Σειρά εκλαϊκευτικών άρθρων για την Πολιτική Οικονοµία Οι οικονοµικοί νόµοι ανάπτυξης της κοινωνίας και ο αντικειµενικός τους χαρακτήρας Γράφει ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΣΠΑΝΟΣ, Αντιπρόεδρος ∆ιοίκησης της Ένωσης Αυτοαπασχολούµενων Επαγγελµατιών – Βιοτεχνών – Εµπόρων ∆. Γαλατσίου
«Μην ντρέπεσαι να ρωτήσεις, Σύντροφε! Μην αφεθείς να πείθεσαι, µάθε να βλέπεις συ ο ίδιος! Ό,τι δεν ξέρεις ο ίδιος καθόλου δεν το ξέρεις. Έλεγξε το λογαριασµό εσύ Θα τον πληρώσεις.» Μπ. Μπρεχτ – Εγκώµιο στη µά- θηση ίναι αναµφισβήτητο πως η προλεταριακή πολιτική οικο- νοµία µελετάει την ουσία των νόµων, τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αυτοί εµφανίζονται, το µηχα- νισµό λειτουργίας και τους τρόπους χρησιµοποίησής τους στην πρακτική δραστηριότητα των ανθρώπων. Η θεωρία µας εξετάζει τους νό- µους της φύσης και της κοινωνίας σαν αντανάκλαση των αντικειµενι- κών εξελίξεων, που συντελούνται έξω και ανεξάρτητα από τη θέληση των ανθρώπων. Οι άνθρωποι µπο- ρούν να ανακαλύψουν αυτούς τους νόµους, να τους γνωρίσουν, να τους µελετήσουν, να τους υπολογίσουν στη δράση τους και να τους χρησι- µοποιήσουν για το συµφέρον της κοινωνίας. ∆εν µπορούν, όµως, να τους αλλάξουν ή να τους καταργή- σουν. Ακόµα περισσότερο δεν µπο- ρούν να τους διαµορφώσουν ή να δηµιουργήσουν καινούριους νόµους της επιστήµης. Μήπως αυτό σηµαίνει ότι τα αποτελέσµατα της δράσης των νόµων της φύσης, τα αποτελέσµατα της δράσης των δυνάµεων της φύσης είναι γενικά αναπόφευκτα, ότι οι καταστροφικές ενέργειες των δυνάµεων της φύσης συµ- βαίνουν παντού και πάντοτε µε µια δύναµη αυτόµατη και αδυσώπητη, που δεν υποτάσσεται στην αντίδραση των ανθρώπων; Όχι, δε σηµαίνει. Αν εξαιρέσουµε τα αστρονοµικά, τα γεωλογικά και µε- ρικά άλλα ανάλογα φαινόµενα, όπου οι άνθρωποι, αν και γνώρισαν τους νό- µους της ανάπτυξής τους, όµως, είναι πραγµατικά ανίσχυροι να επενεργήσουν σε αυτά, σε πολλές περιπτώσεις οι άνθρωποι δεν είναι καθό- λου ανίσχυροι, µε την έννοια ότι έχουν τη δυνατότητα να επενεργήσουν πάνω στα φαινόµενα της φύσης. Σε όλες τις παρόµοιες περιπτώσεις οι άνθρωποι γνωρίζοντας τους νόµους της φύσης, υπολογίζοντάς τους και βασιζόµενοι πάνω σε αυτούς, εφαρµό- ζοντάς τους και χρησιµοποιώντας τους επιδέξια, µπορούν να περιορίσουν τη σφαίρα της ενέργειάς τους, να δώσουν στις καταστροφικές δυνάµεις της φύσης άλλη κατεύθυνση, να τις χρησιµοποιήσουν προς όφελος της κοινω- νίας. Τέτοια είναι η περίπτωση της αντιµετώπισης του ξεχειλίσµατος των µε- γάλων ποταµών από τις πληµµύρες και η αξιοποίηση των ωφέλιµων δυνάµεων του νερού για το καλό της κοινωνίας. Παρόµοιες είναι και οι περιπτώσεις µε τον ηλεκτρισµό του κεραυνού και της πυρκαγιάς. «Μια ανάλογη εικόνα θα έχουµε αν δούµε τη διαφορά ανάµεσα στην κα- ταστροφική δύναµη του ηλεκτρισµού που έχει φορέα του τον