικό Free-scores. To 2013, σε παγκόσμιο διαγωνισμό σύνθεσης, με ελεγχόμενη διαδικτυακή ψηφοφορία, που διοργάνωσε το Free-scores, βραβεύτηκε η σύνθεσή του «My Sky» για 2 κιθάρες. Διδάσκει και είναι έφορος της κιθάρας στα ωδεία Πυθαγόρειο και Πειραματικό Ψυχικού στην Αθήνα και Πολυρυθμία στην Πρέβεζα, όπου είναι και βασικός διοργανωτής των εκδηλώσεων «Ημέρες Μουσικής Πρέβεζας». Επίσης συμμετέχει ως μέλος της κριτικής επιτροπής σε μουσικούς διαγωνισμούς διεθνούς κύρους. Είναι τακτικό μέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών.
Μαζί με το Νότη Μαυρουδή εκδίδουν το «TaR – μουσικό διαδικτυακό περιοδικό με αφορμή την κιθάρα» (http://www.tar.gr/)
Επίσημη ιστοσελίδα:
http://www.grigoreas.gr

«ΠΑΛΜΟΣ:» Μεγαλώσατε σε οικογενειακό μουσικό περιβάλλον;
ΚΩΣΤΑΣ ΓΡΗΓΟΡΕΑΣ: Ναι, υπό την έννοια ότι είχα γονείς οι οποίοι άκουγαν συνεχώς καλή μουσική. Από τη στιγμή που θυμάμαι τον εαυτό μου το ραδιόφωνο ήταν μόνιμα συντονισμένο στο Τρίτο Πρόγραμμα, το οποίο επίσης ήταν η πηγή για τη δημιουργία της τεράστιας συλλογής του πατέρα μου με μαγνητοταινίες γεμάτες εξαιρετική μουσική.

«Π»: Μιλήστε μας για τις μουσικές σας σπουδές στην Αθήνα στο Εθνικό Ωδείο και τις σπουδές σας στην Αγγλία στο Πανεπιστήμιο Manchester.
Κ.ΓΡ.: Ξεκίνησα στο Εθνικό Ωδειο του τόπου καταγωγής μου (Ν. Ηράκλειο) με τον μουσικοδιδάσκαλο Γιαννη Ανδρεόπουλο. Με προτροπή της Κρινιώς Καλομοίρη συνέχισα τις σπουδές μου στο κεντρικό Εθνικό Ωδείο με καθηγητή τον Δημήτρη Φάμπα, όπου και ολοκλήρωσα τις σπουδές μου. Ο Φάμπας υπήρξε ένας άνθρωπος που μου έδωσε έμπνευση, κίνητρα, αυτοπεποίθηση. Του χρωστάω πολλά. Παράλληλα με τις σπουδές θεωρητικών, η σχεδόν καθημερινή συμμετοχή μου σε ηχογραφήσεις έργων μεγάλων τραγουδοποιών και συνθετών (Χατζιδάκις, Θεοδωράκης, Μαυρουδής, Σπανός κ.α.) μου έδωσε την εμπειρία που τα τότε ελληνικά ωδεία δεν μπορούσαν να προσφέρουν. Όταν ήρθε η στιγμή να φύγω με υποτροφία στην Αγγλία για μεταπτυχιακές σπουδές, νομίζω ότι ήμουν αρκετά ώριμος μουσικός. Η εμπειρία εκεί υπήρξε πολύτιμη. Η παρακολούθηση μαθημάτων από τον σπουδαίο μαέστρο Γιώργο Χατζινίκο και τους κιθαρίστες John Williams και Gordon Crosskey με έφερε σε επαφή με την διεθνή μουσική σκηνή και ολοκλήρωσε την διαμόρφωση των στόχων μου ως καλλιτέχνης.

«Π»: Τι είναι η μουσική για εσάς;
Κ.ΓΡ.: Τρόπος ζωής. Μου είναι αδύνατον να φανταστώ την καθημερινότητά μου χωρίς κάποιες ώρες ενασχόλησης. Συχνά τόσες πολλές, ώστε να χρειάζομαι την… επιείκεια των δικών μου ανθρώπων. Παίζω μουσική, γράφω μουσική, διδάσκω, ηχογραφώ, επεξεργάζομαι, διαχειρίζομαι το διαδικτυακό περιοδικό TaR… πραγματικά, όλη η ζωή μου περιστρέφεται γύρω από τη μουσική. Με πολύπλευρο όμως τρόπο, οπότε μάλλον οι 24 ώρες δε θα με έφταναν ούτως η άλλως, ακόμα κι αν ήταν… 25.

