Το παιδί & τα διπλά µηνύµατα

Γράφει η ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΓΓΑΝΑ, Ψυχολόγος Μsc Ψυχοθεραπεύτρια
katmangana@gmail.com

Τι κάνει ένα µικρό παιδί όταν η µαµά λέει «όχι» και ο µπαµπάς «ναι» ή το αντίθετο; Τι µαθαίνει για το σωστό και το λάθος, πώς τους
αντιµετωπίζει , πόσο µπερδεύεται; Κάθε γονιός είναι φυσικό να έχει τις απόψεις του.

Πόσο χρήσιµο όµως είναι να γίνεται η ανατροφή του παιδιού ευκαιρία για διαξιφισµούς, σαν τα τηλεοπτικά πάνελ; Ηµαµά του Γιωργάκη δεν τον αφήνει να τρώει συχνά γλυκά ποτέ πριν το φαγητό – αλλά κάποιες φορές που τον συνοδεύει ο µπαµπάς στο πάρκο στην επιστροφή δεν πολυπεινάει.

Ρωτώντας τον η µαµά, πήρε την «οµολογία» ότι ο µπαµπάς του παίρνει συχνά γκοφρέτα. «Αλλά, δεν θα το πούµε στην µαµά!».

Ο µπαµπάς της Αννούλας την αφήνει να έρχεται στο κρεβάτι των γονιών όταν φοβάται το βράδυ ή κάποια πρωινά, η µαµά όµως έχει άλλη άποψη για την διαπαιδαγώγησή της στο θέµα του ύπνου και συχνά καβγαδίζει γι’ αυτό µε τον σύζυγό της. ∆υο καθηµερινές εικόνες, που µπορεί να µοι- άζουν συνηθισµένες ή σχετικά ανώδυνες, δείχνουν όµως το ζήτηµα που µπορεί να προκύψει όταν οι γονείς είτε «δεν τα βρίσκουν», είτε ανταγωνίζονται µεταξύ τους στο θέµα της ανατροφής και της διαπαιδαγώγησης των παιδιών τους. Η αλήθεια είναι πως οι γονείς είναι δυο διαφορετικοί άνθρωποι που καλούνται και σε αυτό το θέµα, όπως και σε τόσα άλλα της κοινής τους ζωής, να βρουν µια κοινή συνισταµένη για να καθορίσουν µια συµµαχία: τη γονεϊκή συµµαχία για το καλό του παιδιού τους, για να µεγαλώσει µε ασφά- λεια και να µπορέσει να αυτονοµηθεί σωστά αργότερα. Πολλές φορές ακούµε γονείς να δικαιολογούνται: «αφού το θέλει τόσο πολύ/ ή / δεν µπορείς να του το αρνηθείς!». Σε κάθε πε- ρίπτωση, οι ενήλικες µεγαλώνουν τα παιδιά τους, όχι το αντί- στροφο! Πολλά µπορεί να κρύβουν για την σχέση των συντρόφων τα διπλά µηνύµατα. Ας δούµε τις πιο συνηθι- σµένες περιπτώσεις.

ΠΟΙΟΣ Σ’ ΑΓΑΠΑΕΙ ΠΙΟ ΠΟΛΥ;

Με τον ερχοµό ενός παιδιού οι γονείς πρέ-πει να προσπαθήσουν παραπάνω και σε προ- σωπικό επίπεδο: να είναι έτοιµοι να περιοριστούν ατοµικά, να νοιώσουν δυνατοί να αρνηθούν, να θεσπίσουν όρια ξέροντας ότι µπορούν να αντέξουν τις αντιδρά- σεις του παιδιού. Να µπορούν επίσης να αποσύρουν τις προβολές των δικών τους επιθυµιών από την καθηµερινότητα και την επιθυµία του παιδιού τους. Ένας πατέρας κάποτε µου έλεγε ότι κάνει όλα τα χατίρια στις κόρες του, πράγµα που τον έφερνε σε σύγκρουση συχνά µε την σύζυγό του. Το έκανε γιατί στενοχωριόταν που δεν µπορούσαν να είναι συνέχεια έξω παίζοντας και πρέπει να κλεί- νονται στο διαµέρισµα. Να σηµειώσουµε ότι το διαµέρισµα είναι στα νότια προάστια κοντά στη θάλασσα και τα παι- διά είναι συχνά έξω παίζοντας!!!