κεραυνό της καταιγίδας και του δαµασµένου, του διευθυνόµενου ηλεκτρισµού, του τη- λέγραφου ή του ηλεκτρικού λαµπτήρα ή αν δούµε τη διαφορά ανάµεσα στην πυρκαγιά και στη φωτιά που δρα στην υπηρεσία του ανθρώπου». Μήπως αυτό σηµαίνει ότι έτσι οι άνθρωποι καταργούν τους νόµους της φύσης, τους νόµους της επιστήµης, ότι έφτιαξαν καινούριους νόµους της φύσης και της επιστήµης; Όχι, βέβαια. Η πραγµατικότητα είναι πως όλη αυτή η διαδικασία της αποτροπής της καταστροφικής δράσης των δυνάµεων της φύσης, του νερού και της χρησι- µοποίησής τους για το συµφέρον της κοινωνίας, γίνεται δίχως την οποιαδή- ποτε παραβίαση, αλλαγή είτε εκµηδένιση των νόµων της επιστήµης, χωρίς τη δηµιουργία καινούριων νόµων της επιστήµης. Αντίθετα, όλη αυτή η δια- δικασία πραγµατοποιείται σε πλήρη συµφωνία µε τους νόµους της φύσης, τους νόµους της επιστήµης, γιατί µια οποιαδήποτε παραβίαση των νόµων της φύσης, ακόµα και η παραµικρό- τερη καταστροφή τους θα οδηγούσε µονάχα στην ανατροπή των πραγµά- των, στην αποτυχία της διαδικασίας αυτής. Το ίδιο ισχύει και για τους οικονο- µικούς νόµους. Οικονοµικός νόµος είναι η υπάρ- χουσα σταθερή και συνεχώς επανα- λαµβανόµενη ουσιαστική σχέση και αλληλεξάρτηση των φαινοµένων, γεγονότων και προτσές της οικονο- µικής ζωής, που εκφράζουν διάφο- ρες µορφές και πλευρές των δοσµένων σχέσεων παραγωγής. Όπως οι νόµοι της φύσης έτσι και οι οικονοµικοί νόµοι έχουν αντικει- µενικό χαρακτήρα, γιατί αντικειµε- νικές είναι και οι σχέσεις παραγωγής, που πάνω στη βάση τους εµφανίστηκαν και δρουν οι νόµοι αυτοί. Είναι αντανάκλαση των αντικειµε- νικών εξελίξεων που πραγµατοποι- ούνται έξω και ανεξάρτητα από τη βούληση – ακόµα και όταν αυτό γίνε- ται συνειδητά – των ανθρώπων, αν και εκδηλώνονται διαµέσου της δρα- στηριότητας των τελευταίων. Στις συνθήκες του καπιταλισµού τέτοιοι νόµοι είναι: Ο βασικός οικο- νοµικός νόµος του καπιταλισµού, δηλαδή ο νόµος της υπεραξίας, ο γενικός νόµος της καπιταλιστικής συσσώρευσης, ο νόµος της συγκέντρωσης και συγ- κεντροποίησης, του συναγωνισµού και της αναρχίας της παραγωγής, ο νόµος της αξίας κ.ά. Οι άνθρωποι µπορούν να ανακαλύψουν αυτούς τους νόµους, να τους γνω- ρίσουν, να τους µελετήσουν, να τους υπολογίσουν στη δράση τους και να τους χρησιµοποιήσουν κάτω από ορισµένες συνθήκες για το συµφέρον της κοινωνικής προόδου. ∆εν µπορούν, όµως, να τους αλλάξουν ή να τους κα- ταργήσουν. Ακόµα περισσότερο δεν µπορούν να τους διαµορφώσουν ή να δηµιουργήσουν καινούριους νόµους της επιστήµης. Ο αντικειµενικός αυτός χαρακτήρας των οικονοµικών νόµων δε σηµαί- νει καθόλου πως οι άνθρωποι είναι τάχα ανίσχυροι απέναντί τους. Μια τέτοια φετιχοποίηση των οικονοµικών νόµων δεν ανταποκρίνεται στην πραγµατικότητα και οδηγεί αναπόφευκτα στις θέσεις της θεωρίας του αυ- τόµατου και αυθόρµητου χαρακτήρα της αλλαγής της