Για τα 200 χρόνια της Επανάστασης (μέρος β’), του Γιώργου Πένταρη

Στο πρώτο άρθρο είχα τελειώσει με την εκπόρθηση της Τροπολιτσάς από τους Έλληνες και την εμφάνιση των πρώτων αντιθέσεων γιατί είδαν οι προύχοντες ότι διακυβεύεται η εξουσία τους. Βέβαια, δεν ήταν μόνο αυτοί που είδαν να διακυβεύεται η εξουσία τους. Οι Υδραίοι «Νοικοκυραίοι» για παράδειγμα, ενώ είχε ξεσπάσει η Επανάσταση, έστελναν την αναλογία τους σε ναύτες στον Σουλτάνο. Η δράση όμως του Αντώνη Οικονόμου με την συνδρομή του Επισκόπου Έλους (Μονεμβάσιας) Άνθιμου κατάφερε να συμφιλιώσει τον λαό που ήθελε την Επανάσταση μαζί με τους νοικοκυραίους που δίσταζαν και όλοι μαζί να δηλώσουν ότι: «αφιερώνουν τα πλούτη των, τα καράβια των, και την ιδίαν των ζωήν υπέρ της ελευθερώσεως της πατρίδος». Έτσι στις 15 Απρίλη 1821 «αφού εψάλη δοξολογία, υψώθη η Ελληνική σημαία εις την Ύδραν και η νήσος αύτη ένωσε το πνεύμα της με το πνεύμα όλου του έθνους», μας λέει ο Φωτάκος. Η συμμετοχή της Ύδρας και των Σπετσών ήταν καθοριστικής σημασίας για την συνέχιση της Επανάστασης. Οι Έλληνες πάντα ρωτούσαν πριν ξεκινήσουν οι εχθροπραξίες αν θα συμμετέχουν οι Υδραίοι.

Ούτε ένα χρόνο δεν έκλεισε ο επαναστατικός αγώνας και την Πρωτοχρονιά του 1822 ψηφίζεται το πρώτο Σύνταγμα της Επαναστατημένης Ελλάδας, έργο του Φιλέλληνα Ιταλού Καρμπονάρου Βιντζέντζο Γκαλλίνα σε συνεργασία με τους Μαυροκορδάτο, Παλαιών Πατρών Γερμανό, Νοταρά, Ορλάνδο, Κωλέτη και άλλων. Το Σύνταγμα ήταν δημοκρατικό για την εποχή του και κυριαρχούσαν οι ιδέες των καρμπονάρων της Ιταλίας, του Μαυροκορδάτου εμπνευσμένες από τα ιδεώδη της Γαλλικής Επανάστασης, του Αμερικανικού Συντάγματος και των Αγγλικών δημοκρατικών ιδεωδών της εποχής. Τον Ιούνιο του 1821 ο Δημήτριος Υψηλάντης αναλαμβάνει ως πληρεξούσιος της «Ανωτάτης Αρχής – Φιλική Εταιρεία» την αρχιστρατηγία των επαναστατών και προσπάθησε να δημιουργήσει τακτικό στρατό σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής στην Ευρώπη των Αυτοκρατοριών.
Τότε φάνηκαν τα πρώτα σύννεφα του διχασμού. Η προσπάθειά του να περιορίσει την ισχύ των κοτζαμπάσηδων που θα έχαναν το δικαίωμα να έχουν τα δικά τους ασκέρια, είχε ως αποτέλεσμα την εκδίωξή του, αλλά χάρις στη λαϊκή απαίτηση και τις προσπάθειες του Κολοκοτρώνη επανήλθε στην θέση του. Το κακό σπυρί όμως του διχασμού είχε πέσει στο χώμα. Ποιος θα έχει την εξουσία του νέου κράτους; Οι καπεταναίοι που δώσανε το αίμα τους ή οι προύχοντες που δώσανε το χρήμα τους;
Ο Μαυροκορδάτος έμελλε να γίνει ο κακός δαίμονας της Επανάστασης παρά και την θετική συμβολή του στον Αγώνα. Η σύγκρουσή του με τον Υψηλάντη και προφανώς η διορατικότητά του, τον στρέφουν στο στρατόπεδο των προυχόντων που κατείχαν και την κυβέρνηση οι λεγόμενοι «Κυβερνητικοί». Οι «Αντικυβερνητικοί» που εκφράζονταν από τους στρατιωτικούς με ραχοκοκαλιά τον Κολοκοτρώνη, κατηγορούσαν την κυβέρνηση ότι ξεπουλά τη χώρα στους Άγγλους, παρ’ ότι ήταν ο πρώτος που είχε υπογράψει έγγραφο ζητώντας να τεθεί η Επανάσταση υπό την προστασία της Αγγλίας. Η Αγγλία με την μεσολάβηση του Μαυροκορδάτου δίνει δάνειο στην Ελλάδα. Το δάνειο ήταν μια έμμεση αναγνώριση της χώρας στην εποχή του Μέτερνιχ, τότε που καταπνίγονταν κάθε προσπάθεια ανεξαρτησίας στην Ευρώπη. Το δάνειο έφτασε μόνο το μισό και από αυτό το περισσότερο σπαταλήθηκε από την κακοδιαχείριση της κυβέρνησης του Κουντουριώτη. Η διάθεση των χρημάτων αντί να πάει στον αγώνα πήγε για εξαγορά συνειδήσεων, οι αντιθέσεις μεγάλωσαν, οι παλιοί σύμμαχοι έγιναν εχθροί και οι εχθροί σύμμαχοι.
