«Εάν δεν είχα ασχοληθεί με την τέχνη, θα είχα μέσα μου ένα κενό», Ντίνα Αναστασιάδου – Εικαστικός

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
«Εάν δεν είχα ασχοληθεί με την τέχνη, θα είχα μέσα μου ένα κενό», Ντίνα Αναστασιάδου – Εικαστικός

Γλύπτρια και ζωγράφος σούμι (sumi: ζωγραφική Ιαπωνικής παράδοσης με μελάνι από πετρώματα). Έχει μόνιμη συνεργασία με την Πρεσβεία της Ιαπωνίας στην Ελλάδα και πραγματοποιεί κάθε χρόνο προσωπικές ομιλίες και εκδηλώσεις σε σχέση με τον Ιαπωνικό Πολιτισμό.
Το 1986 αποφοίτησε από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας τμήμα (γλυπτικής), όμως «το ταξίδι της ζωής της» με την Ιαπωνία ξεκίνησε όταν ήταν πολύ νέα και το 1980 πήγε για πρώτη φορά στην Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου. «Η Ιαπωνία με γοήτευσε» λέει η ίδια «η μελέτη και κατανόηση αυτού του πολιτισμού έγινε στόχος ζωής για μένα. Εκεί γνώρισα μια οικογένεια καλλιτεχνών τους Μίτσουο και Μίκι Τακαόκι (Mitsuo & Miki Takaoki). Ο δάσκαλος και “πατέρας”, όπως τον αποκαλούσα αργότερα, είχε σπουδάσει Κινέζικη φιλοσοφία και ιστορία, ήταν καλλιγράφος και μελετητής στην εξέλιξη των ιδεογραμμάτων, αθλητής Κέντο (Ιαπωνική ξιφασκία), καθηγητής σε Λύκειο και αργότερα Διευθυντής Λυκείου. Η δασκάλα και “μητέρα” ήταν ζωγράφος σε παραδοσιακές ιαπωνικές τεχνικές ζωγραφικής σούμι και Νιχόνγκα (Nihonga: Ιαπωνική παραδοσιακή ζωγραφική με μελάνι σούμι και βιολογικά χρώματα).»
Τον Ιούνιο του 1986 όταν αποφοίτησε από την Καλών Τεχνών έφυγε για την Ιαπωνία εκπροσωπώντας την Ελλάδα σε ένα Διεθνές Φεστιβάλ Τεχνών στην Οκαγιάμα της Ιαπωνίας, με αφορμή την αδελφοποίηση μιας περιοχής (Ushimado, Okayama) με την Μυτιλήνη. Έμεινε στην Ιαπωνία μέχρι το 1992 γιατί είχε πάρει μια υποτροφία από την Κυβέρνηση της Ιαπωνίας και σπούδασα στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστήμιο του Κιότο, Ιαπωνική ιστορία της τέχνης. «Οι Τακαόκι με δίδαξαν ιαπωνικά, καλλιγραφία, ζωγραφική με σούμι, φιλοσοφία και ιστορία του Ιαπωνικού πολιτισμού. Με άλλα λόγια με μύησαν βαθιά στον Ιαπωνικό πολιτισμό. Με την οικογένεια αυτή διατηρώ επικοινωνία και ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς μέχρι σήμερα.»
Μέχρι στιγμής έχει πραγματοποιήσει δεκατέσσερις ατομικές εκθέσεις σε Ελλάδα, Ιαπωνία και Ινδία και έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμες ομαδικές στις ανωτέρω χώρες. Έργα της βρίσκονται σε πολλές δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές σε Ελλάδα, Ιαπωνία, Ινδία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Η.Π.Α.


ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΜΑΙΡΗ ΓΚΙΩΝΗ – ΛΑΡΕΝΤΖΑΚΗ


«Π»: Σε ποιό περιβάλλον μεγαλώσατε; Και πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια;
ΝΤΙΝΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ: Η οικογένεια της μητέρας μου ήταν πρόσφυγες από την Σμύρνη, του πατέρα μου από τα Δαρδανέλια Μικράς Ασίας. Οι γυναίκες στην εποχή της μητέρας μου (εννοώ 1950 -70) έπλεκαν, έραβαν, κεντούσαν κι είχαν μια ιδιαίτερη επιδεξιότητα στα χέρια. Η μητέρα μου αγαπούσε την ζωγραφική και τις τέχνες γενικότερα. Όπως έλεγε και η ίδια, εάν είχε γεννηθεί αργότερα σίγουρα θα σπούδαζε σε κάποια Σχολή Καλών Τεχνών.
Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, μου άρεσε να ζωγραφίζω και να διαβάζω λογοτεχνία. Ζωγραφίζοντας ζούσα μέσα σ΄ ένα όνειρο, διαβάζοντας ταξίδευα νοερά και προσπαθούσα να καταλάβω τον κόσμο. Η μητέρα μου με ενεθάρρυνε να καλλιεργήσω την φυσική μου κλίση. Αντιθέτως ο πατέρας μου, θεωρώντας ότι θα έχω ένα αβέβαιο μέλλον, προσπαθούσε να με αποθαρρύνει. Δυστυχώς η μητέρα μου πέθανε όταν ήμουν 14 ετών κι ο πόνος της απώλειας της με βασάνιζε για χρόνια.

«Π»: Ποιά ήταν τα πρώτα σας βήματα;
ΝΤ.Α.: Στην τελευταία τάξη του Δημοτικού σχολείου είχαμε πάει εκπαιδευτική εκδρομή στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Όταν είδα τα γλυπτά συγκινήθηκα. Δεν έβλεπα μια μονοδιάστατη εικόνα, ήταν απτά, τρισδιάστατα, είχαν όγκο κι αυτό με γοήτευσε. Ήταν σαν να ζωντάνευε μπροστά στα μάτια μου ο Αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός. Τότε είπα μέσα μου: «Η γλυπτική μου αρέσει περισσότερο από την ζωγραφική».
Πέρασα στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας το 1980 με την τέταρτη προσπάθεια. Πριν την επιτυχία μου είχα περάσει σχεδόν τρία χρόνια στις αίθουσες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου μελετώντας και σχεδιάζοντας τα διάφορα γλυπτά κι ανάγλυφα. Τις πρωινές ώρες πήγαινα στο Μουσείο και τις απογευματικές στο Φροντιστήριο εισαγωγής στην Α.Σ.Κ.Τ. Δούλευα δέκα – δώδεκα ώρες την ημέρα.

«Π»: Ποιες οι επιρροές σας;
ΝΤ.Α.: Το φθινόπωρο του 1980 δηλαδή αμέσως μετά την εισαγωγή μου στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών πήγα για ένα μήνα στην Ιαπωνία. Είχα γνωρίσει ένα χρόνο νωρίτερα μια Γιαπωνέζα φίλη στην Αθήνα και με είχε καλέσει στην Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου. Ο Ιαπωνικός πολιτισμός μου άρεσε πολύ. Την παλιά πρωτεύουσα της Ιαπωνίας, το Κυότο, την λάτρεψα. Από τότε μελετώ τις τέχνες της Ιαπωνίας, την ιστορία, τον πολιτισμό και την γλώσσα τους. Έχω κάνει έκτοτε άπειρα ταξίδια ανάμεσα σε Ελλάδα και Ιαπωνία. Από πολύ νεαρή ηλικία έχω τραφεί πνευματικά αφ’ενός από τον Αρχαίο Ελληνικό, αφ’ετέρου από τον Ιαπωνικό πολιτισμό.