κοινωνίας και το πέ- ρασµα από τον καπιταλισµό στο σοσιαλισµό. «Οι κοινωνικές δυνάµεις – γράφει ο Φρ. Ενγκελς – δρουν ακριβώς όπως και οι δυνάµεις της φύσης: τυφλά, βίαια, καταστροφικά, εφ’ όσον δεν τις γνωρί- ζουµε και δεν µπορούµε να τις προβλέψουµε… Όταν όµως κατανοήσουµε τη φύση τους, τότε µπορούν στα χέρια των συνενωµένων παραγωγών, από τυ- ραννικοί δεσπότες να µεταβληθούν σε πρόθυµους υπηρέτες». Η τυφλή λατρεία τους σαν κάτι το µοιραίο, το αναπόφευκτο, αποθαρ- ρύνει τους ανθρώπους, δεσµεύει την πρωτοβουλία τους, τη δηµιουργι- κότητά τους, καταδικάζει τους ανθρώπους στην αδράνεια, υποβιβάζει τη σηµασία της επαναστατικής θεωρίας και δράσης. Το ζήτηµα για τον αντικειµενικό χαρακτήρα των οικονοµικών νόµων έχει αποφασιστική σηµασία για την οικονοµική επιστήµη. Η άρνηση του αντικει- µενικού χαρακτήρα των οικονοµικών νόµων ανοίγει κατ’ ευθείαν το δρόµο προς τον υποκειµενισµό και τον ιδεαλισµό. Οδηγεί στην άρνηση της επιστη- µονικής γνώσης των οικονοµικών φαινοµένων και προτσές, κάνει εξ αντικει- µένου αδύνατη την επεξεργασία και την εφαρµογή µιας επιστηµονικά θεµελιωµένης οικονοµικής πολιτικής, γεννά το βολονταρισµό και τον τυχο- διωκτισµό στην πολιτική γενικά και στην οικονοµική πολιτική ιδιαίτερα. Σε διάκριση από τους νόµους της φύσης, οι οικονοµικοί νόµοι, τουλάχι- στον στην πλειοψηφία τους, ενεργούν στη διάρκεια µόνο ενός κοινωνικοοι- κονοµικού συστήµατος και µετά παραχωρούν τη θέση τους σε νέους νόµους. Οµως, οι νόµοι αυτοί δεν καταστρέφονται, αλλά χάνουν την ισχύ τους χάρη στις νέες οικονοµικές συνθήκες και αποχωρούν από το προσκήνιο, για να αφήσουν τόπο στους νέους νόµους που δε δηµιουργούνται από τη θέληση των ανθρώπων, αλλά ξεπροβάλλουν πάνω στη βάση των νέων οικονοµικών συνθηκών. Στις ταξικές κοινωνίες, η χρησιµοποίηση των οικονοµικών νόµων αποκτά ταξικό χαρακτήρα. Στις συνθήκες του καπιταλισµού, η εργατική τάξη χρησιµοποιεί τους οικονοµικούς νόµους για το συµφέρον της σοσιαλιστικής επα- νάστασης, για το πέρασµα στον κοµµουνισµό, όταν η αστική τάξη αν- τιστέκεται σε αυτό και τους χρησιµοποιεί για να εδραιώσει τον καπιταλισµό. Η κυριαρχία της ατοµικής ιδιοκτησίας καθορίζει τον αυθόρµητο χα- ρακτήρα της δράσης των οικονοµικών νόµων του καπιταλισµού. Η ατοµική ιδιοκτησία στα µέσα παραγωγής, χωρίζει τους ανθρώπους. Οι οικονοµικοί νόµοι ανοίγουν το δρόµο τους µέσα από µια σειρά τυ- χαίων γεγονότων. Στις συνθήκες του σοσιαλισµού η κοινωνική ιδιοκτησία στα βασικά µέσα παραγωγής συνενώνει τους ανθρώπους, τους δίνει τη δυνατό- τητα, κατά την έκφραση του Ενγκελς, να γίνουν αφεντικά των ίδιων των σχέσεών τους, των ίδιων των κοινωνικών τους ενεργειών. Γι’ αυτό στο σοσιαλισµό οι οικονοµικοί νόµοι εκδηλώνονται στη συνει- δητή και στοχοπροσηλωµένη δράση των ανθρώπων. Μερικοί αναφέρονται στο «Αντι-Ντύρινγκ» του Ένγκελς, στη