ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ: Mια… παράξενη λέξη!

Γράφει η ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΓΓΑΝΑ, Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια katmangana@gmail.com

Μέρος του οικοδοµήµατος που αποτελεί την συναισθηµατική µας νοηµοσύνη, η ενσυναίσθηση (empathy) αποτελεί µια σηµαντική παράµετρο της
ψυχικής δοµής, ώστε να µπορούµε να αναπτύξουµε ουσιαστική επικοινωνία µε τους ανθρώπους που θα συναντήσουµε στην ζωή µας.

Ενσυναίσθηση σηµαίνει να µπορώ να κατανοήσω τα συναισθήµατα και τις απόψεις των άλλων, να δείξω ενεργό ενδιαφέρον για τις ανησυχίες τους, να καταλάβω τις ανάγκες τους και να προσπαθώ, όσο γίνεται, να τις ικανοποιήσω και να ενισχύσω τις δυνατότητες τους, π.χ. στα παιδιά µου ή στους συνεργάτες µου.

Κι ακόµη, να χειρίζοµαι σωστά την διαφορετικότητα, να µπορώ να καλλιεργήσω ευκαιρίες σε διαφορετικά είδη ανθρώπων, να µπορώ να εξελίσσω και να ενδυναµώνω τις σχέσεις µου µε τους σηµαντικούς ανθρώπους που µε περιβάλλουν. Στην πραγµατική ζωή µπορεί να γίνει µέρος της προσωπκότητάς µας και να δώσει ποιότητα στις σχέσεις µας. Ίσως σε κάποιες σχέσεις είναι πολύ δύσκολο, όπως π.χ. σε εργασιακές σχέσεις ανώτερου  υφιστάµενου.

Όντως, σε παρόµοιες αλληλεπιδράσεις δυσκολευόµαστε να µπούµε στη θέση του άλλου, γιατί µας φαίνεται πολύ µακριά από τη δική µας, γιατί δεν µας «αφορά» ή γιατί νοιώθουµε επιθυµία ή µειονεξία απέναντί της. ∆ύσκολο ναι, ακατόρθωτο όχι!

Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΣΑΣ ΕΙΣΤΕ ΕΣΕΙΣ

Κάποιοι άνθρωποι, εξαιτίας της ανατροφής και του οικογενειακού τους περιβάλλοντος έχουν από τη φύση τους αρκετά ανεπτυγµένη αυτή την ικανότητα. Κατά κανόνα πάντως, χρειάζεται και προσωπική δουλειά στην ενήλικη ζωή για να την κατακτήσουµε: η γνώση του τι και ποιοι είµαστε, η συνειδητοποίηση των δυνατών σηµείων µας κι εκείνων προς βελτίωση, η καλή και γόνιµη επαφή µε τα συναισθήµατά µας, ο
αυτοέλεγχος, η παροχή κινήτρων στον ίδιο µας τον εαυτό, η περίφηµη αυτογνωσία. Αν δεν ξέρω ποιες είναι οι δυνατότητές µου, πώς και γιατί µπορώ ή όχι να τις αναπτύξω, θα δυσκολευτώ να διεκδικήσω και να επιτύχω, άρα θα είµαι µονίµως «υποψιασµένη» και κακόπιστη απέναντι σε άλλους που το έκαναν.
Σε πρακτικό, καθηµερινό επίπεδο αυτό σηµαίνει ότι δεν θα µπορώ, π.χ. στη δουλειά µου, να εµπιστευτώ εύκολα συνεργάτες, να ακούω πραγµατικά τι µου λένε, να µην παίρνω προσωπικά το καθετί, όταν δεν είναι. Αν δεν αναγνωρίζω, ως ένα βαθµό τουλάχιστον, την πηγή του θυµού µου, πιθανόν να ξεσπάω υπερβολικά στους οικείους µου, να δηµιουργώ νεύρα κι εντάσεις στο παιδί µου. Η βάση λοιπόν για να αποκτήσουµε αυτή την πολύτιµη για την κοινωνική µας ζωή δεξιότητα είναι η επαφή µε τον δικό µας εσωτερικό κόσµο, να ακούµε πραγµατικά αυτά που πρέπει, να µην αγνοούµε ή/και να µην αντι- λαµβανόµαστε λάθος αυτά που νοιώθουµε. Κάνοντας χώρο για όσα µας συµ- βαίνουν µέσα µας, δεν θα δυσκολευτούµε , σε µια δεύτερη φάση, να κάνουµε χώρο και για τους ανθρώπους που για οποιοδήποτε λόγο θα είναι εκεί κοντά και θα πρέπει να συνδιαλλαγούµε µαζί τους.

