Έβγαλαν Γλώσσα!

Δεν έχουμε βέβαια την πρόθεση να καταναλώσουμε, άσκοπα, μελάνι για την «ιστορικό» εκείνη που έγραψε στο σχολικό βιβλίο ιστορίας ότι οι πρόγονοι μας στη Μικρασιατική καταστροφή «συνωστισμένοι πνίγονταν» στο λιμάνι της Σμύρνης και που δεν είδε ούτε σφαγές, ούτε πυρπολισμούς ούτε βιασμούς.

Ο λόγος που γράφουμε είναι γιατί διεθνώς οι θεωρητικές σπουδές δέχονται αμφισβήτηση από όλους εκείνους που μετράνε τα πάντα σε χρήμα. Βλέπετε, η γλώσσα, η φιλοσοφία, η ιστορία δεν «παράγουν». Δεν φέρνουν σπόνσορες. Τμήματα κλασικών σπουδών κλείνουν σε ξένα πανεπιστήμια ελλείψει κονδυλίων. Οι γλώσσες είναι εμπόδιο στην παγκοσμιοποιημένη αγορά. Ας θυμηθούμε την πρόταση της κ. Διαμαντοπούλου να καθιερωθούν τα Αγγλικά ως δεύτερη επίσημη γλώσσα του κράτους …
Η κ. Ρεπούση, όμως, δεν προκαλεί μόνο. Λαϊκίζει ταυτόχρονα. Κλείνει το μάτι σε μαθητές, γονείς και μέρος των καθηγητών που επιζητούν ελάφρυνση από τα μαθητικά βάρη και βλέπουν στα Αρχαία ένα μεγάλο μπελά. Ας τα κάνουν μόνο όσοι ενδιαφέρονται για θεωρητικές σπουδές, λένε. Όλοι αυτοί όμως βρίσκουν και τα λένε. Οι μαθητές διδάσκονται περίπου, 800 ώρες αρχαίων ελληνικών, από την Α’ Γυμνασίου έως τη Γ’ Λυκείου και από αυτές, οι μισές αφιερώνονται στη γραμματική και στο συντακτικό. Είναι ζήτημα εάν στα περισσότερα παιδιά μένει κάτι μετά το σχολείο. Είναι εξίσου απίθανο να υπάρχουν πολλοί απόφοιτοι της θεωρητικής που μπορούν να γράψουν – να γράψουν, όχι να διαβάσουν – μία παράγραφο σε αρχαία ελληνική γλώσσα! Το ποσοστό αποτυχίας (κάτω από τη βάση) στο άγνωστο κείμενο των Πανελλαδικών (όχι στο γνωστό που το παπαγαλίζουν στη μετάφραση) είναι πάνω από 70%. Πλήρης αποτυχία του ελληνικού σχολείου να διδάξει το μάθημα στα παιδιά!
Να σημειώσω εδώ ότι από μαθητής είχα επιλέξει τις θετικές επιστήμες, τις οποίες και διακονώ μέχρι σήμερα. Θεωρούσα μη απαραίτητη την ενασχόλησή μου με την αρχαία ελληνική γραμματεία. Ομολογώ ότι ήταν λάθος μου. Το κατάλαβα μεγαλώνοντας, όταν διάβαζα σε κείμενα ξένων συναδέλφων όρους και φράσεις της αρχαίας ελληνικής. Όταν άκουσα τους ελληνόφωνους της Σικελίας να χρησιμοποιούν λέξεις αυτούσιες, όπως τις χρησιμοποιούσαν οι πρόγονοι μας. Όταν διαπίστωσα το ίδιο και στην κυπριακή διάλεκτο. Όταν είδα επιγραφές ξένων πανεπιστημίων με αρχαίες ελληνικές φράσεις.