δια- τύπωσή του για το ότι µε την κατάργηση του καπιταλισµού και µε την κοινωνικοποίηση των µέσων παραγωγής οι άνθρωποι θα απο- κτήσουν εξουσία πάνω στα µέσα παραγωγής τους, θα ελευθερωθούν από το ζυγό των κοινωνικο-οικονοµικών σχέσεων, θα γίνουν «κυ- ρίαρχοι» της κοινωνικής τους ζωής. Ο Ενγκελς ονοµάζει αυτή την ελευθερία «γνώση της αναγκαιότητας». Αλλά τι µπορεί να σηµαίνει «γνώση της αναγκαιότητας»; Αυτό σηµαίνει ότι οι άνθρωποι γνωρίζοντας τους αντικειµενικούς νόµους («µε την αναγκαιότητα») θα τους εφαρµόσουν εντελώς συ- νειδητά για το συµφέρον της κοινωνίας. Η συνειδητή µεθοδική χρησιµοποίηση των οικονοµικών νόµων προς το συµφέρον ολόκληρης της κοινωνίας είναι δυνατή µόνο στο σοσιαλισµό. Γι’ αυτό ακριβώς ο Ένγκελς γράφει: «Οι νόµοι, που διέπουν τη δική τους δραστηριότητα και που ως τώρα ορθώνονταν απέναντί τους σαν ξένοι, σαν φυσικοί νόµοι και που τους καταδυνάστευαν, τώρα οι ίδιοι αυτοί νόµοι θα εφαρµόζον- ται από τους ίδιους τους ανθρώπους, που θα τους γνωρίζουν ως το βάθος και έτσι θα κυριαρχούν πάνω σε αυτούς. Οι ως τώρα ξένες αν- τικειµενικές δυνάµεις που κυριαρχούσαν πάνω στην ιστορία, µπαί- νουν κάτω από τον έλεγχο των ανθρώπων. Μόνο από δω και πέρα οι άνθρωποι θα δηµιουργούν συνειδητά την ιστορία τους, µόνο από δω και πέρα τα κοινωνικά ελατήρια, που οι ίδιοι θα βάζουν σε κίνηση, θα φέρνουν σε όλο και µεγαλύτερο βαθµό, τα προσδοκώµενα αποτελέ- σµατα, θα πρόκειται για ένα άλµα της ανθρωπότητας από το βασίλειο της ανάγκης στο βασίλειο της ελευθερίας». ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ ΑΠΟ ΤΟ «∆ΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ» ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ Το ερώτηµα ήταν αν θέλουµε το πακέτο Γιούνκερ ΝΑΙ ή ΟΧΙ; Το ερώτηµα λοιπόν απευθυνόταν στο συγκεκριµένο πακέτο – συµφωνία. Το 62% αποφάσισε ΟΧΙ. Το πακέτο αυτό δεν εφαρµόστηκε ποτέ. Εφαρµόστηκε «άλλο» πακέτο µέτρων, το οποίο η κυβέρνηση είχε φροντίσει να καταθέσει στην Κοµισιόν λίγες µέρες πριν το «∆ηµοψή- φισµα» και για το οποίο ∆ΕΝ ΡΩΤΗΘΗΚΕ ο λαός ΠΟΤΕ. Έτσι αυθαίρετα η κυβέρνηση έκρινε ότι το ΟΧΙ στο πακέτο Γιούνκερ σήµαινε ΝΑΙ αυτοµάτως στο δικό της σχέδιο! Τυπικά ∆ΕΝ έκανε καµ- µιά λαθροχειρία! Το πιο ολοκληρωµένο ερώτηµα θα ήταν αυτό που κατέθεσε το ΚΚΕ: ΝΑΙ ή ΟΧΙ στα πακέτα Γιούνκερ; ΝΑΙ ή ΟΧΙ και στο πακέτο της κυ- βέρνησης; ΝΑΙ ή ΟΧΙ στην αποδέσµευση απο την ΕΕ; Το οποίο, βε- βαίως, ποτέ δεν τέθηκε απο την κυβέρνηση. Τελικά, είχε δίκιο το ΚΚΕ στην εκτίµησή του και στις προειδοποι- ήσεις του. Κάτσε και σκέψου για ποιο λόγο δικαιώθηκε. Τι συµβαίνει άραγε; Έχουν προσλάβει εκεί στον Περισσό τις καλύτερες καφετζού- δες και χαρτορίχτρες και τους διαβάζουν το µέλλον ή ισχύει κάτι άλλο, όπως για παράδειγµα οι καπιταλιστικές νοµοτέλειες
+30 210 222 2004 
palmogal@otenet.gr | palmosnews@gmail.com