FACEBOOK, το τέλος της ιδιωτικότητας

Ο όρος social media ή μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει γίνει κοινός τόπος σε όλο τον κόσμο και κυρίως μέσα στην νέα γενιά. Υπάρχουν πολλά τέτοια μέσα, αλλά το πιο γνωστό και πιο δημοφιλές είναι σήμερα το FACEBOOK, που στα επόμενα θα το ονομάζουμε FB για ευκολία. Αναφέρω επιγραμματικά και άλλα μέσα όπως το twitter, το οποίο έγινε μέσο έκφρασης των πολιτικών μας, και το λεγόμενο instantgram που αγκαλιάστηκε από διάφορους επίδοξους καλλιτέχνες και «πρωινάδικα» λόγω «πιασάρικου» ονόματος. Θα ασχοληθώ λοιπόν με το FB, το οποίο είναι, όπως προανέφερα, το δημοφιλέστερο όλων.

ο FB το 2008 είχε 100 εκατομμύρια εγγεγραμμένους χρήστες και τον Αύγουστο του 2015 είχε 1,5 δισεκατομμύριο χρήστες με μέση ετήσια αύξηση 18%. Κανένας δεν περίμενε να έχει αυτή η ιστορία τέτοια τρομακτική επιτυχία. Πολλοί αναρωτήθηκαν και αναρωτιούνται για το μυστικό της επιτυχίας του. Από ένα μέσο γνωριμίας των φοιτητών του πανεπιστημίου του Harvard που ξεκίνησε από τον Mark Zuckerberg και άλλους τέσσερις φίλους του τον Φλεβάρη του 2004, έφτασε να είναι το μεγαλύτερο παγκόσμιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης.
Από το 2006 ξέφυγε από τα πανεπιστημιακά όρια και ελευθερώθηκε για χρήση από κάθε πολίτη που είχε σύνδεση Internet. Από το 2007 άρχισε να δέχεται εταιρείες να δημιουργούν σελίδες καθαρά για διαφήμιση και εταιρική παρουσία, αντιγράφοντας κατά κάποιο τρόπο τον άλλο δεινόσαυρο «Google».
Σήμερα το FB έχει κυρίως δύο χρήσεις, την επαγγελματική για εταιρική παρουσία και την προσωπική με την οποία θα ασχοληθούμε κυρίως σε αυτό το άρθρο. Αν δεν σύχναζε πολύς κόσμος στο FB δεν θα έσπευδαν οι επιχειρήσεις να έχουν σελίδες και να πληρώνουν αδρά για την διαφήμισή τους που υπό προϋποθέσεις μπορεί να είναι παγκόσμια. Το ερώτημα είναι γιατί είχε επιτυχία μέσα στους απλούς χρήστες; Η απάντηση είναι η δημοσιότητα χωρίς το κόστος που έχουν τα παραδοσιακά ΜΜΕ.
Το FB κρύβει μέσα του ιδιότητες της τηλεόρασης και όσο περισσότερα «like» έχω τόσο ικανοποιείται η ματαιοδοξία του ατόμου και αυξάνεται η αυτοεκτίμησή του. Υπάρχουν άτομα που εναγωνίως ψάχνουν για ακροατήριο που διαφορετικά δεν θα έβρισκαν δημιουργώντας φίλους και φίλους από άλλους φίλους. Αυτοί οι χαρακτήρες αρχίζουν και λένε διάφορα πράγματα που, από πλευράς ποιότητας, είναι ανάλογα του δείκτη νοημοσύνης τους.
