Πόσο απαραίτητοι είναι οι ηλεκτρολύτες;

Ήταν μία από τις βασικές ιατρικές οδηγίες τις μέρες του καύσωνα: «να εφοδιάζετε το σώμα σας με ηλεκτρολύτες». Συστήνονται επίσης σε όσους εργάζονται πολλές ώρες στον ήλιο, σε όσους αθλούνται συστηματικά και έντονα αλλά και σε όλες τις «ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού» τις μέρες που ο υδράργυρος ανεβαίνει επικίνδυνα.

Οι ηλεκτρολύτες ελέγχουν τα ηλεκτρικά σήματα που διατηρούν την καρδιά μας σε λειτουργία, τους πνεύμονές μας σε αναπνοή, και το μυαλό μας σε μάθηση. Οπότε, είναι πολύ σημαντικοί.
Επίσης κάνουν τον ιδρώτα μας αλμυρό. Όταν δουλεύουμε στον ήλιο και το σώμα μας ζεσταίνεται, τα ιοντικά κανάλια ξεφορτώνουν τους ηλεκτρολύτες, δηλαδή το αλάτι, στους ιδρωτοποιούς αδένες. Χάρη στην ώσμωση, το νερό ακολουθεί αμέσως από πίσω. Αυτό αυξάνει την πίεση στον αδένα, και έτσι το αλμυρό μείγμα παίρνει το δρόμο προς το δέρμα. Όταν αυτό το νερό εξατμίζεται, τραβά θερμότητα από το σώμα μας και να μας δροσίζει, αφήνοντας πίσω ένα αλμυρό υπόλειμμα.
Αλλά αν χάσουμε πάρα πολλούς ηλεκτρολύτες, τα νεύρα δεν θα λειτουργούν σωστά, που μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα με την καρδιά σας, την αρτηριακή πίεση, την αναπνοή και τελικά δεν θα λειτουργούμε σωστά. Γι’ αυτό καλύτερα, μήπως να πίναμε εκείνο το πορτοκαλί αθλητικό ποτό που λέει η διαφήμιση, για να πάρουμε ηλεκτρολύτες;
Τί είναι όμως αυτοί οι ηλεκτρολύτες; Είναι κάποιες ειδικές ουσίες που θα τις βρούμε στα «ενεργειακά», «ισοτονικά» κλπ ποτά όπως μας λένε οι σχετικές διαφημίσεις; Ή μήπως καλύτερα να ρωτήσουμε το φαρμακοποιό μας; Τίποτα από όλα αυτά.
Οι ηλεκτρολύτες είναι άλατα. Στην πραγματικότητα, είναι τα άλατα που λαμβάνουμε μέσω της τροφής μας. Από χημικής πλευράς οι ηλεκτρολύτες όταν διαλυθούν στο νερό διίστανται σε θετικά και αρνητικά ιόντα και έτσι άγουν το ηλεκτρικό ρεύμα, επιτρέπουν στο ρεύμα να περνάει μέσα από το διάλυμα.
Ο πιο διαδεδομένος ηλεκτρολύτης είναι το χλωριούχο νάτριο, το γνωστό αλάτι φαγητού, που σε στερεή κατάσταση αποτελείται από τους όμορφους άσπρους κρυστάλλους σαν μικρά κυβάκια. Αυτοί οι κρύσταλλοι απαρτίζονται από ιόντα νατρίου και χλωρίου σε αναλογία 1:1 τοποθετημένα με ακρίβεια σε συγκεκριμένη διάταξη που τη λέμε κρυσταλλικό πλέγμα. Όταν όμως διαλυθούν στο νερό αμέσως διίστανται σε θετικά κατιόντα νατρίου και αρνητικά ανιόντα χλωρίου. Κάποια άλλα συνηθισμένα ιόντα στο σώμα σας είναι τα κατιόντα νατρίου, καλίου, μαγνησίου, ασβεστίου και τα ανιόντα χλωρίου και τα φωσφορικά ανιόντα. Τα ιόντα παίζουν κρίσιμο ρόλο επειδή ελέγχουν τη ροή του νερού στα κύτταρα μας καθώς και τα νευρικά ερεθίσματα στο σώμα μας.
Στις κυτταρικές μεμβράνες υπάρχουν ιοντικά κανάλια (δίαυλοι ιόντων) που ρυθμίζουν την ροή των θετικών και αρνητικών φορτίων μέσα και έξω από τα κύτταρα. Το νερό ακολουθεί αυτά τα φορτία, και πάντα πηγαίνει προς την πλευρά με τον μεγαλύτερο αριθμό ηλεκτρολυτών εξ αιτίας της ώσμωσης.
