ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΖΑΝΑΚΑΚΗΣ :«Με τη μεταμόσχευση οργάνων νικάμε το θάνατο δίνοντας ζωή»

Γεννήθηκε στην Αθήνα πριν 43 χρόνια, στις αρχές του Σεπτεμβρίου του 1971. Μεγάλωσε εκεί μέχρι το ‘80 όπου μετακομίσαμε στο Μενίδι (Αχαρνές). Είναι απόφοιτος του Γενικού Λυκείου και μετά τη στρατιωτική του θητεία, εργάστηκε στον ιδιωτικό τομέα και για 7 μήνες στο Υπουργείο Υποδομών, ως μετακλητός υπάλληλος. Aπό το 2012 είναι συνταξιούχος λόγω αναπηρίας. Ας διαβάσουμε την ιστορία του, όπως μας την αφηγείται ο ίδιος μέσα από τις απαντήσεις του, γιατί έχει να μας διδάξει πολλά και κυρίως να μας διαφωτίσει στο σημαντικό – και σωτήριο τις περισσότερες φορές – ζήτημα της δωρεάς και μεταμόσχευσης οργάνων.

«ΠΑΛΜΟΣ»: Πείτε μας την προσωπική περιπέτεια της υγείας σας;

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΖΑΝΑΚΑΚΗΣ: Πριν 3 χρόνια, το Μάρτιο του 2012, τρεις με τέσσερις μέρες πριν πάω στο νοσοκομείο, αισθάνθηκα μία δύσπνοια στο στήθος και κόπωση σωματική. Αρχικά πήγα στο Σωτηρία, γιατί νόμιζα ότι ήταν πνευμολογικό το πρόβλημα που είχα αλλά εκεί διαπιστώθηκε ότι είχα χρόνια νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου και με έστειλαν στον Ευαγγελισμό. Ήταν 28 Μαρτίου 2012. Από εκείνη την ημέρα και τα επόμενα 2 χρόνια μπήκα στη διαδικασία της αιμοκάθαρσης, τρεις φορές την εβδομάδα, από τέσσερις ώρες τη φορά.
Από την πρώτη στιγμή στο μυαλό μου μπήκε η σκέψη ότι πρέπει να κάνω μεταμόσχευση. Προσπάθησα με τη μητέρα μου Μαρία, αλλά τελικά δεν τα καταφέραμε και τότε απευθύνθηκα στον αδερφό μου τον Χρήστο, ο οποίος ζούσε στην Ισπανία και ο οποίος δέχθηκε. Επέστεψε στην Ελλάδα, αμέσως αρχίσαμε τις εξετάσεις και 20 Μαρτίου 2014 κάναμε την μεταμόσχευση. Την ημέρα αυτή ο αδερφός μου έχει τα γενέθλιά του και μου έκανε το μεγαλύτερο δώρο, την ίδια την ζωή! Από εκείνη την ημέρα η ζωή μου άλλαξε… όταν είσαι στην αιμοκάθαρση έχεις πολλούς περιορισμούς. Η μεταμόσχευση δεν είναι ίαση αλλά μέθοδος θεραπείας για διάφορες παθήσεις και έχεις καλύτερη ποιότητα ζωής.

«Π»: Δότης και δωρητής οργάνων. Ποιά η διαφορά τους;

Α.ΤΖ.: Δωρητής οργάνων είναι ο ενήλικος πολίτης που δηλώνει εν ζωή ότι μετά τον θάνατό του θα ήθελε να βοηθήσει ασθενείς συναθρώπους του προσφέροντας τα όργανά του προς μεταμόσχευση. Δότης οργάνων είναι ο εκλιπών από τον οποίο αφαιρείται τουλάχιστον ένα όργανό του προς μεταμόσχευση ή ο εν ζωή πολίτης που δίνει ένα όργανό του προς μεταμόσχευση σε συγγενή.

