Επιτελικό κράτος και ασυνέπειες, του Γιώργου Πένταρη

Η κυβέρνηση έκλεισε αισίως ένα χρόνο στο τιμόνι της χώρας και μπορούμε να της πιστώσουμε μερικές σημαντικές επιτυχίες. Αναφέρω την αντιμετώπιση της τουρκικής επίθεσης στον Έβρο, την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, τη βοήθεια στις επιχειρήσεις που επλήγησαν με γρήγορες σχετικά διαδικασίες καθώς και την εισαγωγή μεθόδων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης παρακάμπτοντας τις κανονικές διαδικασίες που προβλέπονται από τον νόμο 4412 περί προμηθειών του Δημοσίου. Ακόμη κατάφερε να επανεκκινήσει διαδικασίες για τους εξοπλισμούς των Ενόπλων Δυνάμεων, μπας και καταφέρουμε να κερδίσουμε λίγο από το χαμένο έδαφος μιας εικοσαετίας απραγίας στον εκσυγχρονισμό τους. Με αυτή την απραγία, δώσαμε την ευκαιρία στην Τουρκιά να μας υπερκεράσει και να διαπραγματεύεται με το πιστόλι στο τραπέζι και με μεγάλη αλαζονεία να απειλεί όχι μόνο εμάς αλλά και μεγάλες δυνάμεις όπως η Γαλλία.

Πέρα από αυτές κυρίως τις επιτυχίες περίμενα κάτι μεγαλύτερο, το οποίο είναι η θεμέλια υποδομή για τα προαναφερθέντα και όχι μόνο. Πάνω σε αυτή την υποδομή στηρίζονται όλα τα ζητήματα που απασχολούν ένα σύγχρονο κράτος όπως π.χ. η οικονομία, η παιδεία, η υγεία, η απασχόληση και πολλά άλλα. Αυτή η υποδομή είναι το «Επιτελικό Κράτος», το οποίο πολυδιαφήμισε η κυβέρνηση και ήταν ένα από τα πρώτα νομοσχέδια που έφερε πριν ένα χρόνο στη Βουλή. Διαφήμισαν το ξαναχτίσιμο του κράτους ως επιτελική μονάδα. Ξαναχτίσιμο όμως είχαμε ακούσει και επί Καραμανλή, αλλά στην ουσία επήλθε διάλυση και μετά ήρθε η κρίση.
Παρά το νόμο περί επιτελικού κράτους, είχα γράψει σχετικά πέρσι λίγο πριν την ψήφιση του νόμου, επιτελικό κράτος δεν έχουμε δει ακόμη. Δεν είμαι αιθεροβάμων να περιμένω να υλοποιηθεί το ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ επιτελικό κράτος μέσα σε ένα χρόνο, γιατί τότε δεν θα διέφερα από τα πολιτικά στελέχη όλων των κομμάτων που διακρίνονται για την βραχυπρόθεσμη στρατηγική οπτική τους ή ακόμη χειρότερο ενδιαφέρονται μόνο για την χρονική περίοδο παραμονής τους στην κυβέρνηση. Αυτό το τελευταίο το λέω μετά γνώσεως.