Υπάρχει μια άλλη μεγάλη κατηγορία χρηστών που είναι ανασφαλείς στην απ’ ευθείας ομιλία σε ζωντανό ακροατήριο και μιλούν μέσα από την ασφάλεια της απόστασης και πάρα πολλές φορές μέσα από την ανωνυμία γιατί υπάρχουν περίπου 11% ή 165 εκατομμύρια ψεύτικες ταυτότητες δηλωμένες στο FB. Μέσα σε αυτή την μεγάλη ομάδα υπάρχουν άτομα με πραγματικά διπλή προσωπικότητα, την οποία εκφράζουν ανώδυνα μέσα από το FB όπως π.χ. ένας ομοφυλόφιλος να έχει γυναικείο προφίλ ή και το αντίστροφο. Βέβαια από το πάρτι δεν θα λείπουν και οι παιδόφιλοι γιατί σήμερα εντελώς ανόητα και απερίσκεπτα, πάρα πολλοί γονείς επιτρέπουν στα μικρά παιδιά τους να έχουν λογαριασμό FB αγνοώντας τους κινδύνους που συνεπάγεται η χρήση του. Ειδικά τα παιδιά, όταν έχουν ανεξέλεγκτη σύνδεση στο FB, κινδυνεύουν να πέσουν θύματα απλής εκμετάλλευσης, εκφοβισμού (bullying) και πολλές φορές ώθησης στην αυτοκτονία. Περιστατικά έχουν αναφερθεί και στην Ελλάδα. Είναι πολύ εύκολο για ένα «λύκο με προβιά», με ψεύτικο δηλαδή παιδικό προφίλ στο FB, να αποσπασθούν από άλλα αθώα παιδιά-θύματα που είναι FB-φίλοι τους, πληροφορίες για την προσωπική, οικογενειακή και οικονομική κατάσταση της οικογένειας. Τότε έχει γίνει το πρώτο βήμα για άλωση της οικογενειακής γαλήνης που μπορεί να αρχίσει από μια απλή κλοπή μέχρι άλλες άγνωστες συνέπειες.
Η ενασχόλησή μου πριν μερικά χρόνια με την εκπαίδευση γονέων για ασφαλή χρήση του διαδικτύου, στα πλαίσια ενός προγράμματος της ΚΕΔΚΕ, μου έχει δείξει την άγνοια των κινδύνων και την απερισκεψία που έχουν οι γονείς όσον αφορά την ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ και τελευταία των social media.
Πολλοί άνθρωποι που πραγματικά αισθάνονται μόνοι, έχουν βρει στο FB ένα μέσο επικοινωνίας και ζουν σε ένα φανταστικό κόσμο με συνέπεια η χρήση του να τους έχει γίνει ζωτικής σημασίας, ένα μέσο αυτοεπιβεβαίωσης και ένα αίτιο ύπαρξης. Δεν πρέπει να αγνοήσουμε από όλα αυτά και τις περιπτώσεις γνωριμιών με καθαρά ερωτικό – σεξουαλικό χαρακτήρα. Τουλάχιστον έχω υπ’ όψη μου μια περίπτωση που μια γνωριμία στο FB κατέληξε αισίως σε έναν ευτυχισμένο γάμο, που δυστυχώς δεν κράτησε πολύ γιατί ο ένας πέθανε και η αναγγελία θανάτου του έγινε μέσω FB. Καταλαβαίνετε τι έχει γίνει;
Υπάρχουν πληροφορίες στους υπερ-υπολογιστές του FB και για τη γνωριμία και για το θάνατο, δηλαδή αυστηρά προσωπικές πληροφορίες που είναι προσβάσιμες από κάθε έναν ειδικό που θέλει να τις βρει. Φανταστείτε πόσες άλλες πληροφορίες της ιδιωτικής ζωής κάθε ατόμου υπάρχουν στο FB. Όσοι από τους φίλους αναγνώστες είναι χρήστες του FB θα γνωρίζουν ότι είναι τέτοια η δομή του που σου προτείνει να κάνεις φίλους τους άγνωστους φίλους των φίλων σου. Εδώ ακριβώς μπαίνει ένα σοβαρό ζήτημα ασφάλειας και αυτό είναι το ζήτημα της εμπιστοσύνης ή trust.