«Π»: Γνωρίζετε ότι από την 1η/6/2013 η Ελλάδα είναι το παγκόσμιο φυτώριο ανθρώπων οργάνων και ιστών;

Α.ΤΖ.: Προφανώς αναφέρεστε στα εντελώς αβάσιμα δημοσιεύματα που ακολούθησαν την ψήφιση του νέου (τότε) νόμου για τις μεταμοσχεύσεις (3984/11) και την παρερμηνεία που του είχε δοθεί σχετικά με την επονομαζόμενη «εικαζόμενη συναίνεση», η εφαρμογή της οποίας ξεκινούσε την ως άνω ημερομηνία. Ευτυχώς πέρασε εδώ και δύο σχεδόν χρόνια και αποδείχθηκε ότι στην Ελλάδα δεν έγινε κάτι τέτοιο.
Στο άρθρο 9 του ν. 3984/2011 (Α΄ 150), όπως τροποποιήθηκε με την παρ.4 του άρθρου 55 του ν. 4075/2012 (Α΄ 89) ορίζεται η διαδικασία αφαίρεσης οργάνων από θανόντα δότη με σκοπό τη μεταμόσχευση και εκεί προβλέπεται η εικαζόμενη συναίνεση. Τι σημαίνει αυτό; Εάν κάποιος πολίτης δεν είχε κάνει αρνητική δήλωση και εάν η οικογένειά του συναινεί ενυπόγραφα, και τα δύο ταυτοχρόνως, τότε μπορεί να γίνει δωρητής. Η εικαζόμενη συναίνεση προβλέπεται από την ενσωμάτωση της κοινοτικής οδηγίας 2010/53/ΕΕ και ισχύει εδώ και χρόνια σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη όπως Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία, Ισπανία, Ρουμανία, Νορβηγία κ.α., χωρίς κανένα πρόβλημα, καθώς πάντοτε ζητείται η έγγραφη συναίνεση των συγγενών. Άλλωστε και ο προηγούμενος νόμος 2737/99 είχε παρόμοια ρύθμιση, τώρα επιπλέον υπάρχει και η δυνατότητα «αρνητικής δήλωσης» κι ο εκλιπών δεν θα γίνει δότης οργάνων ακόμα και ένα η οικογένειά του το επιθυμεί. Κρίμα να κυκλοφορούν στο δίκτυο, αβίαστα και απερίσκεπτα τέτοιες απόψεις που αποπροσανατολίζουν το κοινό από τον ανιδιοτελή σκοπό της Δωρεάς Οργάνων, με τελικούς χαμένους τους ασθενείς που δεν μπορούν να βρουν όργανο.

«Π»: Πώς λειτουργεί στην Ελλάδα ο χώρος των μεταμοσχεύσεων και της δωρεάς οργάνων;