Όπως είχα γράψει και στο προηγούμενο άρθρο μου, το πολιτικό κλίμα δηλητηριάζεται με το σκάνδαλο της Novartis και κανείς δεν κοκκινίζει από ντροπή και να βγει να πει ότι η Ελλάδα δεν πήρε καμιά αποζημίωση για τις δωροδοκίες, ενώ έλαβε η Αμερική για αδικήματα που έγιναν στην Ελλάδα. Αντίθετα αναλωνόμαστε σε δηλώσεις – αντιδηλώσεις και δεν σταματά αυτή η ιστορία να δούμε άλλα σοβαρότερα ζητήματα. Την κύρια ευθύνη για το θέμα αυτό την έχει ο Πρωθυπουργός, ο οποίος πιέζεται από τον Σαμαρά «να τους πάει ως το τέλος» όπως έλεγε όταν ξέσπασε το σκάνδαλο. Ο Σαμαράς έχει απειλήσει να επαναλάβει την προδοσία του 1993 αν ο πρωθυπουργός τείνει ευήκοον ους στην άποψη της κας Μπακογιάννη για τα Ελληνοτουρκικά. Είμαι βέβαιος ότι είναι ένα βαρίδι για την κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Επανέρχομαι στο κύριο θέμα που είναι το επιτελικό κράτος και η συνέπεια αυτού απέναντι στον πολίτη. Είναι προφανές ότι ένα επιτελικό κράτος θα παίρνει μελετημένες αποφάσεις, θα λειτουργεί κάτω από ένα σαφές νομοθετικό πλαίσιο χωρίς επικαλύψεις και οι υπηρεσίες του θα έχουν ένα απλό και αποτελεσματικό σύστημα λειτουργίας. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια χωράει και η ουσιαστική αξιολόγηση των υπηρεσιών και κατ’ επέκταση και του προσωπικού, το οποίο θα έχει ευθύνες για τις δυσλειτουργίες της δημόσιας διοίκησης στο μέτρο που του αναλογεί.
Ένα επιτελικό κράτος είναι συνεπές. Σήμερα μετά από ένα χρόνο οι σχέσεις των κρατικών υπηρεσιών με τους πολίτες ελάχιστα έχουν βελτιωθεί και πάρα πολλές αποφάσεις της διοίκησης δεν εκτελούνται από αδράνεια, από αδιαφορία, από φόβο και ανικανότητα στην ανάληψη ευθύνης του προσωπικού. Έχω αρκετά παραδείγματα και θα αναφέρω μερικά χαρακτηριστικά.
Για παράδειγμα, κάνει το κράτος μέσω ΑΣΕΠ to 2008 διαγωνισμό για την πρόσληψη εκπαιδευτικών βάσει των προκηρύξεων 1Π/2008, 2Π/2008, 3Π/2008, 4Π/2008 και 5Π/2008 και συντάχθηκαν οι πίνακες με σειρά κατάταξης. Το Υπουργείο Παιδείας δεν προέβη ποτέ σε ανοιχτή πρόσκληση προς τους επιτυχόντες εκπαιδευτικούς, ώστε να πραγματοποιηθούν οι διορισμοί με βάση τη σειρά κατάταξης. Περίπου 480 εκπαιδευτικοί διαφόρων ειδικοτήτων προσέφυγαν στη δικαιοσύνη κατά της παράλειψης διορισμού τους και δικαιώθηκαν με αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Αντίθετα όσοι δεν έκαναν δικαστική προσφυγή έμειναν εκτός νυμφώνος.
Προσέξτε το πρόβλημα εδώ. Ένας που ήταν, για παράδειγμα, 20ος στη σειρά κατάταξης και δεν έκανε προσφυγή, χάνει την θέση και την παίρνει ένα άλλος από το τέλος της λίστας διοριστέων χωρίς να έχει συγκεντρώσει την απαιτούμενη βαθμολογία. Δεν είναι μόνο αυτό. Παρά τον διαγωνισμό το Υπουργείο Παιδείας παίρνει το 60% από το ΑΣΕΠ και το 40% από άτομα που είχαν μπει ως αναπληρωτές κατά παράβαση των νόμων περί διορισμού γιατί θα έπρεπε να προέρχονται όλοι από ΑΣΕΠ. Πολλές ερωτήσεις και επερωτήσεις έχουν γίνει στην Βουλή, αλλά όλοι φωνάζουν σε ώτα μη ακουόντων. Αυτό κατά τη γνώμη μου γίνεται για το 40% των αναπληρωτών που αντιπροσωπεύουν σίγουρες ψήφους. Τι έχεις Γιάννη μου δηλαδή…
Μια άλλη περίπτωση από προσωπική εμπειρία. Τον Αύγουστο του 2013 μπήκα μαζί με άλλους σε μια ομάδα αξιολόγησης προσφορών για την ανάπτυξη τεχνολογιών πληροφορικής στα πλαίσια του ΕΣΠΑ 2007 – 2013. Δουλέψαμε όλοι άοκνα τα απογεύματα και θυμάμαι ότι εκείνη τη χρονιά δεν πήρα και άδεια για να τελειώσουμε, αλλά δεν έχουμε ακόμη πληρωθεί. Είμαστε περίπου 200 άτομα. Οι λόγοι; Κάκιστη λειτουργία της διοίκησης και κακή συνεργασία και ασυνέπεια με την πολιτική ηγεσία. Αναγκαστήκαμε να προσφύγουμε στα δικαστήρια. Τα δικαστήρια μας δικαίωσαν, αλλά πληρωμή δεν έχει γίνει. Ο λόγος είναι ότι το προσωπικό για την εφαρμογή των δικαστικών αποφάσεων δεν αναλαμβάνει ευθύνη, δεν κάνει με συνέπεια την δουλειά του και δεν ενδιαφέρεται για την ασυνέπεια του κράτους γιατί δεν το θεωρεί μέρος του εαυτού του. Περιττό να πω ότι όσοι δεν προσέφυγαν στα δικαστήρια δεν θα πληρωθούν αν ποτέ πληρωθούμε.