«Π»: Είστε ένα από τα επιφανέστερα μέλη της Ελληνικής κιθαριστικής οικογένειας, ο Μάνος Χατζιδάκις έχει πει για εσάς ότι είστε ο πιο προικισμένος Έλληνας κιθαρωδός του καιρού μας. Πώς ήταν η γνωριμία και η συνεργασία σας μαζί του;
Κ.ΓΡ.: Είναι σαφώς τιμητική η γνώμη του και έπαιξε σημαντικότατο ρόλο σε μια εποχή που έψαχνα να καταλάβω εάν αξίζει τον κόπο να ασχοληθώ σοβαρά με τη μουσική. Ελπίζω εάν ήταν εν ζωή, να εξακολουθούσε να πιστεύει τα ίδια για μένα και τώρα που έφτασα σχεδόν στην ηλικία που ήταν αυτός όταν έγραψε αυτά τα ευγενικά λόγια. Η ηχογράφηση της μουσικής του στην οποία αναφερόταν είχε τον τίτλο «Το Τετράδιο για κιθάρα του Μ.Χ.». Ήταν μια συνεργασία μου με τον Τάσο Καρακατσάνη, και υπήρξε από τα βασικά σημεία της εξέλιξής μου στη μουσική.

«Π»: Λένε η κιθάρα είναι το όργανο της καρδιάς γιατί ακουμπά πάνω σε αυτήν. Τι είναι για εσάς;
Κ.ΓΡ.: Παραδόξως, την κιθάρα δεν την ένιωσα ποτέ «στην καρδιά». Προσωπικά, νομίζω πως έτσι θα ένιωθα αν έπαιζα κάποιο πνευστό. Η αλήθεια είναι ότι τη νιώθω στις άκρες των δακτύλων, νομίζω ότι είναι το όργανο που έχει την απόλυτη σχέση με το άγγιγμα. Μην ξεχνάμε ότι δεν παρεμβάλλεται τίποτα ανάμεσα στο δάχτυλο και τη χορδή. Ουσιαστικά πλάθεις τον ήχο με τα ακροδάχτυλα.

«Π»: Ο πρώτος δάσκαλος πόσο σημαντικός είναι για την εξέλιξη του μαθητή;
Κ.ΓΡ.: Πιστεύω ο πιο σημαντικός. Εκεί είναι που θα αγαπήσεις τη μουσική, εκεί είναι που θα κερδίσεις ή όχι την αυτοεκτίμηση. Προσωπικά παιδεύτηκα πάρα πολύ να διορθώνω σε μαθητές μου τα κουσούρια από κακό ξεκίνημα. Και όχι πάντα με απόλυτη επιτυχία πρέπει να ομολογήσω…

«Π»: Ποιά τ΄ ακούσματά σας, ποιούς Έλληνες συνθέτες και ξένους θαυμάζετε;
Κ.ΓΡ.: Δεν θα μπορούσα εύκολα να απαντήσω συγκεκριμένα μιας και από μικρός έχω ενδιαφέρον για όλα τα είδη μουσικής, όσο ευτελή και αν αυτά μπορεί να θεωρούνται από ειδικούς. Έχω μεγάλη αδυναμία στη μελωδία, με την ευρεία έννοια της λέξης φυσικά, και γενικά δεν συγκινούμαι ιδιαίτερα από πιο εγκεφαλικές μουσικές κατασκευές. Για μένα το απόλυτο είναι η μουσική του Μπαχ, πιστεύω ότι συνδυάζει όση σκέψη, όσο συναίσθημα και όσο ταλέντο μπορεί να προσφέρει η ανθρώπινη φύση.

«Π»: Ποιοί κιθαρίστες οι αγαπημένοι σας;
Κ.ΓΡ.: Νομίζω ότι σε αυτή την ερώτηση συνήθως το μυαλό κατευθύνεται στα νεανικά μας είδωλα. Για μένα ο Άγγλος Τζούλιαν Μπρημ υπήρξε η πηγή έμπνευσης όσον αφορά την ερμηνεία, και το ρεπερτόριο και ο Αμερικάνος Κρίστοφερ Πάρκενιγκ όσον αφορά την ποιότητα του ήχου.

