Το πρόσωπο του Χριστού, γράφει ο Γιώργος Πένταρης

Μέρες που έρχονται το θρησκευτικό συναίσθημα αφυπνίζεται και πολλοί άνθρωποι έχουν την έφεση να προβληματίζονται για το καλό και το κακό, για την ύπαρξη και προέλευσή τους και προς ποια κατεύθυνση θα πορευθούν στο μέλλον. Οι μεγαλύτερες ηλικίες ίσως σκέφτονται για το τελικό ταξίδι που ξέρουν μόνο την αρχή του, αλλά όχι τον προορισμό του και ούτε αν και τί θα συναντήσουν. Πάνω σε αυτή τη θεμελιώδη αμφιβολία έχουν οικοδομηθεί φιλοσοφικά ρεύματα και θρησκείες που έχουν επηρεάσει δραματικά την εξέλιξη του ανθρωπίνου γένους και σε καμιά περίπτωση δεν μπορούμε να τα αγνοήσουμε, αν θέλουμε να καταλάβουμε όχι μόνο την θέση μας στην κοινωνία αλλά και προς τα πού πηγαίνουμε.

Μετά την κατάκτηση της Σελήνης το 1969 η ανθρωπότητα μετατοπίστηκε σταδιακά από την θρησκευτική ερμηνεία των πραγμάτων προς την επιστημονική και αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αντικατάσταση της πνευματικότητας του ατόμου με τον ρεαλισμό της επιστήμης. Κατά τη γνώμη μου, δεν υπήρξε μια ισορροπία μεταξύ των δύο και αυτό έχει ως συνέπεια μια πραγματικότητα σήμερα που λατρεύει την ύλη και το μέσο απόκτησής της, το χρήμα, ως θεό.
Θυμάμαι τα παιδικά μου χρόνια που υπήρχε αυτή η πνευματικότητα και ο τρόπος με τον οποίο γιορτάζαμε τα Χριστούγεννα που ξεκίναγε μετά του Αγίου Φίλιππα, δηλαδή στις 15 Νοεμβρίου με τη νηστεία του Σαραντάημερου και τελείωνε στις 24 Δεκεμβρίου. Τότε ο παπάς του χωριού μου, κάθε πρωί στις 6, χτύπαγε την καμπάνα γιατί έκανε λειτουργία και πολλές γυναίκες από το χωριό έτρεχαν στην εκκλησία. Μετά σπίτι να ετοιμάσουν τα παιδιά για το σχολείο και να φύγουν για τις ελιές ή για τα ζωντανά. Θυμάμαι αυτή την καμπάνα που ήταν το ρολόι που με ξυπνούσε το πρωί να ετοιμαστώ για το σχολείο. Θυμάμαι και τις αδιάκοπες βροχές που ξεκινούσαν το Σαραντάημερο (τσιρ-τσιρ όλη μέρα) και τέλειωναν το Φλεβάρη. Μετά από 50 χρόνια αυτές οι βροχές έχουν εξαφανιστεί. Ποιος μίλησε για κλιματική αλλαγή by the way;

Η κατάκτηση της Σελήνης λοιπόν ήταν και ένας θρίαμβος του καπιταλισμού που υπέταξε στον βωμό του κέρδους κάθε συναίσθημα θρησκευτικό ή μη, κάθε ιδέα, κάθε ελπίδα, κάθε φόβο και κάθε ηθικό φραγμό. Τότε αν ήθελες να κάνεις το κακό, το σκεφτόσουν δύο και τρεις φορές, σήμερα όμως ο εκμαυλισμός του καπιταλισμού μέσω της διαφήμισης για την απόκτηση υλικών αγαθών και η δημιουργία νέων ηθών που πάλι και αυτά έχουν σκοπό την προώθηση υλικών αγαθών, έχουν φέρει την πνευματικότητα και την ηθική σε δεύτερο ρόλο. Σήμερα η ιδέα που κυριαρχεί είναι η σωματική και διανοητική εκπόρνευση του ατόμου στο βωμό του κέρδους για υλικά αγαθά, σε αντίθεση με την πνευματικότητα που μπορούν να εκφράσουν πολλοί, αλλά άγνωστοι στην κοινωνία μας άνθρωποι. Ποιο είναι το ποσοστό επηρεασμού της κοινωνίας από ένα ινφλουένσερ σε σύγκριση με έναν φιλόσοφο, ένα γιατρό ερευνητή ή έναν επιφανή νομικό; Το ποσοστό είναι συντριπτικά υπέρ του ινφλουένσερ όπως αντιλαμβάνεστε. Το ότι είμαστε μάρτυρες του Qatargate έχει τις ρίζες του ακριβώς στην υποχώρηση των ιδεών, της πνευματικότητας και της ηθικής. Οι επιλογές που έκαναν π.χ. τα πολιτικά κόμματα τόσο για το Ελληνικό κοινοβούλιο όσο για το Ευρωπαϊκό είναι χαρακτηριστικές. Ποδοσφαιριστές, ηθοποιοί, τηλεπερσόνες και «επηρεαστές / influencers» με τον ένα ή τον άλλο τρόπο καταλαμβάνουν τα έδρανα χωρίς να έχουν την δυνατότητα και την γνώση να αρθρώσουν ένα έντιμο, πρωτότυπο και αποτελεσματικό πολιτικό λόγο.

Αυτή η πνευματικότητα λείπει σήμερα από την κοινωνία και κάθε χρόνο τα Χριστούγεννα μας το υπενθυμίζουν δίνοντάς μας την ευκαιρία να ξανασκεφτούμε και να αναδιοργανώσουμε την ζωή μας, να ξαναγεννηθούμε δηλαδή. Το κατά πόσο γίνεται αυτό, κανείς δεν μπορεί να το γνωρίζει. Το προφανές είναι ότι οι εορταστικές εκδηλώσεις περιορίζονται σε μια γιορταστική ατμόσφαιρα αγορών και γενικότερα καπιταλιστικής κατανάλωσης.