Α.ΤΖ.: Επιτρέψτε μου να σας απαντήσω σύμφωνα με όσα έχω ενημερωθεί από την κα Διονυσία Καρούσου, δικηγόρο Αθηνών MSc, και νομική σύμβουλο ΕΟΜ.
Ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων (Ε.Ο.Μ.) είναι κρατικό νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου εποπτευόμενο από το Υπουργείο Υγείας που ασχολείται με τις κάθε είδους μεταμοσχεύσεις στη χώρα μας και τα θέματα που προκύπτουν στο πεδίο αυτό και επί 24ώρου βάσεως. Συντονίζει τις ματαμοσχεύσεων Συμπαγών Οργάνων,κατά μέσω όρο 200 μεταμοσχεύσεις ετησίως. Επίσης ο ΕΟΜ αναζητά στη χώρα αλλά και παγκόσμια δότες αιμοποιητικών κυττάρων (μυελού των οστών) ευρίσκοντας συμβατό δότη για όλους τους ασθενείς που θα χρειαστούν (περίπου 80-90 ετησίως) και συνεργάζεται με αντίστοιχους οργανισμούς στο εξωτερικό για την ανταλλαγή μοσχευμάτων ώστε κάθε προσφορά οργάνου να αξιοποιηθεί και κάθε ασθενής μας να βρει μόσχευμα τη στιγμή που το έχει ανάγκη, είτε εδώ είτε στον ευρωπαϊκό χώρο. Δηλαδή στη χώρα μας,όπως και σε όλη την Ευρώπη, οι μεταμοσχεύσεις εποπτεύονται από το κράτος,γίνονται μόνο σε Μονάδες με άδεια από το Υπουργείο και οι δότες και λήπτες ενώνονται με ένα πρόγραμμα υπολογιστή με αντικειμενικά στοιχεία (αίμα, ιστοσυμβατότητα, χρόνια αναμονής κλπ.) χωρίς να υπάρχει ανθρώπινη παρέμβαση στην επιλογή. Οι μεταμοσχεύσεις αποτελούν μία κατ’ εξοχήν σύνθετη διαδικασία που λαμβάνει χώρα κυρίως εντός του δημόσιου συστήματος υγείας αλλά αφορά χώρους που εκτείνονται από την ιατρική επιστήμη (Μονάδες Μεταμοσχεύσεων,Μονάδες Εντατικής Θεραπείας) μέχρι την προσωπική ηθική και βιοθεωρία (αν πιστεύουμε στην ιδέα αυτή δηλαδή) και την κοινωνική συνοχή (αν θέλουμε πράγματι να προσφέρουμε κάτι τόσο προσωπικό όσο ένα όργανο του αγαπημένου μας εκλιπόντος, σε έναν άγνωστο άνθρωπο που όμως επιλέγεται με απόλυτα δίκαιο τρόπο από καταχώριση των στοιχείων σε συγκεκριμένο πρόγραμμα). Συνεπώς, η πορεία των μεταμοσχεύσεων πάντοτε θα είναι συνδεδεμένη με τη γενική πορεί της κοινωνίας μιας χώρας, ανοδική στις καλές εποχές και στάσιμη στις δύσκολες.
Από τα στοιχεία που υπάρχουν στη σελίδα του ΕΟΜ (eom.gr) από την ίδρυσή του το 2001 έως σήμερα έχει προσφέρει μία νέα ζωή σε πάνω από 4000 ασθενείς. Με τις κορυφαίες επιδόσεις το 2008 που άγγιξε το ψηλότερο επίπεδο του 8,9 ανά εκατομμύριο πληθυσμού.

«Π»: Η νομοθεσία μας διευκολύνει τους δωρητές και δότες οργάνων;

Α.ΤΖ.: Στον παλαιό νόμο 2737/99 υπήρχε ο θεσμός της Δωρεάς Οργάνων, δηλαδή μπορούσες να έχεις «κάρτα δωρητή» ενώ στο νέο 3984/11 δεν υπάρχει αυτό αλλά το αντίστροφο, μπορείς να δηλώσεις ότι δεν επιθυμείς να είσαι δωρητής. Το πρακτικό αποτέλεσμα είναι το ίδιο καθώς και στις δύο περιπτώσεις ο νόμος προβλέπει τη συναίνεση των συγγενών σου, όπως άλλωστε ισχύει για κάθε θέμα του νεκρού, όχι μόνο τη δωρεά. Μην ξεχνάμε ότι δωρίζει μόνον ο νεκρός, συνεπώς οι συγγενείς είναι αυτοί που αποφασίζουν, εκτός εάν η θέληση του εκλιπόντος ήταν αντίθετη. Συνεπώς η νομοθεσία διευκολύνει – έτσι ή αλλιώς, το θέμα είναι η διάθεση του κόσμου να προσφέρει κι αυτό δεν έχει να κάνει με τη νομοθεσία αλλά, όπως είπα και παραπάνω, την όλη κατάσταση της κοινωνίας.
Με στοιχεία του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών λειτουργούν μόνο 540 κλίνες ΜΕΘ ενώ 154 είναι πλέον κλειστές λόγω μη στελέχωσης προσωπικού. Οι ιατροί των Μονάδων δεν έχουν, κατά τις δικές τους δηλώσεις, ευχέρεια κλίνων να νοσηλεύσουν τους έχοντες άμεση ανάγκη και δεν έχουν επάρκεια προσωπικου να ασχοληθούν με τη δωρεά οργάνων όταν αποβιώσει ο ασθενής στη ΜΕΘ. Έχει λοιπόν μειωθεί πολύ η δυνατότητα λήψης οργάνων επί εγκεφαλικού θανάτου διότι έχουν ελαττωθεί δριμύτατα οι θέσεις ΜΕΘ που διασφαλίζουν την αρτιότητα στη νοσηλεία για τη διατήρηση των οργάνων που δυνητικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν μετά τον εγκεφαλικό θάνατο. Πιθανότατα οι συγγενείς, κουρασμένοι και γενικά από τις δύσκολες στιγμές που περνάμε ως χώρα και από τις δυσκολίες της νοσηλείας του ασθενούς τους στο νοσοκομείο, δεν έχουν διάθεση να προσφέρουν τα όργανά του μετά θάνατον. Αυτά τα δύο ίσως είναι η εξήγηση για το γεγονός ότι στα στοιχεία που βλέπουμε στη σελίδα του ΕΟΜ του 2013 στους 146 αναφερθέντες θανάτους στις ΜΕΘ αξιοποιήθηκαν όργανα μόνο από 62 αποβιώσαντες,που ωστόσο έδωσαν ζωή σε 191 ασθενείς (316 το 2008).

