Όσα πρέπει να γνωρίζετε για τον εμβολιασμό κατά του κορωνοϊού

Ο ΕΟΔΥ απαντά σε ερωτήσεις και προβληματισμούς σχετικά με τον εμβολιασμό για τον κορωνοϊό SARS-CoV-2 που έχει ήδη ξεκινήσει στη χώρα μας αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Επιχείρηση «Ελευθερία» είναι εδώ, βρίσκεται σε πλήρη εφαρμογή και η ανθρωπότητα ελπίζει μόνο για το καλύτερο.

• Γιατί να κάνω εμβόλιο για τον κορωνοϊό SARS-CoV-2;
Τα εμβόλια παρασκευάζονται με σκοπό την αντιμετώπιση νοσημάτων που δεν είναι δυνατόν να ελεγχθούν μόνο με την εφαρμογή άλλων μέτρων δημόσιας υγείας. Στόχος τους είναι να περιορίσουν και να εξαλείψουν νοσήματα με υψηλή μεταδοτικότητα, με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων, με υψηλή θνητότητα, με μεγάλη επιβάρυνση στα συστήματα υγείας, αλλά και με δυσμενείς οικονομικές επιπτώσεις στην κοινωνία.
Ο κορωνοϊός SARS-CoV-2 είναι ένας νέος ιός που μέσα σε ένα χρόνο από την εμφάνισή του επηρέασε δραματικά τις ζωές όλων των ανθρώπων παγκοσμίως. Έχει υψηλή μεταδοτικότητα με αποτέλεσμα να είναι αδύνατο να ελεγχθεί μόνο με την εφαρμογή των άλλων, πιο γνωστών σε όλους μας, μέτρων δημόσιας υγείας, επιβαρύνει σοβαρά σε πολλές περιπτώσεις την υγεία των νοσούντων, μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια πολλών ανθρώπινων ζωών ακόμα υγιών ατόμων, επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητα όλων, δοκιμάζει τα συστήματα υγείας και δημιουργεί ανεπανόρθωτες οικονομικές επιπτώσεις σε όλον τον πλανήτη.
• Πόσο αποτελεσματικό είναι το εμβόλιο για τον κορωνοϊό SARS-CoV-2;
Αυτή τη στιγμή πολλά εμβόλια για τον κορωνοϊό SARS-CoV-2 βρίσκονται σε διαδικασία κλινικών δοκιμών. Το πόσο αποτελεσματικό είναι ένα εμβόλιο εξαρτάται πάντα από το συγκεκριμένο εμβόλιο, τη σωστή διενέργεια του εμβολιασμού και από παράγοντες που αφορούν την ανοσιακή απάντηση του κάθε ατόμου. Τα πρώτα εμβόλια που είναι προς έγκριση φαίνονται να είναι αρκετά αποτελεσματικά, έως και 95%. Οι αρμόδιοι ελεγκτικοί μηχανισμοί που εγκρίνουν την κυκλοφορία των εμβολίων θέτουν την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των εμβολίων ως προτεραιότητα.
• Μπορεί να κάνω εμβόλιο και παρ’ όλα αυτά να νοσήσω από COVID-19;
Κανένα εμβόλιο δεν είναι 100% αποτελεσματικό. Άρα μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να ασθενήσει κάποιος από το νέο κορωνοϊό παρόλο που έκανε το εμβόλιο. Επομένως θα πρέπει οι πολίτες να συνεχίσουν να παίρνουν τις συνιστώμενες προφυλάξεις για την αποφυγή μόλυνσης δηλαδή οι εμβολιασμένοι θα πρέπει να συνεχίσουν τη χρήση μάσκας, την τήρηση κοινωνικής απόστασης, την τακτική και σχολαστική υγιεινή των χεριών και την καθαριότητα του χώρου όπου ζουν ή εργάζονται. Τα εμβόλια έναντι της νόσου COVID-19 φαίνεται ότι μειώνουν την πιθανότητα να νοσήσει κάποιος από τη νόσο. Κάθε εμβόλιο έχει δοκιμαστεί σε περισσότερα από 20.000 άτομα σε διάφορες χώρες και έχει αποδεκτό προφίλ ασφάλειας. Χρειάζονται μερικές εβδομάδες για να μπορέσει κάποιος να αναπτύξει ανοσία και να είναι προστατευμένος μετά τη χορήγηση του εμβολίου. Μερικοί άνθρωποι ενδέχεται να νοσήσουν από COVID-19 παρά το ότι έχουν εμβολιαστεί, αλλά η νόσηση μπορεί να είναι λιγότερο σοβαρή.