«Π»: Ποια η διαδικασία για πάρει σχήμα μια μορφή;
ΝΤ.Α.: Υπάρχουν δύο τρόποι να δουλέψει κάποιος ένας γλυπτό, προσθετικά ή αφαιρετικά. Κατά τον προσθετικό τρόπο δουλεύουμε συνήθως με πηλό μέχρι να πάρει το έργο την μορφή που θέλουμε. Μετά το χυτεύουμε στον γύψο έτσι ώστε να διατηρηθεί. Κατά τον αφαιρετικό σκαλίζουμε μάρμρο ή κάποια μορφή πέτρας και αφαιρούμε μέχρι να φτάσουμε στο ποθητό αποτέλεσμα.
Τα γλυπτά χρειάζονται χρόνο, γνώσεις και επιδεξιότητα μέχρι να ολοκληρωθούν. Η γλυπτική επίσης έχει διάφορα στάδια κατασκευής μέχρι να φτάσει κανείς στο τελικό αποτέλεσμα δηλ. να γίνει ένα έργο χάλκινο, ανοξείδωτο, κεραμικό γλυπτικό ή να χυτευτεί με ριτίνες.

«Π»: Τι είναι η τέχνη για εσάς;
ΝΤ.Α.: Η τέχνη είναι για μένα τρόπος έκφρασης, χαρά, μαγεία και δίνει ένα ιδιαίτερο νόημα στη ζωή μου, την κάνει πιο όμορφη και ουσιώδη. Εάν δεν είχα ασχοληθεί με την τέχνη, θα είχα μέσα μου ένα κενό.

«Π»: Ποιό ρόλο παίζει η εργατικότητα στον δημιουργό και τί θυσίες απαιτούνται;
ΝΤ.Α.: Η εργατικότητα είναι καθοριστική για κάθε επάγγελμα ή δραστηριότητα. Πάντα όριζα στόχους και εργαζόμουν μεθοδικά μέχρι να τους πετύχω. Πάντα δούλευα και δουλεύω με πειθαρχία, αλλιώς δεν υπάρχει αποτέλεσμα. Όσο για τις θυσίες… έχω στερηθεί ένα μεγάλο κομμάτι της προσωπικής μου ευτυχίας δίνοντας προτεραιότητα στις σπουδές και στην σκληρή εργασία που απαιτεί η τέχνη.

«Π»: Θυμάστε τι ήταν το πρώτο σας έργο;
ΝΤ.Α.: Στα πρώτα μου έργα αποτύπωνα μητέρες που αγκάλιαζαν τα παιδιά τους και οικογένειες πάντα με ένα παιδί στην αγκαλιά. Ήταν αυτό που είχα στερηθεί πρόωρα, την αγάπη και την φροντίδα της μάνας… Αγαπώ αυτό το θέμα και επανέρχομαι κατά καιρούς. Άλλωστε η σχέση μητέρας – παιδιού είναι η πιο ανιδιοτελής και η οικογένεια είναι ο πυρήνας της ζωής.

«Π»: Υπάρχουν έργα σας σε δημόσιο χώρο;
ΝΤ.Α.: Υπάρχει ένα μεγάλο γλυπτό μου «Ο Γερανός» στον προαύλιο χώρο της Ιαπωνικής Πρεσβείας στην Αθήνα (2,30 μέτρα ύψος). Το πτηνό γερανός (Japanese crane/tsuru) είναι σύμβολο ειρήνης, αγάπης και ευτυχίας για τους Ιάπωνες. Απέδωσα το έργο σαν γερανό origami, με γεωμετρικές φόρμες, έτσι όπως αποδίδεται με διάφορους τρόπους στην χαρτοδιπλωτική τέχνη του origami. Το υλικό είναι ανοξείδωτος χάλυβας.
Φέτος το καλοκαίρι εγκαινιάστηκε από τον Περιφερειάρχη κ. Απόστολο Τζιτζικώστα, τον απόγονο του Μωυσή Αλλατίνη κ. Laurent Dassault και τον Γενικό Πρόξενο της Γαλλίας κ. Philippe Ray μια προτομή του Μωυσή Αλλατίνι που φιλοτέχνησα για την Νομαρχία της Θεσσαλονίκης.
Υπάρχουν πολλά έργα μου σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, κυρίως σε Ελλάδα, Ιαπωνία και Ινδία.