«Π»: Οι Έλληνες πώς αντιμετωπίζουν τη δωρεά οργάνων; Είναι ταμπού πιστεύετε;

Α.ΤΖ.: Δυστυχώς, πολλοί Έλληνες είναι παραπληροφορημένοι στο θέμα της δωρεάς οργάνων. Είναι κρίμα να παίρνεις μαζί σου κάτι που θα δώσει ζωή έως και σε οκτώ (8) ασθενείς που έχουν ανάγκη να κάνουν μεταμόσχευση άμεσα.

«Π»: Οι μεταμοσχεύσεις οργάνων γίνονται σε οργανωμένα και εξειδικευμένα νοσοκομεία στην Ελλάδα;

Α.ΤΖ.: Θα μιλήσω για το Λαϊκό όπου έκανα εγώ τη μεταμόσχευση. Δυστυχώς η κλινική της ΜΜΝ (Μονάδα Μεταμόσχευσης Νεφρού) είναι σε άθλια κατάσταση. Όμως το Ιατρικό και Νοσηλευτικό προσωπικό είναι από τα πιο εξειδικευμένα και καταρτισμένα στην Ελλάδα και με ανθρώπινη συμπεριφορά στους ασθενείς.

«Π»: Γνωρίζετε ποιά είναι η θέση της Εκκλησίας στο θέμα;

Α.ΤΖ.: Η Ελληνική Ορδόδοξη Εκκλησία αντικρίζει τη μεταμόσχευση με ιδιαίτερη συμπάθεια και κατανόηση και θεωρεί ότι «η δωρεά οργάνων από εγκεφαλικούς νεκρούς δότας καθώς και η νηφάλια και συνειδητή απόφαση υγιούς ανθρώπου όπως προσφέρει κάποιο όργανό του εις πάσχοντα συνάθρωπον,ως πράξεις φιλαλληλίας και αγάπης είναι σύμφωνη με τη διδασκαλία και το φρόνημα της Εκκλησίας» (Ειδική Συνοδική Επιτροπή Βιοηθικής 10/12/1999).

«Π»: Γνωρίζετε σε ποιά χώρα της Ευρώπης λειτουργεί οργανωμένα κι εύρυθμα το σύστημα δοτών οργάνων;

Α.ΤΖ.: Σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχει ενιαία νομοθεσία. Παλιά στην Ισπανία, τη δεκαετία του 1990, σημειώνονταν μεγάλοι αριθμοί δοτών, στην Αυστρία που ούτως ή άλλως το σώμα του νεκρού ανήκει στο κράτος και παίρνουν όλα τα κατάλληλα όργανα από όλους και τώρα τελευταία στην Κροατία.