• Εφόσον το εμβόλιο δεν με προστατεύει 100% από τη νόσηση από το νέο κορωνοϊό γιατί τελικά να το κάνω;
Τα νέα εμβόλια όπως προκύπτει από τις κλινικές δοκιμές μειώνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης συμπτωμάτων και πιθανά τον κίνδυνο σοβαρής νόσησης από τον ιό. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί ταυτόχρονα μειώνεται ο κίνδυνος νοσηλειών, ο κίνδυνος απώλειας ανθρώπινων ζωών και πιθανά ο κίνδυνος μακροχρόνιων επιπλοκών που προκαλεί ο ιός σε κάποιους ασθενείς, όπως επιπλοκές από το καρδιαγγειακό και το αναπνευστικό σύστημα. Ανάλογη εμπειρία τέτοιας αποτελεσματικότητας υπάρχει και με άλλα εμβόλια που χρησιμοποιούνται επί έτη στην ιατρική. Για παράδειγμα το εμβόλιο της γρίπης κατά του H1N1 δεν είναι το ίδιο αποτελεσματικό κάθε έτος στον έλεγχο του νοσήματος.
• Υπάρχει περίπτωση να νοσήσω από τον κορωνοϊό SARS-CoV-2 εξαιτίας του εμβολίου;
Κανένα από τα εμβόλια προς μελέτη και έγκριση για τον κορωνοϊό SARS-CoV-2 δεν περιέχουν ολόκληρο τον ιό. Τα περισσότερα πλέον εμβόλια που χρησιμοποιούνται στην ιατρική περιέχουν μόνο τμήματα των ιών που είναι ικανά να οδηγήσουν στην παραγωγή προστατευτικών αντισωμάτων κατά του ιού στο άτομο που θα χορηγηθούν. Έτσι ο εμβολιαζόμενος δεν κινδυνεύει σε καμία περίπτωση να αρρωστήσει από τον κορωνοϊό εξαιτίας του εμβολίου. Υπάρχει όμως η πιθανότητα να έχει ήδη κολλήσει τη νόσο COVID-19 και να μην το έχει συνειδητοποιήσει αν τα συμπτώματα γίνουν έκδηλα μόνο μετά τον εμβολιασμό. Αν και ένας ήπιος πυρετός μπορεί να εμφανιστεί εντός μιας ή δύο ημερών από τον εμβολιασμό, αν κανείς παρουσιάσει άλλα συμπτώματα της νόσου COVID-19 (όπως νέο συνεχόμενο βήχα, υψηλό πυρετό ή ο πυρετός διαρκεί περισσότερο, ανοσμία, αγευσία) θα πρέπει να παραμείνει στο σπίτι και να προγραμματίσει να κάνει εργαστηριακό έλεγχο.
• Έχω εκτεθεί στον κορωνοϊό SARS-CoV-2 ή έχω νοσήσει από COVID-19. Χρειάζεται να κάνω το εμβόλιο;
Δεν είναι ακόμα επαρκώς γνωστό για πόσο καιρό διαρκεί η φυσική ανοσία σε άτομα που έχουν εκτεθεί στον κορωνοϊό και ήταν ασυμπτωματικά ή έχουν νοσήσει. Παρόλα αυτά ακόμα δεν είναι σαφές αν τα άτομα που έχουν εκτεθεί στον ιό πρέπει να εμβολιαστούν έναντι του κορωνοϊού SARS-CoV-2.
