Η τεχνολογία στην υπηρεσία του στρες & της κατάθλιψης , γράφει η Κατερίνα Μαγγανά

Έξυπνα κινητά, ηλεκτρονικά ταχυδρομεία μπορούν να σε βρουν οπουδήποτε, πλακέτες ηλεκτρονικές (ipad) που πάνε όπου πας, τα έχεις μαζί σου για να είσαι πάντα συνδεδεμένος με το facebook ή να κάνεις tweets… η τεχνολογία είναι παντού μέσα στην καθημερινότητά μας. Διευκολυντική φυσικά, τίποτα όμως δεν έχει μόνο μία όψη.
Τι γίνεται με το στρες και τις αγχογόνες διαταραχές που μπορεί να μας προκαλέσουν οι άπειρες και, ίσως συχνά καταπιεστικές, εφαρμογές της;

ΖΩΝΤΑΣ ΜΕ «ΣΥΝΔΕΣΗ»
Οι τεχνολογικές διευκολύνσεις μοιάζουν πλέον απεριόριστες και σε ένα πρώτο επίπεδο πράγματι κάνουν την ζωή μας πιο εύκολη, τόσο πρακτικά όσο και συναισθηματικά σε κάποιες περιπτώσεις. Έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι η ηλεκτρονική επικοινωνία, για παράδειγμα, διευκολύνει πολύ άτομα με ζητήματα αυτοπεποίθησης, που νοιώθουν πολύ ντροπαλά να κάνουν επαφές μέσα στον κοινωνικό τους περίγυρο, απέναντι σε «πραγματικούς» ανθρώπους. Δημιουργούν όμως και τις πιο εύφορες προϋποθέσεις για να δυσκολέψουμε όχι τόσο την πρακτική πλευρά της ζωής μας αλλά την ψυχική. Να μην μιλήσουμε για την εξάρτηση, που είναι ξεχωριστή και πολύ σοβαρή κλινική πραγματικότητα πλέον. Η υπερβολική ενασχόληση με τις σύγχρονες τεχνολογίες είναι πηγή άγχους και στρες, δηλώνουν οι ερευνητές, προκαλεί καταθλίψεις και δυσχεραίνει την κοινωνικότητά μας.
Έχω την αίσθηση ότι ένας παρατηρητικός άνθρωπος μπορεί να φτάσει στο σχετικό συμπέρασμα και χωρίς να έχει διαβάσει τις έρευνες, παρατηρώντας απλώς τι συμβαίνει γύρω του.
Μα πώς μπορούν τα αγαπημένα gadgets και οι εφαρμογές τους να τα κάνουν όλα αυτά; Ας δούμε μερικά παραδείγματα.

ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΒΟΛΤΑ
ΣΤΟ ΠΑΡΚΟ…
Η Α. στο διάλειμμα της δουλειάς της μπαίνει, από τον μόνιμα ανοιχτό υπολογιστή, στο facebook. Πρόσφατα έχει χωρίσει και ο πρώην σύζυγος είναι πλέον με άλλη σύντροφο. Η Α. βλέπει στο facebook εικόνες από τη νέα του ζωή. Μετά την πιάνουν κρίσεις πανικού που μπορεί να κρατήσουν ώρες. Όταν ρωτάς γιατί δεν πάει μια βόλτα στο απέναντι πάρκο στο διάλειμμά της, να αλλάξει περιβάλλον, να πάρει αέρα, να καθαρίσει το μυαλό της, απαντά ότι απλώς δεν το σκέφτηκε. Δεν το σκέφτεται γενικώς.
Και μπορεί το συγκεκριμένο παράδειγμα να αναπαράγει το παλιό «καλό» κουτσομπολιό των καλοθελητάδων: «ξέρεις, είδα τον πρώην σου με την καινούργια προχθές …» με όλες τις πληγωτικές λεπτομέρειες, υπάρχουν όμως ποιοτικές και σημαντικές διαφορές: καταρχάς, η εικόνα, σαν ταινία, που αναπαράγει το διαδίκτυο, μια ταινία που βλέπουμε τις ζωές των άλλων, συχνά ως κάτι που εμείς δεν μπορούμε να ζήσουμε έτσι. Κι ακόμη, η προσωπική πρωτοβουλία και εμπλοκή για την πληγή, η επιλογή να πατήσουμε εμείς τα πλήκτρα για να «δούμε» αυτό που μας τραυματίζει, ως κάτι μπανάλ και συνηθισμένο, όπως είναι η συνεχής σύνδεσή μας με το ηλεκτρονικό «κόψε φάτσες» κουτσομπολιό.
Μια συνεχής υπενθύμιση: «εγώ γιατί δεν είμαι έτσι;», που δεν έχει απάντηση από την οθόνη της οποιαδήποτε έξυπνης συσκευής και δεν αφήνει μεγάλο περιθώριο διαχείρισης και βελτίωσης.