Η σύγκρουση ήταν σκληρή για την εξασφάλιση της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας. Ο Κουντουριώτης με τα χρήματα του δανείου έστρεψε τους Πελοποννήσιους εναντίον των Ρουμελιωτών. Η χαριστική βολή δόθηκε με την εισβολή ρουμελιώτικων στρατευμάτων στην Πελοπόννησο. Με αρχηγούς τους Γκούρα και Καραϊσκάκη προκάλεσαν απερίγραπτες καταστροφές και λεηλασίες, ιδιαίτερα στην περιοχή της Αχαΐας. Ο οπλαρχηγός Δημήτριος Πλαπούτας, ως ουδέτερος, προσφέρθηκε να μεσολαβήσει για τον τερματισμό της εμφύλιας αιματοχυσίας, σε μια περίοδο που η σύμπραξη Σουλτάνου και Μοχάμετ Άλι της Αιγύπτου απειλούσε την Επανάσταση. Οι Έλληνες αλληλοσπαράσσονταν και οι Τούρκοι με τον Κιουταχή πολιορκούσαν το Μεσολόγγι και οι Ιμπραήμ αλώνιζε στην Πελοπόννησο. Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους, φώναξε ο Γέρος και με αγωνία προσπαθούσε να ξανανάψει την φλόγα της Επανάστασης που είχε γίνει σπίθα από τους εμφυλίους.
Εδώ ο Μακρυγιάννης είναι γλαφυρός: Ο Κουντουριώτης (πρόεδρος του εκτελεστικού) κουτός, αφού είδε οπού’ναι αυτός αμαθής από αυτά, αντίς να βάλη αρχηγόν να σώση την πατρίδα κι’ αυτός να δοξαστή, κατά δυστυχίαν από το όμως δεν ξέρει άλλο, κ’ έβαλε τον Σκούρτη να διοικήση και να οδηγήση και τους αρχηγούς της ξηράς ο θαλασσινός, απλός αξιωματικός -ούτε και της θάλασσας τον πόλεμον δεν τον γνώριζε καλά. Έλεγε των στεργιανών: «Όρτζα, πότζα!». Εκείνοι έλεγαν: «Τι λέγει αυτός, το κέρατό του;» Τέλος πάντων, ο πατριωτισμός όλων αυτεινών και της συντροφιάς τους, η ψύχωση της φατρίας και η διαίρεση κι’ ο ενφύλιος πόλεμος και η διχόνοια των μεγαλοκέφαλων Κωλέτη και Μαυροκορδάτου, δια να μην δοξαστή ο ένας και χάση ο άλλος, και το «όμως» του Κουντουργιώτη και το «όρτζα και πότζα» του Σκούρτη και το «κέρατο» των Ρουμελιώτων – ο Μπραϊμης μπήκε στην Πελοπόννησο και την έκαμε γη Μαδιάμ όχι από την παληκαριά των Αράπηδων, αλλά από αυτά οπού λέγω. Δεκάξι-χιλιάδες ασκέρια, το άνθος των Ελλήνων, Ρουμελιώτες, Πελοποννήσιοι – ύστερα βγάλαν και τους αρχηγούς τους από τη Νύδρα – Σπαρτιάτες κι’ απ’ άλλα μέρη, όλοι αυτείνοι κάθονταν εις τις Χώρες και εις τ’ άλλα χωριά και τρώγαν αρνιά και κόττες, κι’ ο Αράπης όταν τους εύρισκε τους ξεποδάριαζε κυνηγώντας. Αυτά κάνει η διαίρεση και η διχόνοια.