• Έχω ακούσει ότι το εμβόλιο παρασκευάστηκε με νέες τεχνικές σε σχέση με τα άλλα εμβόλια. Αυτό πόσο επικίνδυνο είναι;
Αν και στο παρελθόν έχουν υπάρξει νοσήματα από άλλους κορωνοϊούς (το 2003- το οξύ σοβαρό αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) και το 2012- το αναπνευστικό σύνδρομο MERS-CoV) τελικά δεν παρασκευάστηκαν εμβόλια για αυτούς τους ιούς. Το γεγονός αυτό έκανε πιο δύσκολη την παρασκευή ενός εμβολίου κατά του κορωνοϊού, μιας και δεν υπήρχε προηγούμενη εμπειρία. Ταυτόχρονα η παρασκευή και η έγκριση ενός νέου εμβολίου περιλαμβάνει πολλά στάδια και ελεγκτικούς μηχανισμούς με σκοπό το εμβόλιο να είναι αποτελεσματικό και ασφαλές προς χρήση. Οι τεχνικές παρασκευής των διαφόρων εμβολίων μπορεί να διαφέρουν και όσο προχωρούν οι γνώσεις εξελίσσονται σύμφωνα με τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα. Στη διάρκεια της ιστορίας παρασκευής των εμβολίων, νέες τεχνικές εφαρμόστηκαν με στόχο πάντα την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά τους. Σε κάθε νέα τεχνική που εφαρμόζεται τα στάδια ποιοτικού ελέγχου και έγκρισής τους παραμένουν καθώς η παρασκευή ενός νέου εμβολίου έχει ως πρώτιστο μέλημα την προάσπιση της δημόσιας υγείας.
• Τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού SARS-CoV-2 είναι ασφαλή; Έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες; Ποιες είναι αυτές;
Τα σύγχρονα δεδομένα από τις κλινικές δοκιμές δείχνουν ότι τα νέα εμβόλια κατά του κορωνοϊού SARS-CoV-2 που βρίσκονται σε τελική φάση έγκρισης ή έχουν πάρει έγκριση έχουν αποδεκτό προφίλ ασφάλειας. Οι περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες των εμβολίων παρουσιάζονται τις πρώτες εβδομάδες με μήνες μετά από τη χορήγησή τους και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί θέτουν ως προϋπόθεση την παρέλευση αυτού του διαστήματος στις κλινικές δοκιμές προτού το εμβόλιο προχωρήσει σε περαιτέρω διαδικασία ελέγχου και έγκρισης.
Όπως όλα τα γνωστά εμβόλια έτσι και τα νέα κατά του SARS-CoV-2 μπορεί να έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες. Οι περισσότερε είναι ήπιες και βραχυπρόθεσμες, και δεν εμφανίζονται σε όλους.
Τέτοιες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι αίσθημα πόνου και ευαισθησίας στο χέρι όπου χορηγήθηκε το εμβόλιο που τείνει να χειροτερεύει περίπου 1-2 ημέρες μετά το εμβόλιο, αίσθημα κόπωσης, πονοκέφαλο, γενικούς πόνους ή ήπια συμπτώματα τύπου γρίπης. Αν και o πυρετός δεν είναι σπάνιος για δύο έως τρεις ημέρες, η υψηλή θερμοκρασία είναι ασυνήθιστη και μπορεί να υποδηλώνει νόσο COVID-19 ή άλλη λοίμωξη. Μια ασυνήθιστη παρενέργεια είναι η λεμφαδενοπάθεια. Η ανάπαυση και η λήψη κανονικής δόσης παρακεταμόλης βοηθούν να αισθανθεί κάποιος καλύτερα.
Τα συμπτώματα από τις παρενέργειες συνήθως διαρκούν λιγότερο από μία εβδομάδα. Ήπια συμπτώματα μετά τη πρώτη δόση, δεν αποτελούν αντένδειξη για εμβολιασμό με δεύτερη δόση, που είναι αναγκαία για την καλύτερη προστασία έναντι του ιού. Αν τα συμπτώματα επιδεινώνονται ή υπάρχει ανησυχία καλό είναι να ενημερώνεται ο θεράπων ιατρός προκειμένου να υπάρξει σωστή αξιολόγηση.