«Π»: Στη μετά εποχή της κρίσης από την πανδημία του κορωνοϊού και τα κενό που αφήνει στον Πολιτισμό και στους καλλιτέχνες, ο σολίστ έχει μέλλον;
Κ.ΓΡ.: Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία, όμως νομίζω ότι είμαστε στην πιο δύσκολη φάση που θα μπορούσε να υπάρξει. Εάν θα ανακάμψουμε ή όχι είναι πραγματικά αγωνιώδες ερώτημα, κυρίως διότι έχει επέλθει μια τραγική έκπτωση στις απαιτήσεις μας για αληθινή ποιότητα ζωής. Η τσέπη μπορεί να ξαναγεμίσει στο μέλλον, όμως την αναστροφή της βαρβαρότητας που συνεχώς μεγαλώνει μέσα μας και γύρω μας την βλέπω πάρα πολύ δύσκολη. Ας ελπίσουμε ότι οι νέες γενιές θα στρέψουν κάποια στιγμή την επανάστασή τους και προς αυτή την κατεύθυνση. Τότε ίσως αρχίσει να υπάρχει πάλι η ανάγκη να καθίσεις ήρεμος απέναντι σε έναν άνθρωπο και να ακούσεις τι θέλει, μόνο με μουσική, να σου πει. Τόσο απλά…

«Π»: Έχετε σημαντικά έργα στην δισκογραφία, πώς την βλέπετε σήμερα;
Κ.ΓΡ.: Η δισκογραφία, έτσι όπως τη γνωρίζαμε, δεν υπάρχει πια και ούτε πρόκειται να ξαναϋπάρξει. Το διαδίκτυο έθεσε νέους κανόνες, αλλά έδωσε και νέα ώθηση. Στην εποχή της δισκογραφίας το πρόβλημα ήταν ότι έπρεπε να βρεις την ευκαιρία να πείσεις τον παραγωγό να σε συστήσει στο κοινό. Τώρα άπαντες αυτοσυστήνονται, εκδίδουν τα πάντα, το πρόβλημα είναι πώς θα ανοίξεις το κανάλι επαφής με το κοινό σου, διαπερνώντας το τεράστιο βουνό από τα σημαντικά και τα ασήμαντα. Και με δεδομένο το τεράστιο πρόβλημα ότι οι αλγόριθμοι που κάνουν τις προτάσεις στο διαδίκτυο, συνήθως κλείνουν προς ό,τι χαϊδεύει τα αυτιά και δε ξεβολεύει.

«Π»: Τι κάνει τον κιθαρίστα να ξεχωρίζει για το παίξιμό του;
Κ.ΓΡ.: Ο ήχος του. Αυτή είναι η «ταυτότητα» του, αυτός είναι και ο λόγος να ασχοληθείς με ένα δύστροπο όργανο όπως η κλασική κιθάρα. Η κιθάρα άλλωστε είναι από τα λίγα μουσικά όργανα στο οποίο μπορείς πραγματικά να φτιάξεις απολύτως προσωπικό ήχο.

«Π»: Η καθημερινότητα πόσο επηρεάζει τον καλλιτέχνη;
Κ.ΓΡ.: Τον επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό και θετικά και αρνητικά. Η καθημερινότητα δίνει τα ερεθίσματα για δημιουργία, αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί και περισπασμούς που εκτροχιάζουν. Είναι μια ευαίσθητη καθημερινή ισορροπία.

«Π»: Είναι επαρκής η μουσική εκπαίδευση στην Ελλάδα, ποια η γνώμη σας;
Κ.ΓΡ.: Επαρκής όσον αφορά την ποιότητα των διδασκόντων, ανεπαρκέστατη όσον αφορά το σύστημα και τις υποδομές. Η ελληνική πολιτεία καμαρώνει για τα επιτεύγματά μας παγκοσμίως, έχοντας προσφέρει όμως συνήθως ελάχιστα. Ό,τι επιτυχία μας οφείλεται στο μεγάλο ταλέντο δασκάλων και μαθητών και στην μεσογειακή επινοητικότητα που σκαρφίζεται εναλλακτικές λύσεις. Πατέντες επί το λαϊκότερο, οι οποίες όμως απαιτούν χρόνο και ενέργεια. Το να ανακαλύψεις την Αμερική ξανά κοστίζει σε χρόνο και προσπάθεια.