Στην ουσία η Επανάσταση έσβησε με την διάλυση της Ελλάδας από τους εμφυλίους και την επέμβαση του Ιμπραήμ. Ο Κολοκοτρώνης, στα απομνημονεύματά του, μας λέει ότι ήταν η μόνη φορά που φοβήθηκε για την ελευθερία της πατρίδας όταν είδε να μοιράζονται τα προσκυνοχάρτια από παπάδες που είχε στείλει το Πατριαρχείο Κων/πολης. Έφερε βαρέως, βλέπετε, το Πατριαρχείο την δημιουργία αυτοκέφαλης εκκλησίας της Ελλάδος ήδη από την πρώτη εθνοσυνέλευση στην Επίδαυρο. Παρά τις προσπάθειες του Κολοκοτρώνη που αντεπιτέθηκε με το «φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους» που υπέγραφαν τα προσκυνοχάρτια, η επανάσταση έσβηνε.
Η χώρα όμως έμελλε να ελευθερωθεί από άλλες δυνάμεις στο Ναβαρίνο και προφανώς έγραψε υποθήκες για την πραγματική της ελευθερία. Οι υποθήκες εκφράστηκαν γλαφυρά με τα κόμματα που έγιναν αργότερα, Αγγλόφιλο, Γαλλόφιλο και Ρωσόφιλο. Φαίνεται καθαρά ότι όλες οι ηγεσίες της Επαναστατημένης και μετεπαναστατικής Ελλάδας χρειάζονταν ένα στήριγμα. Οι αντιλήψεις διαφορετικές και τα συμφέροντα καθοριστικά. Ποιος θα έχει το μαχαίρι στην νομή της εξουσίας; Η προσπάθεια που δεν τέλειωσε με την δολοφονία του Καποδίστρια συνεχίστηκε από άλλους που έπραξαν και καλά και άσχημα που στην τότε εποχή ίσως δεν αντιλαμβάνονταν τι ακριβώς γινόταν και αυτοί τι έκαναν.
Πολλοί αριστεροί αναλυτές λένε ότι η Επανάσταση έγινε για την ελευθερία των εμπόρων και κοτσαμπάσηδων που ήθελαν να πάρουν την θέση των τούρκων, αλλά είναι η μισή αλήθεια. Η άλλη μισή είναι ότι χωρίς τον λαό αγώνας δεν θα γίνονταν. Πολλοί έχασαν λεφτά όπως ο παραγκωνισμένος Παπαδιαμαντόπουλος από την Πάτρα και ο Σισίνης από την Γαστούνη και περισσότεροι έχασαν την ζωή τους. Πολλοί έβγαλαν και χρήματα και από μη έχοντας στον ήλιο μοίρα, όπως π.χ. ο Μακρυγιάννης που ήρθε από την Ρούμελη μόνο με την αποκοτιά του βρέθηκε με περιουσία. Μας λέει όμως στα απομνημονεύματά του:
Πατρίς, να μακαρίζης γενικώς όλους τους Έλληνες, ότι θυσιάστηκαν δια σένα να σ’ αναστήσουνε, να ξαναειπωθής άλλη μίαν φορά ελεύτερη πατρίδα, οπού ήσουνε χαμένη και σβυσμένη από τον κατάλογον των εθνών. Όλους αυτούς να τους μακαρίζης. Έχουν δίκαιον ότι ο Ζαϊμης χρώσταγε των Τούρκων ένα-μιλιούνι γρόσια, και οι Ντεληγιανναίγοι και οι Λονταίγοι και οι άλλοι κι’ ο Μεταξάς, κόντες της πιάτζας, χωρίς παρά κι’ ο Κωλέτης ένας γιατρός, ο Μαυροκορδάτος τζιράκι της Κωσταντινοπόλεως. Τους φκειάσαν αυτείνοι οι διακονιαραίγοι, οι αγωνισταί, Εκλαμπρότατους, τους λευτέρωσαν από τους Τούρκους κι’ από τα χρέη, οπού χρώσταγαν των Τούρκων, κ’ έγιναν τώρα μεγάλοι και τρανοί.