«Π»: Ποιά υλικά χρησιμοποιείτε στα έργα σας;
ΝΤ.Α.: Τα έργα μου είναι κυρίως χάλκινα και σε ανοξείδωτο χάλυβα (stainless steel). Αγαπώ όμως πολύ και την κεραμική γλυπτική. Τα κεραμικά μπορεί να είναι εύθραυστα, όμως περιέχουν την ζεστασιά της γης. Παράδοση στην κεραμική και την κεραμική γλυπτική έχει η Ιαπωνία και η Κίνα. Υπάρχουν πολλά Μουσεία κεραμικής στις χώρες αυτές κι έχω επηρεαστεί.
Τα χάλκινα και ανοξείδωτα γλυπτά έχουν υψηλό κόστος κατασκευής και απευθύνονται σε λίγους που συνδιάζουν γνώσεις για να τα εκτιμήσουν και χρήματα για να τα αγοράσουν. Τα κεραμικά γλυπτά πωλούνται πολύ πιο εύκολα.

«Π»: Ως δασκάλα του Ιαπωνικού sumi-e ζωγραφική με μελάνι στο Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης, τι σημαίνει το sumi;
ΝΤ.Α.: Το «σούμι- ε σούμι» σημαίνει μελάνη και «ε» εικόνα, άρα εικόνες με μελάνι. Η τέχνη έχει τις ρίζες της στην Κίνα του 7ου – 8ου μ.χ. αιώνα. Στηρίζεται στην φιλοσοφία του Τάο, του Κομφούκιου και τον Βουδισμό Ζεν. Το πρόγραμμα αυτοπειθαρχίας των πρώτων μοναχών Ζεν περιελάμβανε την αντιγραφή των ιερών κειμένων. Σιγά σιγά οι μοναχοί άρχισαν να ζωγραφίζουν εικόνες ανάλογες με το περιεχόμενο. Έτσι στο πέρασμα των αιώνων το σουμι-ε εξελίχθηκε σε υψηλή τέχνη. Το σουμι-ε έχει μια βαθιά φιλοσοφία πίσω του. Κάθε πινελιά καταγράφει την μια και μοναδική στιγμή, το πρόσκαιρο της ζωής, το φύσημα του ανέμου που κάνει τα πάντα να αλλάζουν… Ανάλογες πρέπει να είναι και οι πινελές που ακολουθούν μια λογική συνέχεια, αυτήν της ιαπωνικής και κινέζικης καλλιγραφίας.
Το 1853 – 1912 έχουμε την ραγδαία δυτικοποίηση της Ιαπωνίας. Σ’αυτό το διάστημα το σουμι-ε καθώς και άλλα είδη ζωγραφικής και τέχνης γενικότερα υποτιμώνται από πολλούς Ιάπωνες. Έτσι δημιουργήθηκαν από ξένους – κυρίως Αμερικανούς – τεράστιες συλλογές γιατί τα αγόραζαν σε χαμηλές τιμές. Τα τελευταία πενήντα χρόνια το σουμι-ε έχει επανεκτιμηθεί σε Ιαπωνία, Κίνα και διαθοδεί στην Ευρώπη και την Αμερική. Έργα σουμι-ε που πωλούνται σε γκαλερί και δημοπρασίες σε Δύση και Άπω Ανατολή και «χτυπιώνται» σε πολύ υψηλές τιμές.
(Τον χειμώνα του 2019-20 είδαμε στην Αθήνα την εξαιρετική έκθεση με έργα σουμι-ε του διάσημου Κινέζου καλλιτέχνη Qi Baishi).