Οι ανεπιθύμητες ενέργειες των εμβολίων δηλώνονται μέσω του συστήματος της Κίτρινης Κάρτας την οποία μπορεί κανείς να αναζητήσει διαδικτυακά (https://www.eof.gr/web/guest/yellowgeneral).
• Σε πόσες δόσεις γίνεται το εμβόλιο και πότε θα έχω αναπτύξει ικανή αντισωματική απάντηση έναντι του ιού, δηλαδή θα είμαι θωρακισμένος έναντι του ιού;
Τα περισσότερα εμβόλια για τον νέο κορωνοϊό SARS-CoV-2 που βρίσκονται προς έγκριση από τους αρμόδιους ελεγκτικούς μηχανισμούς χορηγούνται σε δύο δόσεις με μεσοδιάστημα 21-28 ημέρες με σκοπό να είναι αποτελεσματικά. Υπάρχει εμβόλιο σε κλινική δοκιμή φάσης 3 που χορηγείται σε μία δόση. Τα εμβόλια που τελικά θα πάρουν έγκριση για κυκλοφορία στην Ελλάδα θα προσδιορίζουν σε πόσες δόσεις θα χορηγούνται και με ποιο μεσοδιάστημα.
Για να αναπτύξει κάποιος αντισώματα μετά τη χορήγηση ενός εμβολίου απαιτείται ένα διάστημα περίπου δύο εβδομάδων. Αν το εμβόλιο απαιτεί δύο δόσεις για ικανή αντισωματική απάντηση, τότε το συνολικό διάστημα που χρειάζεται να παρέλθει για να είναι θωρακισμένος ο εμβολιασμένος απέναντι στον ιό είναι, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, περίπου 5-6 εβδομάδες.
• Για πόσο διάστημα με προστατεύει το εμβόλιο έναντι του κορωνοϊού SARS-CoV-2;
Δεν είναι ξεκάθαρο ακόμα πόσο διαρκεί η ανοσία που προσφέρει το εμβόλιο έναντι του νέου κορωνοϊού. Πρόκειται για έναν νέο ιό και ένα νέο εμβόλιο και με τα μέχρι τώρα δεδομένα από τις κλινικές δοκιμές δεν γνωρίζουμε τη διάρκεια προστασίας που μας προσφέρει. Με την κυκλοφορία των νέων εμβολίων κατά του κορωνοϊού SARS-CoV-2 και τον εμβολιασμό περισσοτέρων ατόμων σύντομα θα έχουμε περισσότερα δεδομένα για την απάντηση σε αυτό το ερώτημα.
Τόσο η διάρκεια της φυσικής ανοσίας, δηλαδή της ανοσίας μετά από μόλυνση του ατόμου από τον ιό, όσο και η διάρκεια της ανοσίας που προκύπτει από τον εμβολιασμό με το νέο εμβόλιο κατά του νέου κορωνοϊού αποτελούν αντικείμενα διερεύνησης και αναμένονται νέα δεδομένα με την πάροδο του χρόνου.
• Μπορώ να κάνω το εμβόλιο έναντι της νόσου COVID-19 μαζί με κάποιο άλλο εμβόλιο που συστήνεται για ενήλικες;
Θα πρέπει να γίνουν δοκιμές για να προσδιοριστεί αν το εμβόλιο για τον κορωνοϊό SARS-2-CoV είναι ασφαλές να χορηγείται με άλλα εμβόλια και ότι τα δύο εμβόλια δεν παρεμβαίνουν στην ανοσιακή απόκριση μεταξύ τους. Είναι πιθανό ότι μερικές από τις μεταγενέστερες κλινικές δοκιμές εμβολίων κορωνοϊού θα συμπεριλάβουν συγχορήγηση με άλλα εμβόλια, και ιδιαίτερα με το εμβόλιο της γρίπης.