ΠΡΑΚΤΙΚΑ…

Στην καθηµερινή ζωή όλα αυτά εκδηλώνονται µε µια κουβέντα, µε µια κίνηση την κατάλληλη στιγµή, που θα κάνει τον άλλο να νοιώσει καλύ- τερα, θα δώσει αφορµή για σκέψη, θα δείξει το δρόµο για αυτοβελτίωση και θα ανεβάσει το επί- πεδο της
σχέσης.
Για παράδειγµα:
• Στο σπίτι, δεν θα ωφελήσει σε τίποτα να ανοίξουµε βαθυστόχαστη συζήτηση µε τον σύντροφό µας, για κάτι που µας θύµωσε το πρωί, την ώρα που βλέπει την οµάδα στο ντέρµπι! Το µόνο που θα πετύχουµε έτσι είναι να στήσουµε ένα γερό καβγά, να κάνουµε αρνητικό το όποιο κλίµα για µια ουσιαστική συζήτηση, να τον κάνουµε ακόµα πιο αµυντικό. Ασυνείδητα, ας το παραδεχτούµε, µάλλον επιλέγουµε να κουβεντιάσουµε την συγ κεκριµένη ώρα για να «πάρουµε το αίµα µας πίσω» λιγάκι. Ή, δεν θα φορτώσουµε ενοχές και δισταγµούς το παιδί µας όταν θελήσει να αυτονοµηθεί, να ζήσει µόνο ή να αρπάξει µια σπουδαία επαγγελµατική ευκαιρία µακριά από την οικογενειακή εστία, λέγοντας π.χ.: «γιατί πρέπει να πας να ζήσεις εκεί; Εµείς εδώ δεν στα προσφέρουµε όλα…;»!

• Στην δουλειά, µας βοηθά να αποστασιοποιηθούµε από τα θέµατα που δεν µας αφορούν, να µην νοιώθουµε ότι µας επιτθενται µε το παραµικρό, να προσφέρουµε περισσότερη στήριξη στους συνεργάτες µας. Μια απλή διαπίστωση σε έναν συνάδελφο, π.χ.: «θα πρέπει να έχεις κουραστεί πολύ µε αυτή την ανάθεση. Μπορούµε να το οργανώσουµε διαφορετικά για να σε βοηθήσει και κάποιος άλλος;» την οποία εννοούµε βέβαια, κάνει τον συνεργάτη µας να νοιώσει ότι εκτιµούν τιςπροσπά- θειές του και είναι εκεί για να τον συνδράµουν. Γιατί, κάποια στιγµή θα έρθει η σειρά µας θα αναζητήσουµε κι εµείς τέτοιου είδους βοήθεια από τους άλλους…

 ΕΙΜΑΙ ΕΣΥ Ή ΣΕ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΩ;

Προσοχή: ενσυναίσθηση δεν σηµαίνει προβολή δικών µας χαρακτηριστικών και αντιδράσεων στον άλλον. Πολύ συχνά όλοι µας!  έχουµε ρωτήσει κάποιον δικό µας, «τι θα έκανες εσύ στη θέση µου;». Είναι µια πηγαία και απόλυτα κατανοητή ανάγκη να βρούµε πλάι µας ένα σύµµαχο σε κάτι που µας δυσκόλεψε, µας έκανε να νοιώσουµε άσχηµα… Σε παρόµοιες περιπτώσεις, ο κίνδυνος είναι κάποιο ή κάποια ψυχικά µας κοµµάτια να ταυτιστούν µε την δυσάρεστη κατάσταση που βιώνει ο άλλος και να τον συµβουλεύσουµε λάθος. Αν εγώ προσβάλλοµαι εύκολα, το ίδιο εύκολα θα θυµώσω µε την προ- σβολή που έγινε στον φίλο µου και θα τον συµβουλεύσω να αντιδράσει επι- θετικά και όχι διεκδικητικά.
Έτσι δεν θα δώσει χώρο στην εξέταση του συµβάντος, πόσο δίκιο ή άδικο είχε η κάθε πλευρά, γιατί το άφησε να συµβεί κλπ. Καλό λοιπόν είναι να διαχωρίζουµε το «εγώ» από το «εσύ» προτρέ- ποντας τον συνοµιλητή µας να σκεφτεί περισσότερο πάνω στο ζήτηµα που τον απασχολεί, π.χ.: «καταλαβαίνω ότι νοιώθεις θυµωµένος ή άσχηµα, αλλά εγώ µπορεί να µην αντιδρούσα µε τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Εσύ έχεις σκεφτεί γιατί ενήργησες έτσι και δεν νοιώθεις και τόσο καλά τώρα;» Το να «µπούµε στα παπούτσια του άλλου» είναι πάντα µια κίνηση καλή θέλησης, αλλά τι γίνεται αν αυτός ο άλλος φοράει νούµερο 43 κι εµείς είµαστε 3 ; Μάλλον θα πελαγώσουµε … Ζητούµενο είναι να µπορούµε να ακούσουµε αυτά που µας λέει επί της ουσίας, ίσως και να δούµε και κάτω από τις γραµµές, να µπορούµε να καταλάβουµε και να επεξεργαστούµε µαζί λύσεις και διεξόδους εφικτές και ικανοποιητικές και για τους δυο. Ζητούµενο είναι η αί- σθηση της συνεργασίας και της υποστήριξης, τόσο για τον άλλον, όσο και για τον εαυτό µας, ώστε να υφαίνουµε γύρω µας έναν ιστό βαθιάς και ουσιαστικής επικοινωνίας.