«Π»: Ποιά είναι τα υλικα του sumi – e ;
ΝΤ.Α.: Το σουμι είναι μελάνι που προέρχεται από τρύψιμο πετρωμάτων προσθέτοντας νερό. Όσο περισσότερο νερό προσθέτουμε τόσο αραιώνει το μελάνι. Δημιουργούνται έτσι οι διάφορες τονικές διαβαθμίσεις. Τα έργα σουμι-ε είναι μονόχρωμα ή περιλαμβάνουν και περιορισμένη γκάμα χρωμάτων. Κάθε πινελιά είναι μία και μοναδική, το έργο που δημιουργείται δεν επιδέχεται διορθώσεις. Εκεί φαίνεται και η επιδεξιότητα του καλλιτέχνη. Καταλαβαίνετε ότι χρειάζεται χρόνια εξάσκησης, αυτοσυγκέντρωσης και αυτοπειθαρχίας για να φτάσει κανείς σε υψηλό επίπεδο.
Ένα άλλο υλικό είναι το (χειροποίητο) χαρτί (ή το washi το χειροποίητο χαρτί των Ιαπώνων) ή το μετάξι για να αποδώσουμε με σουμι το θέμα που μας ενδιαφέρει.
Τέλος τα πινέλα πρέπει να είναι από φυσική τρίχα για να αποδίδουν ένα ευγενικό αποτέλεσμα.

«Π»: Δείχνουν ενδιαφέρον οι μαθητές σας για την τέχνη του sumi -e καθώς και για την τέχνη γενικότερα;
ΝΤ.Α.: Διδάσκω σουμι-e σε ενήλικες. ‘Ολοι τους είναι άτομα με παιδεία και καλλιέργεια. Είναι άτομα που αγαπούν την τέχνη ή έχουν άμεση σχέση με αυτήν. Έρχονται είτε για να μάθουν είτε για να βελτιώσουν το επίπεδο τους. Είμαι περήφανη για τους μαθητές μου. (Τώρα, Οκτώβριος – Νοέμβριος 2020, τα μαθήματα σουμι-e έχουν αναβληθεί επ’ αόριστον λόγω της εξάπλωσης του κορωνοϊού.)
Επίσης είχα μεγάλη προσέλευση στις ομιλίες που έκανα τα τελευταία δύο χρόνια περί ιστορίας, φιλοσοφίας και αισθητικής της ιαπωνικής ζωγραφικής με έμφαση στο σουμι-e. Τον Μάρτιο του 2020 όμως οι ομιλίες μου σταμάτησαν απότομα λόγω κορωνοϊού.
Θεωρώ ότι είναι αρκετοί οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται για τις τέχνες και τον πολιτισμό γενικότερα. Η τέχνη, είτε δημιουργούμε οι ίδιοι είτε διαβάζουμε σαν θεωρία, μας βοηθάει να ξεφεύγουμε από την καθημερινότητα.

«Π»: Έχετε τιμητικές διακρίσεις και βραβεύσεις για την τέχνη σας. Είστε ικανοποιημένη απο αυτό;
ΝΤ.Α.: Είχα την μεγάλη τύχη να πάρω κάποιες υποτροφίες από ξένους φορείς που μου άνοιξαν μεγάλους ορίζοντες.
Το 1989-1991 έλαβα υποτροφία από την κυβέρνηση της Ιαπωνίας (Monbusho) και παρακολούθησα μαθήματα ιστορίας τέχνης στο Τμήμα Φιλοσοφικής του Πανεπιστημίου του Κυότο.
2012-2014 έλαβα υποτροφία από την κυβέρνηση της Ινδίας (I.C.C.R.). Έλαβα Μάστερ Καλών Τεχνών από το Πανεπιστήμιο της Καλκούτας. (M.F.A. Rabindra Bharati University, Calcutta).

«Π»: Υπάρχουν έργα μεγάλης αξίας με ευτελή υλικά;
ΝΤ.Α.: Τα αρχαία ελληνικά αγγεία ή οι κεραμικές φιγούρες που διασώζονται στα Μουσεία μας από τους αρχαίους χρόνους είναι φτιαχμένα από πηλό. Παρόλα αυτά κάποια έχουν τεράστια αξία. Κάποια έργα του Γιαννούλη Χαλεπά και άλλων Ελλήνων γλυπτών που διασώζονται σε γύψο έχουν επίσης πολύ μεγάλη αξία. Στην Κίνα ο πήλινος στρατός (terracotta warriors) που ανακαλύφτηκε το 1974 έχει αμύθητη αξία.
Ο Πάμπλο Πικάσσο αγαπούσε πολύ τα κεραμικά και κατασκεύασε ένα πλήθος από αυτά. Τα κεραμικά του αυτά έχουν σήμερα μεγάλη αξία.
Άρα ο καθορισμός της αξίας ενός έργου εξαρτάται από την εποχή και τον πολιτισμό που τα κατασκεύασε ή από το όνομα που τα φιλοτέχνησε.