Τα Αρχαία δεν είναι νεκρή γλώσσα. Η ελληνική γλώσσα εξελίχθηκε ομαλά. Υπεραπλουστευμένα: μυκηναϊκή, αρχαία ελληνική, αττική (κοινή), ελληνιστική, μεσαιωνική (βυζαντινή), νεότερη. Είναι μία γλώσσα που την «πεθαίνουμε» εμείς κάθε μέρα. Αδιαφορώντας γι’ αυτήν. Υποτιμώντας την. Είτε με την αλόγιστη χρήση ξενικών όρων, είτε με την αντιδραστική χρήση της καθαρευούσας, η οποία ιστορικά απώθησε, ως καταναγκαστική, τη μελέτη της, είτε με τη χρήση των greeklish, eite me th xrhsh latinikwn xarakthrwn… Γιατί και η έλλειψη ορθογραφίας φτωχαίνει τη γλώσσα. Άλλο η ψιλή και άλλοι οι ψηλοί.
Κυρίως όμως, η μελέτη των αρχαίων ελληνικών είναι ένα τεράστιος πλούτος: Γνώσεων, τρόπου σκέψης, φιλοσοφίας για τη ζωή και ανάπτυξης της κριτικής σκέψης. Είμαστε κομμάτι αυτού του πλούτου αλλά δεν μπορούμε να τον διαχειριστούμε. Τον έχουμε αφήσει ως λάβαρο στα χέρια των προγονόπληκτων φανατισμένων και των αμόρφωτων οπαδών του «εγέρθητω». Πρέπει να καταλάβουμε ότι η γλώσσα μας επέζησε, για αιώνες, όχι ως «λείψανο» που το αναστήσαμε για να ξαναθυμηθούμε τους αρχαίους. Έφτασε, μέχρι σήμερα, ως μηχανισμός πολιτισμού, ακόμα και μέσα στη Ρώμη, στο Βυζάντιο και στην οθωμανική διοίκηση. Οι «γλωσσαμύντορες» υπέθεσαν ότι, αν κατάφερναν να ξαναζωντανέψουν και να επιβάλουν την αρχαιοελληνική γλώσσα, το αρχαίο μεγαλείο θα ανασταινόταν. Και η ταπεινωμένη Ελλάδα θα κατάφερνε να μεγαλουργήσει και πάλι. Φευ!
«Η γλώσσα δεν υπάρχει ως επιβαλλόμενο σύστημα αλλά ως κατάκτηση επενέργειας και δυναμικής πνευματικής δράσης. Αν δεν παράγουμε σύγχρονο πολιτισμό, η ελληνική γλώσσα δε σώζεται με τίποτα. Θα χαθεί κι αυτή μαζί με τα κουφάρια των φαντασιώσεων που μας καταδιώκουν. Η γλώσσα είναι κώδικας ζωντανός που τρέχει και δεν κλείνεται στα “φέρετρα” της τυπολατρίας».
Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει αποτύχει οικτρά διότι έχει δημιουργήσει πολίτες που δεν έχουν μάθει να σκέφτονται και να χειρίζονται τη μητρική τους γλώσσα. Η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών χρειάζεται μεταρρύθμιση, όπως χρειάζεται μεταρρύθμιση ολόκληρο το ελληνικό σχολείο, το οποίο, εξάλλου, υπολειτουργεί. Χωρίς να εξασθενίζει το περιεχόμενο του μαθήματος αλλά δυναμώνοντας τον τρόπο και το περιεχόμενο διδασκαλίας. Χρειάζονται φωτισμένοι δάσκαλοι με όρεξη για να μεταλαμπαδεύσουν στα παιδιά νοήματα που φαίνονται παρωχημένα στα μάτια τους. Να τους δώσουν να καταλάβουν ότι τα σχολικά μαθήματα δεν χρησιμεύουν ούτε ως αυτά καθεαυτά, ούτε ως ύλη και μέσον για τις πανελλήνιες εξετάσεις – χρησιμεύουν για να μαθαίνουμε πώς να σκεφτόμαστε, πώς να οργανώνουμε τη σκέψη και τον λόγο. Τα σχολικά μαθήματα προετοιμάζουν ανθρώπους που να μπορούν να ανταποκριθούν στις ταχύτατες αλλαγές ενός διαρκώς εξελισσόμενου κόσμου. Στον οποίο θέλουμε να υπάρχει και η Ελλάδα!
«Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική.
το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές
του Ομήρου…
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου
στις αμμουδιές του Ομήρου…»
Οδυσσέας Ελύτης