Τα ιοντικά κανάλια είναι πόροι στην κυτταρική μεμβράνη που δημιουργούνται από μεμβρανικές πρωτεΐνες. Οι λειτουργίες τους περιλαμβάνουν τη διατήρηση ενός δυναμικού ηρεμίας στη μεμβράνη, ή τη δημιουργία ενός δυναμικού λειτουργίας, την μεταβίβαση ηλεκτρικών σημάτων από το εσωτερικό του κυττάρου στο εξωτερικό και αντίστροφα αλλά και τη ρύθμιση του όγκου των κυττάρων. Αυτό επιτυγχάνεται ελέγχοντας τη ροή των ιόντων δια μέσου της κυτταρικής μεμβράνης και δια μέσου εκκριτικών και επιθηλιακών κυττάρων. Οι δίαυλοι ιόντων βρίσκονται στις μεμβράνες όλων των κυττάρων. Αποτελούνται από τη μία εκ των δύο κατηγοριών των ιονοφορικών πρωτεϊνών, η άλλη κατηγορία είναι οι μεταφορείς ιόντων δηλαδή η αντλία νατρίου – καλίου, ο ανταλλάκτης νατρίου-ασβεστίου , και οι πρωτεΐνες μεταφοράς νατρίου – γλυκόζης.
Αν η εξισορρόπηση των ηλεκτρολυτών και του νερού στα κύτταρα μας διαταραχθεί, τότε θα μπορούσαν να μαραθούν να συρρικνωθούν και να πεθαίνουν, ή να φουσκώσουν και να σκάσουν εάν είναι υπερβολικά γεμάτα.
Στα νευρικά κύτταρα τώρα, ένα θετικό ιόν κινείται μέσα σ’ ένα ιοντικό κανάλι και σπινθηρίζει μία ηλεκτρική εκκένωση, στέλνοντας σήμα από το ένα νευρικό κύτταρο στο επόμενο. Έτσι το αίσθημα ενός τσιμπήματος στο μικρό μας δάχτυλο μεταφέρεται άμεσα στον εγκέφαλο μας και αυτός στέλνει πίσω στους ανάλογους μύες το σήμα για να αποτραβηχτεί το χέρι μας από το ερέθισμα. Έτσι το σώμα μας λειτουργεί σωστά.
Μια σειρά από οργανικά μόρια μπορούν να αναστείλουν την ομαλή λειτουργία των ιοντικών καναλιών. Παραδείγματα είναι η τετροδοτοξίνη που μπλοκάρει τα κανάλια νατρίου και η δενδροτοξίνη που μπλοκάρει τα κανάλια καλίου, δηλαδή οι τοξίνες. Επίσης τα κανάλια νατρίου μπλοκάρονται από τα τοπικά αναισθητικά Λιδοκαίνη και Νοβοκαίνη.
Ο Svante Arrhenius (Σβάντε Αρρένιους) είναι ο πρώτος που μας έδωσε να καταλάβουμε γιατί η αγωγιμότητα του καθαρού (απεσταγμένου) νερού είναι μηδέν ενώ αυτή του νερού της βρύσης είναι αρκετά μεγάλη ώστε να πάθουμε ηλεκτροπληξία όταν πιάσουμε μια πρίζα με βρεγμένα χέρια. Παρεμπιπτόντως, αξιοσημείωτο είναι ότι ο Αρρένιους έγραψε τις 150 σελίδες της διδακτορικής του διατριβής για τη θεωρία της ηλεκτρολυτικής διάστασης το 1884 και όταν την υπέβαλε στο Πανεπιστήμιο της Uppsala σχεδόν απέτυχε, αλλά το 1903 για την ίδια θεωρία πήρε το Νόμπελ!
Αντίστοιχα μπερδεμένο είναι το πού τελειώνει η επιστήμη και πού αρχίζει η διαφήμιση. Οι άνθρωποι παίρνουμε αρκετούς ηλεκτρολύτες από τα τρόφιμα. Τόσους ώστε δεν χρειαζόμαστε κανένα συμπλήρωμα. Ακόμα και για όσους γυμνάζονται έως μία ώρα την ημέρα δεν χρειάζεται κανένα «ενεργειακό» ποτό. Το νερό της βρύσης είναι αρκετό. Αφήστε που τα περισσότερα από αυτά έχουν ζάχαρη και ένα μόνο μπουκάλι μπορεί να σας δώσει πίσω όλες τις θερμίδες που «χάσατε»!
Αντιθέτως, είναι απαραίτητα σε ποδοσφαιριστές, μπασκετμπολίστες, μαραθωνοδρόμους και γενικά όσους καταπονούνται περισσότερο από μία- μιάμιση ώρα. Αν θέλουν μπορούν να πιούν, άφοβα ένα τέτοιο μπουκάλι. Μπορούν όμως και να το παρασκευάσουν από το σπίτι τους, ώστε να το έχουν «για το δρόμο» !
Μία από τις συνταγές, καλοκαιρινή και δροσερή :
– 1/4 φλιτζάνι φρεσκοστυμμένο χυμό λεμονιού
– 1/2 φλιτζάνι φρέσκο χυμό πορτοκαλιού
– 1 ½ έως 2 φλιτζάνια νερό
– 1/8 κουταλάκι του γλυκού θαλασσινό αλάτι
– 2 κουταλιές φυσική ζάχαρη ή μέλι, ανάλογα με το γούστο σας.
Ανακατεύουμε, τα βάζουμε σε θερμός, δροσιζόμαστε και… πετάμε!