«Π»: Γεννιέται η μουσική ιδιοφυία;
Κ.ΓΡ.: Θα έλεγα κατά ένα μεγάλο ποσοστό ναι. Ο καλός μουσικός μπορεί να φτιαχτεί και μόνο από ένα επαρκές ταλέντο και από αγάπη στη μουσική. Όμως η μουσική ιδιοφυΐα απαιτεί και κάποιες ευκολίες που μόνο η φύση μπορεί να τις δώσει.

«Π»: Υπάρχει τρόπος ταχύρρυθμης εκπαίδευσης στη μουσική; Οι μακροχρόνιες σπουδές σήμερα είναι εφικτές;
Κ.ΓΡ.: Η ταχύρρυθμη εκπαίδευση είναι αποτελεσματική σε κάποιον ο οποίος θέλει να μάθει τα βασικά ώστε να ασχοληθεί ως ερασιτέχνης μουσικός ή ως εκπαιδευμένος ακροατής. Η μουσική καριέρα απαιτεί μακροχρόνιες και σχολαστικές σπουδές, δεν υπάρχει άλλη λύση. Πρέπει να μάθεις τον εαυτό σου να χρησιμοποιεί μια νέα γλώσσα, μια γλώσσα που δεν γεννιέσαι με τα εργαλεία και τις έννοιές της. Και να φτάσεις μάλιστα στο σημείο να την μιλάς καλύτερα και πιο αλάνθαστα από την κανονική σου γλώσσα. Σε αυτό δεν υπάρχει σύντομη οδός. Είναι όμως και μέρος της γοητείας της μουσικής τέχνης η δυσκολία να σκαρφαλώσεις στην κορυφή.

«Π»: Ποιά έχετε ως βασική συμβουλή στους μαθητές σας;
Κ.ΓΡ.: Να προσπαθούν να ζήσουν τη δική τους ζωή στη μουσική και όχι τη ζωή κάποιου άλλου. Η σύγκριση με τα πρότυπα και η προσπάθεια μίμησης είναι απαραίτητη διαδικασία, όμως αν δε δεχτείς το δικό σου μουσικό εαυτό με τα ελαττώματα και τα προτερήματά του, δεν πρόκειται ποτέ να ευτυχήσεις με τη μουσική. Θα ζήσεις με μόνιμη ανασφάλεια και άγχος. Διότι είναι στη φύση του καλλιτέχνη να αμφισβητεί την αξία των έργων του και αλίμονο αν ζει συγκρίνοντάς τα με τα (ούτως η άλλως) εξιδανικευμένα έργα άλλων.

«Π»: Τί σας θυμώνει;
Κ.ΓΡ.: Η έλλειψη κοινής λογικής. Άρα πρώτη και καλύτερη, η εκάστοτε πολιτική πραγματικότητα.

«Π»: Τι ετοιμάζετε;
Κ.ΓΡ.: Τον δύσκολο καιρό της καραντίνας τον χρησιμοποίησα για να ξαναηχογραφήσω Χατζιδάκι. Σκέφτηκα να παίξω πάλι τη μουσική του, όντας πια ώριμος, στην ηλικία που ήταν ο μεγάλος Μάνος όταν με πρωτοάκουσε να την παίζω σε σόλο κλασική κιθάρα. Ηχογράφησα πάλι τις εξαίρετες κιθαριστικά διασκευές του Τάσου Καρακατσάνη που κυκλοφόρησαν στο βινύλιο, μαζί με λίγες επιπλέον δικές μου διασκευές. Και όλα αυτά στις κανονικές χρονικές διάρκειες των κομματιών, μιας και τότε στο βινύλιο, για να χωρέσουν πολλά κομμάτια είχαμε φτιάξει μια πιο συνοπτική δομή τους. Αυτή η συλλογή με τίτλο (περίπου) «Ο Γρηγορέας παίζει Χατζιδάκι» θα κυκλοφορήσει σύντομα στο διαδίκτυο.
Επίσης υπάρχει έτοιμο ηχογραφημένο υλικό με συνθέσεις μου τις οποίες ερμηνεύουν διάφοροι εκλεκτοί σολίστ και που είχα σκοπό να κυκλοφορήσω εδώ και κάποιον καιρό. Η καραντίνα και η έλλειψη ευκαιριών για ζωντανή παρουσίαση έχει αναβάλει αυτήν την κυκλοφορία, θέλω να ελπίζω όχι για πολύ ακόμα…