«Π»: Η δημιουργία προσφέρει «διασκέδαση» στον δημιουργό;
ΝΤ.Α.: Σας είπα προηγουμένως ότι η τέχνη είναι για μένα χαρά. Ναι, είναι μια μορφή «διασκέδασης» γιατί μας βοηθάει να ξεφύγουμε, να ξεχαστούμε από ό,τι μας κουράζει και μας στεναχωρεί. Πριν από πολλά χρόνια είχα αγοράσει το βιβλίο της Νέλλης Μισιρλή «Νικόλαος Γύζης». Είχα σταθεί σε μιά φράση του μεγάλου ζωγράφου: «Σε όλη μου την ζωή ζούσα ονειρευόμενος». Κι εγώ «ονειρεύομαι», συλλαμβάνω ιδέες προκειμένου να περάσω νοήματα και τις υλοποιώ δια μέσου του έργου τέχνης.
Όπως ο μουσικοσυνθέτης παθιάζεται με την μουσική του, ο ηθοποιός με τον ρόλο που ενσαρκώνει έτσι και ο σοβαρός εικαστικός καλλιτέχνης δίνετε ολόκληρος στο έργο του μέχρι η αρχική του σκέψη να πάρει μορφή. Πρόκειται για ένα «ταξίδι» πνευματικό και δημιουργικό. Η δημιουργία είναι χαρά, έρωτας, το φύσημας της ζωής στο άψυχο.

«Π»: Τι σας εκφράζει;
ΝΤ.Α.: Υπάρχουν πολλά θέματα που αγαπώ και με εκφράζουν. Πιο πάνω σας ανέφερα τη μητέρα με το παιδί στην αγκαλιά και την οικογένεια. Αγαπώ επίσης σχεδόν όλα τα ζώα, τα πουλιά και τα πλάσματα της θάλασσας. Θεωρώ υποχρέωση όλων να προστατέψουμε την γη και τα όντα της. Πολλά από τα ζώα ή τα πουλιά που φιλοτεχνώ έχουν συμβολισμούς. Το περιστέρι στην Δύση συμβολίζει την ειρήνη. Ο γερανός στην Ιαπωνία συμβολίζει την ειρήνη και την αγάπη (γι’αυτό τα ιαπωνικά κιμονό που φορούν στους γάμους είναι στολισμένα με γερανούς). Ο ελέφαντας συμβολίζει την Ινδία.
Τα θέματα μου τα αποδίδω άλλοτε ρεαλιστικά κι άλλοτε αφαιρετικά, με γεωμετρικές φόρμες. Προσπαθώ να έχω επίσης μια προσωπική γραφή που να κάνει την δουλειά μου αναγνωρίσημη ως «Αναστασιάδου».

«Π»: Τι ετοιμάζετε τώρα;
ΝΤ.Α.: Πριν από περίπου ένα χρόνο κυκλοφόρησε ένα βιβλίο με τίτλο «Παραμυθοταξιδεύοντας με τον Λευκάδιο Χερν» με τέσσερις ιστορίες από Άπω Ανατολή γραμμένες από τον Λευκάδιο Χερν (Εκδόσεις Βιβλιοαναζητήσεις). Την μετάφραση έκανε η κα Εύα Πετροπούλου Λιανού και την εικονογράφηση εγώ. Μου αρέσει να ασχολούμαι με θέματα σε σχέση με Ιαπωνία και να απευθύνομαι σε παιδιά και ενήλικες γι αυτόν τον μοναδικό πολιτισμό. Τώρα δουλεύω μια καινούρια ενότητα με γλυπτά και ζωγραφικά έργα αλλά δεν έχω κλείσει κάποια έκθεση στο άμεσο μέλλον.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Πήγαινε στην κορυφή