Έχει δίκιο ο Μακρυγιάννης από την δική του οπτική γωνία, αλλά δεν φτάνει αυτό. Υπήρξαν πράγματα που δεν μπορούσε να τα γνωρίζει και έγραψε τα παραπάνω. Αν ο Μαυροκορδάτος δεν είχε με την διπλωματία του πείσει τους Άγγλους να δώσουν δάνειο στην επαναστατημένη Ελλάδα, ότι οι Ρώσοι θα έρθουν να ελευθερώσουν την Ελλάδα και κινδυνεύει η κυριαρχία τους στην Ανατολική Μεσόγειο, το Ναβαρίνο δεν θα γινόταν. Από κοντά και οι Γάλλοι. Ήρθαν έτσι και οι Ρώσοι και έγινε τελικά το Ναβαρίνο.
Πώς θα πρέπει να δούμε αυτούς τους αγωνιστές μετά από τόσα χρόνια; Θα μείνουμε στην ήττα και σφαγή τόσων Φιλελλήνων στην μάχη του Πέτα υπό την ηγεσία Μαυροκρδάτου ή στην ηρωική αντίστασή του στο Μεσολόγγι; Θα θυμόμαστε τον ρόλο του Παπαφλέσσα στον εμφύλιο και θα ξεχάσουμε την θυσία του στο Μανιάκι; Τι θα πρέπει να θυμόμαστε από τον Μιαούλη; Ότι πυρπόλησε τα δικά μας πλοία «Ελλάς» και «Ύδρα» οδηγούμενος από το μίσος του εμφυλίου ή ότι κατέκαυσε τον Τουρκικό στόλο, τον καταναυμάχησε στην «Ναυμαχία του Γέροντα» και βοήθησε το πολιορκούμενο Μεσολόγγι; Και τι να πούμε για τον Άνθιμο, Επίσκοπο Έλους (Μονεμβάσιας), που πολέμησε στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, που ευλογούσε τους πολεμιστές σε σταυρό που έφτιαχνε με τα κουμπούρια του και τους απειλούσε με αφορισμό αν κιοτεύανε;
Έχουμε να πούμε το εξής: Όλοι μαζί παλέψανε για ένα σκοπό, ο ένας περισσότερο, ο άλλος λιγότερο, ο ένας με υστεροβουλία και ο άλλος με αυτοθυσία. Θα πρέπει να δούμε το τελικό αποτέλεσμα και όχι μόνο. Θα πρέπει σήμερα να δούμε πώς θα ήμασταν αν δεν είχαμε τα τρία κόμματα (Αγγλόφωνο, Γαλλόφωνο και Ρωσόφιλο ) και να είχαμε τα δικά μας με όλες τις αντιθέσεις και συμφωνίες που θα μπορούσαν να υπάρξουν. Θα κάναμε μόνοι μας το κουμάντο μας και η Ελλάδα θα ήταν πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι είναι σήμερα και οικονομικά και εδαφικά.
Για αυτόν τον λόγο θα πρέπει να σταθούμε με περισυλλογή και σεβασμό και στους παπάδες της επανάστασης και στους καραβοκύρηδες, και στους πραματευτάδες και στου τσοπαναραίους που τάιζαν με τα σφαχτά τους τα παλικάρια και στους λόγιους και στους καπεταναίους και στους κοτζαμπάσηδες. Παρά τα μπράβο εμείς σήμερα έχουμε ιερό χρέος να μάθουμε για τον Αγώνα, να διδαχτούμε από τα λάθη που έγιναν, να πάρουμε τα καλά και να πορευτούμε δυνατοί στο μέλλον.
Ο Θουκυδίδης μας λέει για την καταστροφή της Μήλου, το 416 π.Χ., κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου: Οι Αθηναίοι στην προσπάθειά τους να προσεταιριστούν την ουδέτερη Μήλο δήλωσαν στο κοινό των Μηλίων όταν αυτοί αρνήθηκαν την συμμαχία. Θα έρθετε με το καλό ή με τη βία γιατί εμείς έχουμε την δύναμη. Η Μήλος αρνήθηκε και καταστράφηκε. Η δύναμη που νικήθηκε το 1821 δεν έχει ξεχάσει την ήτα της και συνεχίζει να απειλεί ευθέως την Πατρίδα μας με την ίδια λογική της δύναμης που χρησιμοποίησαν οι αρχαίου Αθηναίοι. Ο μόνος τρόπος να αντισταθούμε είναι η δική μας δύναμη, η οικονομική, η πολιτική, η δύναμη της σύμπνοιας, η πολιτιστική, η διπλωματική και η δύναμη των Ενόπλων Δυνάμεων. Ας τα σκεφτούμε για λίγο όλα αυτά.
Ζήτω το 1821.