Χειροτεχνία & Χειροτεχνήματα

Συχνά με ρωτούν φίλοι και γνωστοί: «Γιατί χειροτεχνία;».«Σε τι χρησιμεύει;». «Γιατί ασχολούμαι μ’ αυτή και σε ποιους απευθύνομαι, όταν μιλώ για ή κάνω χειροτεχνία;»
Τα ερωτήματα αυτά αποτέλεσαν την αφορμή για τη συγγραφή του παρόντος άρθρου.

Η ίδια η λέξη παραπέμπει σε μια διαδικασία κατασκευής ενός χρηστικού ή διακοσμητικού αντικειμένου με τα χέρια, όχι βιομηχανοποιημένο.
Το αποτέλεσμα της χειροτεχνίας είναι το χειροτέχνημα. Δηλαδή, ένα αντικείμενο το οποίο ως χειροποίητο είναι μοναδικό και μ’ αυτή την έννοια  αποτελεί ένα είδος έργου τέχνης.
Τα οφέλη της ενασχόλησης με τη χειροτεχνία  είναι για όλες τις ομάδες και ηλικίες ανθρώπων μεγάλα, με πρώτο εκείνο της ικανοποίησης που αισθάνεται ο δημιουργός, βλέποντας το αποτέλεσμα της προσπάθειάς του. Η ικανοποίηση αυτή μπορεί να είναι ακόμα μεγαλύτερη,  όταν το χειροτέχνημα είναι χρηστικό και χρήσιμο για τον ίδιο τον δημιουργό του ή όταν αυτό δωρίζεται σε αγαπημένα πρόσωπα.
Για το μικρό παιδί η διαδικασία της χειροτεχνικής δημιουργίας καλλιεργεί, με τρόπο παιγνιώδη, σειρά δεξιοτήτων, όπως για παράδειγμα τη δεξιότητα της λεπτής  κινητικότητας που, με τη σειρά της, προετοιμάζει το παιδί για την κατάκτηση της γραφής.
Επίσης συμβάλλει στην ανάπτυξη της οπτικής αντίληψης και βασικών εννοιών, στη διάκριση μεγεθών, σχημάτων και χρωμάτων. Όταν μάλιστα βρίσκεται δίπλα του ο γονέας, ως πόλος ασφάλειας και καθοδηγητής, αναπτύσσεται μεταξύ παιδιού και γονέα ένας ισχυρός δεσμός και τονώνεται η επικοινωνιακή ικανότητα και των δύο.
Το μεγαλύτερο παιδί αναπτύσσει μέσα από τη χειροτεχνία όλα τα παραπάνω,  ενώ του δίνεται συγχρόνως η δυνατότητα να καλλιεργήσει και να ελευθερώσει την φαντασία του και να βρει τρόπους έκφρασης των σκέψεων και των συναισθημάτων του. Κατανοεί, επίσης, σταδιακά τις δυνατότητες μεταμόρφωσης και χρησιμοποίησης υλικών καθώς και επαναξιοποίησης  φαινομενικά άχρηστων υλικών, ειδικά μέσα από την  ανακύκλωσή τους στις  διάφορες κατασκευές. Αρχές σημαντικές για έναν μελλοντικό πολίτη που σέβεται το περιβάλλον και δεν υπακούει άβουλα στις επιταγές  του καταναλωτισμού.
Ειδικά, τα παιδιά και οι νέοι με αναπηρία μπορούν να αποκομίσουν επιπλέον οφέλη μέσα από την ενασχόληση με την χειροτεχνία. Αντιμέτωπα συχνά με καταστάσεις όπου ματαιώνονται ή κάνουν λάθη,  στη χειροτεχνία βρίσκουν μία δραστηριότητα η οποία ενισχύει την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμησή τους, αφού στη χειροτεχνία- και γενικότερα στην τέχνη- δεν υπάρχει σωστό ή λάθος και το αποτέλεσμα συναρτάται  μόνο με την ξεχωριστή προσωπικότητα του δημιουργού.
Επιπλέον τα νέα υλικά και μέσα μπορούν να αποτελέσουν για το παιδί και τον νέο εναλλακτικά εργαλεία και μέσα επικοινωνίας, ένας τομέας στον οποίο πολλά παιδιά και νέοι με αναπηρία δυσκολεύονται.  
Σημαντικό επίσης είναι ότι μέσα  από την κατασκευή αντικειμένων σχετικών με τις διάφορες σημαντικές περιόδους του χρόνου (εποχές, γιορτές κ.λπ.) τα παιδιά μαθαίνουν να εντάσσονται στον χώρο και στον χρόνο της κοινωνικής ομάδας, στην οποία μετέχουν, και να γίνονται ενεργά μέλη της.
Οι ενήλικες, πέρα από την ηρεμία που τους προσφέρει για μερικές ώρες μια δημιουργική απασχόληση, αποκομίζουν ταυτόχρονα σημαντικές γνώσεις που διευκολύνουν την πραγματικότητά τους. Σε μια κοινωνία που στρέφει σταδιακά την πλάτη της στον καταναλωτισμό και δίνει στην προσωπική δημιουργία την αξία που της αρμόζει, μπορεί κανείς να κατασκευάσει μόνος του μοναδικά και ξεχωριστά αντικείμενα που θα χρησιμοποιήσει ο ίδιος ή θα χαρίσει στους αγαπημένους του. Παράλληλα, μαθαίνει να μεταμορφώνει παλιά αντικείμενα σε νέα, με παρόμοια ή με τελείως διαφορετική χρήση, και έτσι, από τη μια, να προστατεύει το περιβάλλον και, από την άλλη, να κάνει οικονομία. Δεδομένου μάλιστα, ότι σήμερα η οικονομική κρίση μας κάνει να είμαστε πιο προσεκτικοί και συνετοί σε θέματα κατανάλωσης, αλλά και σε σχέση με το περιβάλλον.
Ένας ενήλικας μπορεί, επίσης, μέσα από τη διαδικασία εξοικείωσης με τεχνικές και  υλικά, να ανακαλύψει μια εσωτερική του κλίση, που δεν την γνώριζε μέχρι τότε, να αποφασίσει να την αξιοποιήσει και ενδεχομένως να ασχοληθεί επαγγελματικά πλέον με την κατασκευή και πώληση χειροποίητων αντικειμένων, σε μία αγορά που συνεχώς διευρύνεται προς αυτή την κατεύθυνση.
Από όλα τα παραπάνω νομίζω πως προκύπτει με σαφήνεια η απάντηση στα αρχικά ερωτήματα. Η Χειροτεχνία αποτελεί, κατά την άποψη μας, την κατεξοχήν δημιουργική και παραγωγική απασχόληση για ανθρώπους όλων των ηλικιακών και κοινωνικών ομάδων.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο, πως στην σοφή ελληνική παράδοση η καθημερινότητα του σπιτιού είναι από την αρχαιότητα μέχρι και πρόσφατα, αν όχι μέχρι και σήμερα, στενά συνυφασμένη με την χειροτεχνική παραγωγή πολλών ειδών.
Δεν σας κρύβω, εξάλλου, ότι κι εγώ πολλές από τις τεχνικές που διδάσκω στα μαθήματά μου, τις «έκλεψα» από τις δύο γιαγιάδες μου και τις εξέλιξα έτσι, ώστε αυτές να ταιριάξουν με τον σύγχρονο τρόπο ζωής και κατασκευής.