Άλλη περίπτωση ασυνέπειας είναι οι πληρωμές των φαρμακοποιών. Μερικοί έχουν δικαιωθεί στα δικαστήρια, αλλά η διοίκηση δεν εκτελεί τις δικαστικές αποφάσεις. Υπάρχουν εταιρείες που έχουν αναλάβει έργα παροχής υπηρεσιών στο δημόσιο, όπως π.χ. συντήρηση πληροφοριακών συστημάτων. Οι διοικητικές αποφάσεις και τα κονδύλια υπάρχουν, είναι όλα νόμιμα, οι υπηρεσίες προσφέρονται από την αρχή του έτους, αλλά δεν έχουν γίνει οι συμβάσεις για να πληρωθεί ο ανάδοχος επειδή οι υπηρεσίες προμηθειών ψειρίζουν την μαϊμού η διυλίζουν τον κώνωπα όπως οι αντίστοιχες διοικητικές υπηρεσίες. Ο ανάδοχος απασχολεί προσωπικό, πληρώνει φόρους και εισφορές στο κράτος, είναι συνεπής δηλαδή, αλλά κινδυνεύει να κλείσει από την ασυνέπεια αυτού.
Αυτά που ανέφερα είναι ελάχιστα χαρακτηριστικά παραδείγματα και στην ουσία είναι η κορυφή του παγόβουνου. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα να μπαίνει τροχοπέδη στην ανάπτυξη λόγο ανικανότητας του Δημόσιου Τομέα. Εδώ φαίνεται ακριβώς η προφανής ανάγκη για την δημιουργία του επιτελικού κράτους.
Για να πάρει σάρκα και οστά όμως το επιτελικό κράτος χρειάζεται να σπάσεις αυγά, αλλά μου φαίνεται μετά από ένα χρόνο ότι ο Πρωθυπουργός δεν είναι διατεθειμένος ή το πιθανότερο να δέχεται πιέσεις από διάφορες κομματικές και συνδικαλιστικές δυνάμεις για την διατήρηση του σημερινού status. Η δημιουργία του επιτελικού κράτους είναι βέβαιο ότι θα απαιτήσει συγχώνευση υπηρεσιών, αλλαγή διαδικασιών, αξιολόγηση προσωπικού, μισθολογικές αλλαγές, εκσυγχρονισμό στην επιλογή προϊσταμένων οργανωτικών μονάδων, μετακινήσεις προσωπικού και πολλά άλλα που θίγουν τον σκληρό πυρήνα του κρατικού μηχανισμού. Πρέπει κάποια στιγμή όλα τα πολιτικά κόμματα να κοιτάξουν αυτό το μεγάλο ζήτημα και να επεξεργαστούν ένα μακρόπνοο σχέδιο που θα ξεπερνά τα όρια μιας κυβερνητικής θητείας για να έχει αποτέλεσμα. Μόνο αν αποκτήσουμε πραγματικό επιτελικό κράτος, θα απελευθερωθούν οι δημιουργικές δυνάμεις που έχει η χώρα.