Προέκυψε ότι το παράπονο ήταν δικό του, γιατί εκείνος έπαιζε στις αλάνες µικρός και δεν µαζευόταν, η ζωή της πόλης των στριµώχνει αλλά είναι αναγκασµένος να ζήσει εδώ. Πίστευε ότι και τα παιδιά του (που δεν γνώρισαν ποτέ γειτονιές µε αλάνες και άρα δεν τους λείπουν!) είχαν το δικό του τον καηµό! Έτσι, η δυσκολία του να προσαρµοστεί σε µια σηµαντική αλλαγή του τρόπου ζωής του, τον έκανε να γίνεται εντελώς παραχωρητικός στα παιδιά για να το καλύπτει, µαζί και µε ένα αί- σθηµα ενοχών που δεν µπορεί να τους προσφέ- ρει εκείνη, την δική του ωραία αλανιάρικη παιδική ηλικία!!!! Φυσικά τα παιδιά, ειδικά σε µικρές ηλικίες αρχι- κώς βολεύονται από τα θεµατάκια των γονιών: αν δεν φάω σοκολάτα µε την µαµά, θα µου πάρει ο µπαµπάς, – άστον να φωνάζει τον µπαµπά, θα µε πάρει η µαµά στο κρεβάτι, αυτήν την έχω…! Επειδή όµως, σπάνια οι διαφορετικές θέσεις των γονιών µένουν στο αν θα φάει σοκολάτα ή όχι (ακόµα κι αυτό όµως «δείχνει» ασυνείδητα στο παιδί ποιος είναι ο βολικός… µε ό, τι αυτό σηµαί- νει για τον κάθε ενήλικο), τα παιδιά µπερδεύονται, δυσκολεύονται να καταλάβουν ποιο είναι το σωστό και το λάθος, µα και γιατί µπορεί να είναι λάθος κάτι που προκαλεί µια στιγµιαία ευχαρίστηση, όπως η γλυκιά γεύση ή το ζεστό κρεβάτι των γονιών, που το «παράτησαν» µόνο στο δικό του δωµάτιο, ενώ αυτοί περνάνε καλά οι δυο τους!!!
Το παιδί δεν µπορεί ακόµα να σκεφτεί το παρακάτω, να κάνει σύνθετους συλλογι- σµούς, οφείλουν να το κάνουν οι ενήλικες για εκείνο και να του το µάθουν. Χρειάζεται την αίσθηση ελευθε- ρίας αλλά και το όριο, την βοήθεια του γονέα να καταλάβει το ίδιο τι του αρέσει, να κάνει την δική του σύνθεση. Η παροχή άπλετης ελευθερίας είναι ένα ενήλικο άλλοθι, γιατί ο γονέας δεν µπορεί να παίξει σωστά τον ρόλο του πατέρα ή της µη- τέρας.

ΚΑΘΡΕΦΤΕΣ ΜΙΑΣ ΣΧΕΣΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ

Συνήθως τα γονεϊκά διπλά µηνύµατα αντανακλούν παθογένειες της σχέσης τους που αναδει- κνύει το παιδί µε την ύπαρξή του. Και, κατά κανόνα, αν δεν υπάρξει διορθωτική επέµβαση µε κάποιο τρόπο, δεν µένουν µόνο στην παιδική ηλι- κία, αλλά στοιχειώνουν το παιδί και την εφηβεία, ίσως και την ενήλικη ζωή του, θολώνοντας την ικανότητά του να κρίνει, να ξεχωρίσει τι είναι δικό του και τι ξένο, να αποφασίσει για το µονοπάτι που θα ακολουθήσει. Η συχνότερη παθογένεια είναι µια σχέση αντα- γωνιστική µεταξύ των γονιών, που έχει τις ρίζες τις στις σχέσεις µε τους δικούς τους γονείς, και στην σχέση των δικών τους γονέων µεταξύ τους. Ο πατέρας σκόρπαγε λεφτά φέρνοντας το σπιτικό σε οριακές καταστάσεις, η µητέρα µάζευε για να προ- στατεύει την οικογένεια, για παράδειγµα. Το παιδί έπρεπε να διαλέξει συµµαχία, σα σε πόλεµο. Με παρόµοιο, ή και µε τον ίδιο κάποιες φορές τρόπο, το ενήλικο πια παιδί-σύντροφος αναπαράγει αυτό που έµαθε ως οικογενειακό µοτίβο. Και το δικό του παιδί πρέπει να διαλέξει πλευρά, κατά µια έννοια.