«Π»: Ζείτε χάριν της μεταμόσχευσης. Ποιά τα συναισθήματά σας;

Α.ΤΖ.: Νοιώθω τεράστια ευγνωμοσύνη για αυτό που έκανε ο αδερφός μου, που μου έδωσε τη χαρά και το δικαίωμα να ξαναρχίσω πάλι τη ζωή μου και να έχω μία καλύτερη ποιότητα ζωής.

«Π»: Τι γνωρίζετε για την εμπορία οργάνων;

Α.ΤΖ.: Η λήψη ανθρωπίνων οργάνων με σκοπό το «εμπόριο», ύστερα από απαγωγή ή εγκληματική ενέργεια, είναι πρακτικά και επιστημονικά αδύνατη και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί, υπό τις συνθήκες αυτές να πραγματοποιηθεί μεταμόσχευση.

«Π»: Γνωρίζετε το ποσοστό επιτυχίας των μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας;

Α.ΤΖ.: Το ποσοστό επιτυχίας των μεταμοσχεύσεων είναι ποιοτικό κρητήριο, άσχετα με τον αριθμό των δωρητών. Στη χώρα μας, το καθαρά επιστημονικό και ποιοτικό επίπεδο των μεταμοσχεύσεων είναι εξίσου καλό με της Ευρώπης, πολύ υψηλότερο από πολλών άλλων χωρών όπως προκύπτει από στοιχεία κοινών ευρωπαϊκών δράσεων (joint actions) για τη μεταμόσχευση.

«Π»: Πώς ζείτε εσείς μετά τη μεταμόσχευση;

Α.ΤΖ.: Έχει αλλάξει η ζωή μου! Όταν είσαι στην αιμοκάθαρση, έχεις πολλούς περιορισμούς που για έναν φυσιολογικό άνθρωπο αφορούν πράγματα δεδομένα, πχ.δεν κάνει να πίνεις πολύ νερό, δεν μπορείς να φας πολλές τροφές, δεν μπορείς να μετακινηθείς για παραπάνω από 2 μέρες μακρυά από το σπίτι σου. Τώρα, δεν έχεις τόσους πολλούς περιόρισμούς και η ποιότητα της ζωής μου έχει βελτιωθεί. Βλέπω τη ζωή ξανά με αισιοδοξία και με ένα πιο απελευθερωμένο πνεύμα παρά τα προβλήματα που περνάει η πατρίδα μας.

«Π»: Πόσο καιρό περίπου χρειάζεται να περιμένει ο λήπτης τον δότη;

Α.ΤΖ.: Από την στιγμή που θα το αποφασίσουν ο λήπτης με τον δότη, μέσα σε ένα χρόνο το αργότερο έχει γίνει η μεταμόσχευση.

«Π»: Ο ασφαλιστικός σας φορέας σας κάλυψε;

Α.ΤΖ.: Προσωπικά έχω μείνει πολύ ικανοποιημένος από τον Ασφαλιστικό μου Φορέα όσο αφορά το θέμα της ασθένειάς μου. Καλύπτει όλα τα έξοδα της αιμοκάθαρσης και της μεταμόσχευσης, στο 100%, καθώς επίσης το ίδιο συμβαίνει με τη φαρμακευτική μου αγωγή.

«Π»: Πώς θα συμβουλεύατε κάποιον να γίνει δότης οργάνων;

Α.ΤΖ.: Δεν υπάρχει μεγαλύτερη μορφή αλληλεγγύης σε ένα συνάθρωπό μας που πάσχει από μία ασθένεια και περιμένει ένα μόσχευμα, από τη Δωρεά Οργάνων. Θα πω στους αναγνώστες σας τούτο: Οι πνεύμονες, η καρδιά, οι νεφροί ή το ήπαρ σου μπορούν να απαλλάξουν έναν άνθρωπο από μία βασανισμένη ζωή. Μία ζωή δίχως ζωή. Νίκησε το θάνατο δίνοντας ζωή!