• Μπορεί κάποιος να επιστρέψει στη φυσιολογική του δραστηριότητα μετά τον εμβολιασμό;
Ναι, θα πρέπει κάποιος να είναι σε θέση να συνεχίσει τις φυσιολογικές του δραστηριότητες όσο αισθάνεται καλά και να συνεχίσει να εφαρμόζει τα μέτρα προφύλαξης έναντι του κορωνοϊού. Αν το χέρι του είναι ιδιαίτερα επώδυνο, μπορεί να συναντήσει δυσκολία ανύψωσής του. Αν κάποιος αισθάνεται αδιαθεσία ή έντονη κόπωση πρέπει να αναπαυτεί και να αποφύγει τη χρήση μηχανημάτων ή οδήγησης. Θα πρέπει να αποφευχθεί η διαδικασία της εγκυμοσύνης για δύο μήνες μετά τον εμβολιασμό.
• Το εμβόλιο θα μπορούν να το κάνουν όλοι;
Οι κλινικές δοκιμές για τα εμβόλια αφορούν σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες και δεν γίνονται εξ αρχής για όλες. Τα εμβόλια για τον κορωνοϊό SARS-CoV-2 που θα πάρουν την έγκριση για κυκλοφορία και διάθεση από τους αρμόδιους ελεγκτικούς μηχανισμούς, θα προσδιορίζουν σε ποιες κατηγορίες ατόμων έγιναν οι κλινικές δοκιμές και ανάλογα έχει αποφασιστεί από την αρμόδια επιτροπή εμπειρογνωμόνων για τον εμβολιασμό (Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών) σε ποιους θα προηγηθεί ο εμβολιασμός στην Ελλάδα. Για παράδειγμα προς το παρόν δεν έχουν γίνει κλινικές δοκιμές σε εγκύους και παιδιά, οπότε αυτές οι κατηγορίες πληθυσμού εξαιρούνται σε αυτή τη φάση από τον εμβολιασμό. Σκοπός είναι ο εμβολιασμός έναντι της νόσου COVID-19 να χορηγηθεί κατά προτεραιότητα σε άτομα που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν και να εμφανίσουν σοβαρές επιπλοκές αν νοσήσουν. Στα άτομα αυτά συμπεριλαμβάνονται οι υγειονομικοί και το προσωπικό των κοινωνικών υπηρεσιών, οι ηλικιωμένοι και το προσωπικό των οίκων ευγηρίας και οι ασθενείς και το προσωπικό των δομών φροντίδας χρονίως πασχόντων και κέντρων αποκατάστασης.
• Τι πρέπει να γνωρίζει σχετικά με το εμβόλιο έναντι του κορωνοϊού SARS-CoV-2 μια έγκυος, μια θηλάζουσα και μια γυναίκα που προγραμματίζει να μείνει έγκυος;
Τα εμβόλια έναντι του κορωνοϊού SARS-CoV-2 δεν έχουν ακόμα εκτιμηθεί κατά την εγκυμοσύνη, ενώ παραμένει άγνωστο αν απεκκρίνονται στο μητρικό γάλα. Μέχρι να είναι διαθέσιμες περισσότερες πληροφορίες θα πρέπει κανείς να έχει υπόψη του τα παρακάτω:
– Αν μια γυναίκα είναι έγκυος δεν πρέπει να εμβολιαστεί, μπορεί να εμβολιαστεί μετά το τέλος της εγκυμοσύνης της.
– Αν νομίζει ότι μπορεί να είναι έγκυος, θα πρέπει να καθυστερήσει τον εμβολιασμό έως ότου επιβεβαιώσει ότι δεν είναι.
– Αν σκοπεύει να μείνει έγκυος τους επόμενους τρεις μήνες, θα πρέπει να καθυστερήσει τον εμβολιασμό της.
– Αν γνωρίζει ότι δεν είναι έγκυος, μπορεί να ξεκινήσει το πρόγραμμα εμβολιασμού με δύο δόσεις τώρα και θα πρέπει να αποφύγει να μείνει έγκυος για τουλάχιστον δύο μήνες μετά τη δεύτερη δόση.
– Αν εμβολιάστηκε με την πρώτη δόση και στη συνέχεια έμεινε έγκυος, θα πρέπει να καθυστερήσει τη δεύτερη δόση έως ότου ολοκληρωθεί η εγκυμοσύνη.
– Αν θηλάζει θα πρέπει να περιμένει μέχρι να τελειώσει το θηλασμό και στη συνέχεια να κάνει το εμβόλιο.