Η έννοια «εμπιστοσύνη – trust» δεν διαθέτει την μεταβατική ιδιότητα της ισότητας ή ανισότητας των μαθηματικών που γνωρίζουμε από το σχολείο. Υπενθυμίζω δηλαδή ότι αν Α=Β και Β=Γ τότε Α=Γ. Αυτό δεν ισχύει για την εμπιστοσύνη γιατί αν εγώ εμπιστεύομαι τη Ζωζώ και η Ζωζώ εμπιστεύεται τον Μήτσο, δεν σημαίνει ότι εγώ πρέπει να εμπιστεύομαι τον Μήτσο. Αυτό ακριβώς συμβαίνει στο FB. Δημιουργούνται φιλίες που είναι κενές εμπιστοσύνης με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος των προσωπικών δεδομένων που απερίσκεπτα δηλώνουν οι χρήστες στο προφίλ τους. Η απερισκεψία σε συνδυασμό με την άσβεστη επιθυμία για δημοσιότητα, αναγνώριση, επιβεβαίωση και ικανοποίηση του «εγώ», κάνει τους χρήστες να δίνουν στην δημοσιότητα όλα τα στοιχεία της ιδιωτικής τους ζωής. Καρφώνουν στον τοίχο τους μωρά παιδιά ή μεγαλύτερα, συζύγους, φιλενάδες, αυτοκίνητα, σπίτια, ιδιωτικές στιγμές από διασκέδαση, γάμους, βαφτίσια και γενικά όλα όσα διέπουν τη προσωπική ζωή του υποκειμένου.
Και δεν είναι μόνο αυτό. Περιμένουν εναγωνίως τα λεγόμενα «likes» για αυτοεπιβεβαίωση. Υπάρχουν χιλιάδες περιπτώσεις που χάλασαν φιλίες γιατί δεν έγιναν τα επιθυμητά «likes». Μια πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Journal of Cyberpsychology, Behavior and Social Networking», βρήκε ότι άτομα που χρησιμοποιούν το FB πάνω από μια ώρα την ημέρα είναι πολύ πιθανό να αντιμετωπίσουν συγκρούσεις με συζύγους ή φιλενάδες που μπορεί να φτάσουν σε χωρισμό. Η έρευνα έγινε με την συνεργασία διδακτορικών φοιτητών από τα Πανεπιστήμια του Μισούρι, της Χαβάης και του San Antonio των ΗΠΑ. Από την μελέτη προέκυψε ότι η συχνή χρήση των κοινωνικών δικτύων προκαλεί παρακολούθηση της δραστηριότητας του ετέρου ημίσεως και δημιουργούνται παρεξηγήσεις και ζήλιες είτε με νέες φιλίες, είτε με επανασύνδεση παλιών γνωριμιών που έχουν την δυναμική δημιουργίας προβλημάτων. Στην Αγγλία, 1 στα 7 ζευγάρια σκέφτεται τον χωρισμό λόγω αναρτήσεων στο FB και 1 στα 5 έχουν καθημερινούς καυγάδες. Για κάθε χρήστη του FB θα πρέπει να γίνει συνήθεια να αυτοελέγχεται για το τι «τοιχοκολλάει». Πριν βάλει οτιδήποτε θα πρέπει να σκέφτεται πολλάκις για το τι θα δει το ακροατήριό του είτε είναι καλές είτε κακές στιγμές. Δεν χρειάζεται να πούμε ότι πρέπει να κατεβαίνουν αμέσως φωτογραφίες μικρών παιδιών, φωτογραφίες που ,μελλοντικά μπορεί να χρησιμοποιηθούν εναντίον του ίδιου του ατόμου. Μη ξεχνάμε ότι αν κάποιες πληροφορίες μπουν στο Internet δεν βγαίνουν ποτέ. Σε κάποιο sever στο αχανές Internet θα υπάρχουν και πάντα θα υπάρχουν καλοθελητές για να τις χρησιμοποιήσουν εναντίον του ατόμου, στο οποίο αντιστοιχούν. Με την ευκολία που παραδίδονται προσωπικές πληροφορίες γνωστοποιούνται σε γνωστούς και αγνώστους τα πιστεύω του υποκειμένου όπως πολιτική τοποθέτηση, θρησκευτικά θέματα, συνδικαλιστικά, ερωτικά, θέματα υγείας και πάρα πολλά άλλα, τα οποία εμπίπτουν στην σφαίρα των αυστηρά προσωπικών δεδομένων. Όσοι δεν γνωρίζουν από υπολογιστές θα εκπλαγούν αν μάθουν πόσες πληροφορίες για το άτομο μπορούν να εξαχθούν από απλές αναρτήσεις απόψεων ή φωτογραφιών. Γι αυτό το λόγο σκεφτείτε τριπλά πριν τοιχοκολλήσετε γιατί διαφορετικά θα βαράτε το κεφάλι σας στον τοίχο…