ΕΔΩ ΚΑΙ «ΕΚΕΙ»…
Σε δείπνα, εξόδους για καφέ, στην παρέα με φίλους, με τους δικούς μας… πρέπει να δούμε αυτό το tweet ή να διαβάσουμε αυτό το μήνυμα μια στιγμή! Και μετά αυτομάτως να πληκτρολογήσουμε μια απάντηση, σαν αυτόματα, μεταφέροντας κάποτε και στην ενσώματη παρέα μας μια επικοινωνία που της είναι ανούσια, δεν μπορεί να συμμετάσχει, να γίνει και δική της.
Μπορεί να μην είναι ευγενικό, να μην είναι η κατάλληλη στιγμή, αλλά δεν μπορούμε να αντισταθούμε… Σα να είμαστε περισσότερο συνδεδεμένοι με τους ηλεκτρονικούς γνώριμους μας παρά με τους ανθρώπους που έχουμε πλάι μας, με σάρκα και οστά και περιμένουμε ο ένας από τον άλλο να επικοινωνήσουμε ανθρώπινα, ουσιαστικά.
Σύμφωνα με ευρωπαϊκή έρευνα, περισσότεροι από επτά στους δέκα ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν μπορούν να αντισταθούν, κι ας είναι με μια παρέα που θεωρούν σημαντική για εκείνους, φαινόμενο που έγινε πολύ πιο έντονο μετά το λανσάρισμα στην αγορά των έξυπνων κινητών.
Πού βρισκόμαστε ακριβώς; Και πόση ποσότητα άγχους μπορεί να εκλυθεί στον οργανισμό μας, προσπαθώντας να εξισορροπήσουμε το εδώ και το εκεί, γιατί τα θέλουμε όλα; Όταν μάλιστα η τεχνολογία διακηρύσσει – ψευδώς – ότι μπορεί να τα έχουμε κιόλας;

ΡΩΤΑ ΤΗ ΣΥΣΚΕΥΗ
Ένα από τα πρόσφατα επιτεύγματα της τεχνολογικής διείσδυσης στην ζωή μας είναι μια συσκευή που αναγνωρίζει τις γόνιμες μέρες του κύκλου, μετρά διάφορα που παράγει ο οργανισμός μας και πρέπει να μετρηθούν και προβλέπει με ακρίβεια πότε πρέπει να κάνουμε σεξ για να κάνουμε παιδί.
Εκ πρώτης όψεως δεν φαίνεται κακή ιδέα. Ένα μηχάνημα μπορεί να εκπληρώσει μια επιθυμία ζωής!
Θα πούμε και πάλι τα γνωστά, ότι ανάλογα πως το χρησιμοποιεί κανείς, μπορεί να είναι χρήσιμο ή δυσλειτουργικό. Έχει όμως παρατηρηθεί ότι, συνήθως τα ζευγάρια που χρειάζεται να κάνουν κάτι παραπάνω είτε από την φύση, είτε από τις οδηγίες του γυναικολόγου τους για το πώς …γίνονται τα παιδιά, έχουν ήδη αυξημένα ζητήματα ψυχολογικής υπογονιμότητας. Στα οποία προστίθεται το άγχος και η αυτοτιμωρία, γιατί, ακόμα και με την έξυπνη μηχανή του παιδιού, δεν καταφέρνουν να κάνουν την επιθυμία τους πραγματικότητα.

ΛΙΓΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
Υπάρχουν πολλά, συνεχώς ανακύπτουν νέα, γιατί και η ζωή και η τεχνολογία προχωράει. Η τελευταία όμως, επειδή έχει τμήμα μάρκετινγκ και προώθησης των προϊόντων της, μπορεί να πατάει πάνω στις πιο ασυνείδητες φαντασιωσικές επιθυμίες μας (αλλά και συνειδητές σε πολλούς) για παντοδυναμία και έλεγχο: «όλος ο κόσμος σε ένα κινητό», «είσαι παντού συνδεδεμένος», «μην μένεις εκτός», «απεριόριστη επικοινωνία, κλήσεις» και άλλα τέτοια. Μην χαλαρώνεις ποτέ, μην σε χάσουμε από πελάτη.
Επειδή όμως, το πιο μέσα υλικό μας γνωρίζει ότι όλα αυτά είναι μια φρεναπάτη, το άγχος εγκαθίσταται όσο πιο πολύ μπαίνουμε μέσα στην λογική υποσχέσεων που δεν είναι ρεαλιστικές. Δεν μπαίνει τίποτα σε ένα έξυπνο μηχάνημα, δεν έχουμε απεριόριστες δυνατότητες, δεν μπορούμε να έχουμε χιλιάδες φίλους, να είμαστε συνέχεια εκεί, είναι απάτη. Προσπαθώντας να νικήσουμε αυτή την υπέρ-ρεαλιστική πραγματικότητα και να την φέρουμε στα μέτρα μας, κάνουμε συνεταίρο το στρες στην ζωή μας. Χρειαζόμαστε κενούς χώρους, ανάσες, κλειστές συσκευές, ανθρώπινη επαφή και κάπου ξεχασμένο το κινητό: «Ήμουν με φίλους και δεν το άκουσα», «δεν έχω μπει μέσα σήμερα, έφτιαχνα τα φυτά μου / πήγα μια βόλτα.»

ΕΣΕΙΣ ΠΩΣ ΤΑ ΠΑΤΕ ΜΕ ΤΙΣ
ΕΞΥΠΝΕΣ ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΣΑΣ;
• Κοιμάστε με ανοιχτό το κινητό σας, έστω και στο αθόρυβο; Υπάρχουν κάποιες ώρες της ημέρας που το έχετε κλειστό ή το ξεχνάτε γιατί κάνετε κάτι σημαντικό (όπως, να παίζετε με τα παιδιά σας, να κολυμπάτε κλπ);
• Ο υπολογιστής σας (ή η όποια από τις προωθημένες του εκδοχές που κυκλοφορούν) είναι συνεχώς αναμμένος και συνδεδεμένος στο facebook; Ακόμα κι όταν κοιμάστε;
• Έχετε ορίσει μια ή δυο μέρες την εβδομάδα που θα απέχετε από facebook, e-mail, tweeter, για να ξεκουραστείτε, να περάσετε τις ώρες σας με τον σύντροφό σας, με τους δικούς σας ανθρώπους;
• Όταν είστε σε μια παράσταση, μια συναυλία ή όποια εκδήλωση σας αρέσει και συμμετέχετε, κλείνετε το κινητό σας ή το ipad σας; Ή το βάζετε στο αθόρυβο και το κοιτάζετε κάθε τρεις και λίγο, έτσι από συνήθεια;
Οι έξυπνες συσκευές, που μπορούν να μας πουν από πότε θα φάμε μέχρι πότε θα κάνουμε σεξ για να έχει «αποτέλεσμα», σας φαίνονται σωτήριες ή σας υποψιάζουν για … ψυχαναγκασμούς;
Φυσικά δεν πρόκειται για τεστ. Τις απαντήσεις θα τις δώσει ο καθένας στον εαυτό του, ως μια ευκαιρία να αναρωτηθεί αν έχει δομηθεί η ζωή του με «μηχανικές υποστηρίξεις», αν χρειάζεται μια αποσύνδεση από την οθόνη και περισσότερη σύνδεση με την πραγματική ζωή, με τον άλλο, που πρέπει να πάμε προς το μέρος του, να τον αγγίξουμε, να τον καταλάβουμε. Για να ζούμε στην εποχή μας, χωρίς να παγιδευόμαστε από αυτήν!