Βιοηθική (Bioethics)

Χθες Πέμπτη είχαμε ακόμη για γενική απεργία και βέβαια επαναλήφθηκε το φαινόμενο να καλεί το κυβερνητικό κόμμα σε απεργία εναντίον του εαυτού της!!! Αυτά είναι νέα ήθη και νέα ηθική, αλλά δεν είναι βιοηθική όπως είναι ο τίτλος του άρθρου. Δεν θα αναφερθώ στην απεργία και τα αίτιά της, αλλά θα τονίσω μόνο ότι με την λογική που ακολουθείται όσον αφορά την οικονομία και την οργάνωση του κράτους το βλέπω χλωμό να βγαίνουμε από το μνημόνιο. Βαρεθήκαμε… Θα ασχοληθώ λοιπόν εδώ με την «Βιοηθική», με αφορμή ένα ντοκιμαντέρ που είδα στην ΕΡΤ3 το Σαββατοκύριακο.

Αρχίζω, λοιπόν, με έναν μικρό ορισμό ώστε να μπούμε στο θέμα. Η Βιοηθική αφορά τις ηθικές ερωτήσεις που προκύπτουν στις σχέσεις μεταξύ των επιστημών της βιολογίας, ιατρικής, κυβερνητικής, πολιτικής, νομολογίας, φιλοσοφίας και θεολογίας. Όπως βλέπετε το πεδίο είναι ευρύτατο και είναι προφανές ότι δεν θα μπορέσουμε να καλύψουμε όλο το εύρος του μέσα στον περιορισμένο χώρο του άρθρου.
Κατά την συγγραφή του άρθρου έκανα μια έρευνα για θέματα βιοηθικής και διαπίστωσα ότι η χώρα μας έχει μηδενική παρουσία τόσο στον επιστημονικό όσο και στον κοινωνικό χώρο όσον αφορά αυτά τα θέματα. Όπως είδαμε από τον παραπάνω ορισμό, τα θέματα που καλείται να αντιμετωπίσει η βιοηθική είναι πάμπολλα και πολύπλοκα και αφορούν των άνθρωπο είτε σαν μονάδα είτε σαν σύνολο, δηλαδή την ανθρωπότητα.
Ένα σοβαρό θέμα βιοηθικής είναι η ευθανασία. Πόσο σύμφωνο είναι με τον ηθικό νόμο η απόφαση κάποιων γιατρών ή συγγενών για την ευθανασία ενός πάσχοντος ατόμου που βασανίζεται από μια οδυνηρή και ανίατο ασθένεια και η ζωή του εξαρτάται από μια μηχανή; Πόσο ηθικό είναι να προσπαθούν διάφοροι επιστήμονες να παίξουν το Θεό-Φύση ώστε να παράγουν γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα που δεν γνωρίζουμε την επίδρασή τους στην ανθρωπότητα; Στον βωμό του κέρδους όμως, οι έρευνες συνεχίζονται κάτω από τις πιέσεις και τις χρηματοδοτήσεις από τα σχετικά lobbies. Θα μείνουμε κυρίως στην εισαγωγή της ηλεκτρονικής και των υπολογιστών στα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Υπάρχουν λοιπόν προχωρημένες έρευνες που έχουν δείξει ότι όχι είναι μόνο εφικτή, αλλά και αποτελεσματική η επικοινωνία και διαβίβαση εντολών του ανθρώπινου εγκεφάλου σε μηχανές ή άλλες κατασκευές τύπου robot. Με εμφύτευση καλωδίων στον εγκεφαλικό φλοιό μια τετραπληγική γυναίκα στις ΗΠΑ, κατάφερε μόνο με τη σκέψη της να θέσει σε λειτουργία ρομποτικό χέρι και να της σερβίρει καφέ. Υπήρξε επιτυχία 50% στην διαβίβαση των εντολών. Υπολογίζεται ότι σε μια πενταετία θα είναι απολύτως επιτυχής η διαβίβαση εντολών σε ρομποτικά χέρια η ολόκληρα robots. Και μόνο αυτή η τεχνολογία θα έχει στο ορατό μέλλον σοβαρότατες συνέπειες στην κοινωνία. Για παράδειγμα με την χρήση του διαδικτύου θα είναι δυνατός ο έλεγχος οποιασδήποτε ηλεκτρονικής ή μηχανικής συσκευής/μηχανής από πολύ μεγάλη απόσταση.
Ένας άλλος τομέας είναι οι προσπάθειες που χρηματοδοτούνται από Ρώσους μεγιστάνες για την καταγραφή σε υπολογιστή της μνήμης και των εμπειριών ενός ανθρώπου. Και σε αυτόν τον τομέα έχει υπάρξει αρκετή πρόοδος. Φανταστείτε ότι σε 50 χρόνια αυτό να γίνει πραγματικότητα. Τι έπεται; Σωστά μαντέψατε. Έπεται η ανθρώπινη αθανασία. Και με την προφανή εξέλιξη των robots θα βλέπουμε τον άνθρωπο να ζει για πάντα από τη στιγμή που οι μνήμες του και κατά συνέπεια και τα αισθήματά του θα είναι δυνατόν να αντιγραφούν και να μεταφερθούν σε άλλη μνήμη. Το ερώτημα τώρα είναι: Αυτό το robot που είναι μια μηχανή και έχει μέσα του όλες τις μνήμες μου και τα αισθήματά μου είναι άνθρωπος ή όχι; Πώς θα πρέπει να του συμπεριφερόμαστε; Αν το διαλύσουμε π.χ. ρίχνοντάς στο σε ένα φούρνο θα έχουμε κάνει έγκλημα; Ας μην ξεχνάμε ότι αφού η μνήμη αντιγράφεται, κάπου θα υπάρχει ένα αντίγραφο και η αναπαραγωγή του κατεστραμμένου robot-ανθρώπου θα γίνεται αμέσως. Πού θα είναι το έγκλημα; Η έννοια του εγκλήματος-φονου θα ισχύει τώρα όταν γίνει οριστική διαγραφή της μνήμης του υποκειμένου.