– Αν θήλαζε όταν εμβολιάστηκε με την πρώτη δόση, συνιστάται να μην κάνει τη δεύτερη δόση έως ότου ολοκληρώσει το θηλασμό.
• Με ποιο τρόπο θα μπορέσω να εμβολιαστώ, εφόσον το επιθυμώ;
Το Υπουργείο Υγείας μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της ιστοσελίδας του (https://www.moh.gov.gr/) ενημερώνει διαρκώς τον πολίτη για ότι νεότερο σχετικά με τον τρόπο που θα γίνει ο εμβολιασμός. Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Εμβολιαστικής Κάλυψης για COVID-19 (https://covid19.gov.gr/ethniko-schedio-emvoliastikis-kalypsis-gia-covid-19/) ο πολίτης θα μπορεί να συμμετέχει στον εμβολιασμό μέσω της άυλης συνταγογράφησης ή για όσους δεν είναι εγγεγραμμένοι στην άυλη συνταγογράφηση μέσω on-line πλατφόρμας (https://emvolio.gov.gr/). Επίσης, για το σκοπό αυτό θα λειτουργήσει και ειδικό τηλεφωνικό κέντρο.
• Τι πρέπει να κάνει κάποιος αν δεν είναι καλά όταν είναι το επόμενο ραντεβού για εμβολιασμό;
Αν κάποιος δεν είναι καλά, είναι καλύτερα να περιμένει έως ότου αναρρώσει για να εμβολιαστεί, αλλά θα πρέπει αυτό να γίνει το συντομότερο δυνατό. Δεν πρέπει κάποιος να προσέλθει σε προγραμματισμένο ραντεβού για εμβολιασμό αν είναι σε αυτοαπομόνωση, ή σε αναμονή για τεστ COVID-19 ή δεν είναι σίγουρος ότι είναι υγιής.
• Τι πρέπει να κάνει κάποιος μετά τον πρώτο εμβολιασμό;
Θα πρέπει να είναι έτοιμος για τον προγραμματισμό της χορήγησης της δεύτερης δόσης του εμβολίου μετά από 21-28 ημέρες ανάλογα με το χορηγηθέν εμβόλιο. Είναι σημαντικό να εμβολιαστεί και με τις δύο δόσεις του ίδιου εμβολίου για να αποκτήσει την καλύτερη δυνατή προστασία.
• Μετά τον εμβολιασμό πρέπει να εφαρμόζω τα μέτρα προφύλαξης κατά του κορωνοϊού;
Τα νέα εμβόλια για τον κορωνοϊό SARS-CoV-2 δεν υποκαθιστούν τα υπόλοιπα μέτρα δημόσιας υγείας στη φάση αυτή της πανδημίας. Καταρχήν, ο εμβολιασμός σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού απαιτεί χρόνο. Επίσης, πρέπει να δούμε τι ποσοστό του πληθυσμού τελικά θα εμβολιαστεί και να γνωρίζουμε ακόμη περισσότερα για τον τρόπο μετάδοσης του νέου κορωνοϊού. Ακόμα δεν είναι γνωστό τι ποσοστό του πληθυσμού πρέπει να εμβολιαστεί με τα νέα εμβόλια για να εξασφαλιστεί η ανοσία της αγέλης, με άλλα λόγια δε γνωρίζουμε πόσοι χρειάζονται να έχουν νοσήσει και να έχουν εμβολιαστεί συνολικά ώστε ο νέος κορωνοϊός να μη μεταδίδεται.
Για αυτό με πολλή προσοχή και οι εμβολιασμένοι θα πρέπει να συνεχίσουν τη χρήση μάσκας, την τήρηση κοινωνικής απόστασης, την τακτική και σχολαστική υγιεινή των χεριών και την καθαριότητα του χώρου όπου ζουν ή εργάζονται. Μία αντίθετη πρακτική μπορεί να οδηγήσει σε νέα έξαρση των κρουσμάτων, γεγονός απευκταίο καθώς ήδη η ανθρωπότητα έχει δοκιμαστεί σοβαρά από αυτή την πανδημία.