Θέλω να πιστεύω ότι μέσα από τα εκατομμύρια χριστιανών θα υπάρχουν και αυτοί που προβληματίζονται ή έχουν την περιέργεια να μάθουν, αν είναι εφικτό, για το πρόσωπο Ιησούς. Υπήρξε στην πραγματικότητα ή η διδασκαλία του ήταν το απαύγασμα άλλων προγενέστερων διδασκάλων και φιλοσόφων; Πώς έμοιαζε ο Ιησούς; Για το πρώτο ερώτημα έχουμε απαντήσεις που βγαίνουν μέσα από την Καινή Διαθήκη, από τις Πράξεις των Αποστόλων και τα άλλα χριστιανικά κείμενα. Για το δεύτερο ερώτημα, για τη μορφή του Ιησού, έχουμε διαχρονικά διάφορες σπεκουλαδόρικες απόψεις που πολλές από αυτές εκφράζουν ιδεολογικά αυτόν που δημιούργησε την μορφή. Για παράδειγμα την μορφή του Ιησού, όσον αφορά την εικονογραφία, θα την συναντήσουμε σε Βυζαντινές εικόνες όπου η εικόνα δεν εκφράζει ρεαλιστικά το άτομο, αλλά την πνευματικότητα αυτού. Αυτή η σχολή εικονογραφίας διατηρείται από τα πρωτοβυζαντινά χρόνια μέχρι τις μέρες μας για την ορθόδοξη εκκλησία. Με την Αναγέννηση έρχεται κυρίαρχη η μορφή του Ιησού που δημιούργησε ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι στον Μυστικό Δείπνο. Μετά μας έρχεται η μορφή της «Αγίας Σινδόνης» που αποδείχτηκε ότι ήταν απάτη. Το πρόσωπο του Ιησού έχει αποδοθεί, μέσα στο πέρασμα των χρόνων, με πολλές μορφές που στον πυρήνα της σκέψης του δημιουργού κάθε απεικόνισης υπάρχει μια ιδεολογία για το τί είναι και πώς μας επηρεάζει η διδασκαλία του. Τα τελευταία χρόνια έχει κυριαρχήσει η μορφή του ηθοποιού Ρόμπερτ Πάουελ από την ταινία του Τζεφιρέλι «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ» που κι αυτή είναι δυτικότροπη.
Ωστόσο, η αλήθεια είναι πως κανένας δεν γνωρίζει πώς ακριβώς έμοιαζε ο Ιησούς, αφού η εξωτερική του εμφάνιση δεν περιγράφεται στις Γραφές. Ο λόγος είναι ότι για τον Χριστιανισμό δεν έχουν καμία σημασία τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου, κατ’ επέκταση ούτε του Θεανθρώπου. Κάτι τέτοιο αντέγραψε 600 χρόνια μετά ο Μωάμεθ ιδρύοντας την δεύτερη μεγαλύτερη μονοθεϊστική θρησκεία στον κόσμο και η οποία απορρέει από τον χριστιανισμό. Στις γραφές υπάρχουν κάποια στοιχεία για τον Ιησού, τα οποία θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την απεικόνισή Του. Αυτά χρησιμοποίησε η σελίδα History in Pictures στο Facebook και με τη βοήθεια της τεχνολογίας της τεχνητής νοημοσύνης δημιούργησε μια πιθανή εικόνα του Ιησού. Η δημιουργία στηρίχθηκε σε δεδομένα σχετικά με την παραδοσιακή εικονογραφία, την εθνικότητα Αυτού, την εποχή Του και την περιοχή που έζησε. Η εικόνα μοιάζει με τις απόψεις πολλών ερευνητών ότι ήταν ένας άνδρας με μαύρους τόνους δέρματος και διακριτικά χαρακτηριστικά του προσώπου. Η εικόνα έχει πιθανότητες να είναι ρεαλιστική γιατί μοιάζει με εικόνες από το Φαγιούμ της Αιγύπτου του 1ου αιώνα μετά Χριστόν, δηλαδή της ίδιας εποχής με τον Ιησού. Βλέπουμε ότι η πραγματική – το τονίζω – εικόνα από το Φαγιούμ, έχει πολλά κοινά δομικά στοιχεία και μοιάζει με αυτή που παρήγαγε η τεχνητή νοημοσύνη.

Φτάνοντας στο τέλος του άρθρου αναρωτήθηκα: Και τι μας προσφέρει αν γνωρίζουμε με ακρίβεια την εικόνα του Ιησού; Θα αλλάξει η τεχνοτροπία της χριστιανικής εικονογραφίας; Θα δώσει αφορμή για μια αναθεώρηση του χριστιανικού δόγματος; Τίποτα από αυτά δεν θα γίνει και ούτε υπάρχει λόγος. Αυτό που πρέπει να έχουμε κρατήσει στο μυαλό μας δεν είναι η εικόνα Του, αλλά η διδασκαλία Του που μας λέει «να μην κάνεις στον διπλανό σου ότι δεν θες να σου κάνουν» ή «αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν». Αν τηρούμε αυτές τις δύο βαθυστόχαστες διδαχές ο κόσμος θα γίνει καλλίτερος και θα βρουν θέση σε αυτόν και οι φτωχοί και οι αδύναμοι.
Καλά Χριστούγεννα, φίλοι μου, με υγεία και στ’ αλήθεια ας βρούμε μια αλλαγή για την ζωή μας.