Όταν το πρόβληµα είναι σηµαντικό, προκαλώντας µεγάλες εντάσεις στο ζευγάρι, κάτω από την επιφάνεια µπορούµε να ανιχνεύσουµε δυο ενήλικες που δεν σέβονται πραγµατικά ο ένας τον άλλο, συνήθως ούτε και τον εαυτό τους. Η συνειδητή ή ασυνείδητη υποτίµηση του ανθρώπου µε τον οποίο επιλέγει κανείς να περάσει την ζωή του είναι σίγουρος παράγοντας συγκρούσεων και κακής ποιότητας σχέσεων. Η έλευση του παιδιού δυνα- µιτίζει την εύθραυστη δοµή: εσύ τα ξέρεις όλα, ποιος νοµίζεις ότι είσαι, εγώ ξέρω τι είναι καλό για το παιδί… κι άλλα τέτοια «χαριτωµένα», πολύ συχνά παρουσία του παιδιού. Μια πρώτη ανάσα στο πρόβληµα, θα ήταν να αναρωτηθεί κανείς για την ουσία της σχέσης: γιατί διάλεξα να ζήσω µε αυτόν τον άνθρωπο, ποια ελλείµµατα προσπαθεί να καλύψει, που τον συνάντησε το δικό µου πρό- βληµα, να το διορθώσω.

Ο ΑΝΑΠΟΦΑΣΙΣΤΟΣ ΓΟΝΙΟΣ

Υπάρχουν περιπτώσεις που ο ίδιος γονέας είναι φορέας διπλών µηνυµά- των, που µπλοκάρουν το παιδί και δεν ξέρει πώς να φερθεί. Αλλοπρό- σαλλες συµπεριφορές παιδιών κρύ- βουν διχαστικές συµπεριφορές ενηλίκων. Μια νεαρή ενήλικας, περι- γράφει τις αγορές στο σούπερ µάρ- κετ, όταν ήταν γύρω στα 5, µε τον πατέρα της: «Πάντα άκουγα στο σπίτι ότι έχουµε λεφτά, δεν έχουµε ανάγκη… κάθε φορά που πήγαινα όµως για ψώνια µε τον πατέρα µου, δεν τολµούσα να ζητήσω κάτι παρα- πάνω συνήθως. Τον έβλεπα να συγ- κρίνει τις τιµές, να ψάχνει για τα φθηνότερα προϊόντα, να βρίσκει τις προσφορές, να βρίσκει το φθηνότερο σούπερ-µάρκετ. Κάποιες φορές ρωτούσα: να πάρω αυτή τη σοκ λάτα; Τις µισές απαντούσε: φυσικά, τι µε ρωτάς; Τις άλλες µισές: όχι αυτή, είναι πολύ ακριβή, θα πάρουµε εκείνη. Εγώ έτρωγα πάντα την ίδια σοκολάτα…». Σήµερα, και µε αυτή την αφορµή, έχει δυσκολίες στην διαχείριση των χρηµάτων, ούτε είναι και σαφής η σχέση της µαζί τους.

ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ ΖΩΗΣ

Και µην ξεχνάτε: τα λόγια µπερδεύουν και δεν πείθουν όταν δεν συν- τονίζονται µε το πώς ζούµε αυτό που λέµε, ο λόγος και η πράξη. Οι γονείς µπορεί να µιλάνε «συγκεκριµένα» στο παιδί, αλλά ο τρόπος µε τον οποίο αναφέρονται στα δικά τους καθηµε- ρινά θέµατα, ο τρόπος να τον οποίο κινούνται σε µόνιµη βάση απέναντι σε όσα έχουν να αντιµετωπίσουν στην ζωή, το πόσο αισθάνονται ή όχι και οι ίδιοι ασφάλεια και πως το εκφράζουν αυτό, ακόµα και ο τρόπος µε τον οποίο στον λόγο τους απαξιώνουν ή δίνουν αξία σε διάφορα ζητήµατα – από τις σχέσεις, τα χρήµατα ως τα επαγγέλµατα και τους ανθρώπους – µπορεί να είναι ένα έµµεσο µήνυµα. Ένα διπλό µήνυµα που συνεχίζει να µπερδεύει το παιδί µεγαλώνοντας, κάνοντας το , πιθανόν, να µην είναι εντάξει ποτέ, ούτε εδώ, ούτε εκεί, να µη µπορέσει να γίνει ανεξάρτητος και ώριµος ενήλικας, να φτιάξει το δικό του κόσµο. Ας προσπαθήσει καθένας µε όποιο τρόπο µπορεί να καθαρίσει το µυαλό και την ψυχή του από αυτά που αρ- χικά µπερδεύουν και διαταράσσουν τον ίδιο του τον εαυτό. Έτσι θα γίνει καλύτερος γονιός για το παιδί του.