Εδώ τίθενται και άλλα σοβαρά ερωτήματα όπως για παράδειγμα αυτό το robot που φέρει τις μνήμες και τα συναισθήματα ενός ανθρώπου, θα αντιμετωπίζεται ως άνθρωπος; Θα ψηφίζει, θα έχει προσωπικές ελευθερίες θα μπορεί να δικαστεί και να φυλακιστεί, θα μπορεί να παντρευτεί και να αποκτήσει απογόνους και τι απόγονοι θα είναι αυτοί; Θα είναι κανονικά παιδιά ή robotάνθρωποι;  
Να σημειώσουμε ότι αφού οι εμπειρίες θα μπορούν να αντιγραφούν θα υπάρξει μια αγορά εμπορίας εμπειριών που σίγουρα θα παραβιάζει αυστηρά προσωπικά δεδομένα των ατόμων. Στον τομέα των robot έχουν γίνει τρομακτικές πρόοδοι αυτή την εποχή με την ανάπτυξη νέων υλικών και τεχνικών, αλλά κυρίως στον εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης (Artificial Intelligence ).
Στο μέλλον τα robot αυτής της κατηγορίας θα έχουν την δυνατότητα αυτόνομης σκέψης και αυτοσυνείδησης. Πώς θα αντιμετωπίζονται; Σαν άνθρωποι; Σαν μηχανές; Θα έχουν δικαιώματα; Θα είναι σκλάβοι του ανθρώπου; Μήπως επαναστατήσουν εναντίον των γεννητόρων τους; Ένας άλλος τομέας που αναπτύσσεται ταχύτατα είναι η νανοτεχνολογία όπου οι επιστήμονες μπορούν σήμερα και κατασκευάζουν μικροσκοπικούς μηχανισμούς που μπορούν να μπουν στο ανθρώπινο σώμα και να εκτελούν κάποιες λειτουργίες των ανθρωπίνων οργάνων.
Στο πολύ κοντινό μέλλον θα δούμε τεχνολογίες αυτού του είδους που σε συνδυασμό με μικροσκοπικούς υπολογιστές να είναι ενσωματωμένοι στο ανθρώπινο σώμα και να αποτελούν ένα όλο. Σε μια τέτοια περίπτωση το ανθρώπινο γένος θα βρεθεί σε μια μεγάλη καμπή. Θα είναι η οριστική αλλαγή της φύσης του που θα προκαλέσει χιλιάδες τρομακτικά προβλήματα ηθικής ή καλλίτερα βιοηθικής.
Εδώ ακριβώς πρέπει να επισημάνουμε ότι η πρόοδος της επιστήμης είναι ταχύτατη σε σχέση με την πρόοδο της φιλοσοφικής και ηθικής σκέψης που θα προτείνει και δώσει απαντήσεις στα παραπάνω ζητήματα. Η καθυστέρηση στην εξέλιξη της βιοηθικής επιτρέπει στην επιστήμη να ακολουθεί ατραπούς που είναι πάρα πολύ επικίνδυνες για την ύπαρξη του ανθρωπίνου γένους. Η φιλοσοφία και η ηθική είναι αυτές οι επιστήμες που θα πρέπει να έχουν θέσει στιβαρά θεμέλια όσον αφορά βασικές αρχές ύπαρξης και επάνω σε αυτές να αναπτυχθούν αυτές οι επιστημονικές εφαρμογές.
Θα νομίσετε ότι αυτά που λέω είναι πολύ πρώιμα, αλλά δεν είναι. Αν λάβουμε υπ’ όψη την ταχύτητα εξέλιξης της φιλοσοφίας και ηθικής που υπολείπεται κατά πολύ από την ταχύτητα εξέλιξης της επιστήμης, θα καταλάβετε ότι ήδη έχουμε αργήσει. Για παράδειγμα από πλευράς ηθικής-βιοηθικής έχουμε απόψεις για τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα που είναι ήδη στο πιάτο μας; Έχουμε απόψεις για την κλωνοποίηση του ανθρώπου που αυτή τη στιγμή είναι εφικτή; Οι επιστήμονες άρχισαν να το παίζουν μικροί θεοί και με αλαζονεία δεν λαβαίνουν υπ’ όψη τους την σοφία της Φύσης που είναι δισεκατομμυρίων ετών. Αυτά εν μέσω γενικής απεργίας.

ΥΓ. Για να ευλογήσουμε λίγο και τα γένια μας, στο τεύχος της προηγούμενης Παρασκευής είχαμε γράψει ένα άρθρο για το Facebook και ακολούθησε για το ίδιο θέμα το ΒΗΜΑ της Κυριακής.
Μια καταπληκτική σειρά επιστημονικής φαντασίας για την σχέση ανθρώπων και robot είναι «Battlestar Galactica» που την συνιστώ.