«Φοβάμαι ότι κάτι έχω!» – Η αρρωστοφοβία στην εποχή της πανδημίας, της Κατερίνα Μαγγανά, Ψυχολόγου Msc

ΥΓΕΙΑ
«Φοβάμαι ότι κάτι έχω!» – Η αρρωστοφοβία στην εποχή της πανδημίας, της Κατερίνα Μαγγανά, Ψυχολόγου Msc

Νοιώθετε συχνά ότι μπορεί να πάθετε κάποια ασθένεια, αλλά τελικώς δεν έχετε τίποτα; Ή αισθάνεστε συνεχώς μια απειλή για την υγεία σας και συνεχώς έχετε μικρές ή περισσότερο σημαντικές περιπέτειες υγείας; Αρρωστοφοβία ή υποχονδρία, νευρώσεις της ανθρώπινης ψυχή που αυτή τη δύσκολη εποχή της πανδημίας παίρνουν μεγάλες διαστάσεις. Ταλαιπωρούν πιο πολύ και πιο συχνά πολλούς ανθρώπους, κλέβοντας από το ενεργειακό δυναμικό τους.

Τι είναι η υποχονδρία;
Είναι η παραληρηματική πεποίθηση ότι πάσχει ένα μέρος του σώματος, πχ. κάποιος φοβάται συνεχώς ότι θα πάθει καρδιά, καρκίνο των πνευμόνων, τα μάτια του κλπ. Ο άνθρωπος σκέφτεται διαρκώς το σώμα του και κυρίως το σωματικό κομμάτι που θεωρεί ότι απειλείται ή πάσχει, η αφήγησή του κατά κύριο λόγο εστιάζει στο σωματικό, στον φόβο και τον πόνο του, δημιουργώντας ένα σχεδόν ερωτικοποιημένο παράπονο γιατί οι γύρω του, δυστυχώς, δεν μπορούν να τον καταλάβουν.
Μια σχετικά πιο «ήπια» μορφή είναι ο γενικός και αόριστος φόβος ότι θα νοσήσει και μάλιστα σοβαρά τις περισσότερες φορές. Δεν εστιάζεται εδώ ένα συγκεκριμένο σωματικό μέρος, μπορεί η ασθένεια να χτυπήσει οπουδήποτε στο σώμα, ο φόβος είναι γενικός και διάχυτος, έχει να κάνει με την υπαρξιακή δομή του ανθρώπου, απειλείται όλο το ψυχοσωματικό οικοδόμημά του.
Ο Φρόιντ πρώτος κατέγραψε την υποχονδρία ως «ενεστώσα νεύρωση», με την έννοια ότι το εδώ και τώρα σωματικό σύμπτωμα μοιάζει εντελώς αποκομμένο και άσχετο από το παρελθόν και την ιστορία του υποκειμένου. Η σωματική αυτή έγνοια διεγείρει το νου και επενδύει κανείς το σύμπτωμα, το «πάσχον» όργανο. Έτσι απωθούνται άλλου είδους διεργασίες και συνδέσεις ψυχικού τύπου, γιατί προφανώς είναι πολύ τραυματικές, ακαθόριστες για να τις αγγίξει το υποκείμενο. Έτσι, μέσω της σωματικής κατάστασης που κινδυνεύει- πάσχει- υποφέρει, τις ξεχνά εντελώς. Ένας υποχονδριακός άνθρωπος δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι θα νοσήσει, συνήθως όμως προκύπτουν σωματοποιήσεις, ήπιες κατά κανόνα, εξαιτίας αυτής της έντονης διέγερσης. Η υποχονδρία λοιπόν έχει ψυχοδυναμική προέλευση. Συχνά, όσοι υποφέρουν από αυτήν, έχουν τραυματιστεί ψυχικώς από πρώιμα συναισθηματικά ελλείμματα, είτε από κάποιο πένθος, χωρισμό. Άλλοι είχαν γονείς πολύ αγχωτικούς που τους έτρεχαν στο γιατρό με το παραμικρό, προκαλώντας συναισθήματα ευαλωτότητας και ανασφάλειας όσο αναφορά την σωματική τους κατάσταση. Να σημειώσουμε ότι σε κάποιες περιπτώσεις πρόκειται για μια πρόσκαιρη κατάσταση, έναν φόβο που προκύπτει μετά από τον θάνατο κάποιου δικού μας ανθρώπου ή μετά από το βίωμα μιας σοβαρής ασθένειας, που ναι μεν έχει σταθεροποιηθεί αλλά φοβάται κανείς πιθανή υποτροπή.

Υποχονδρία και καθημερινή ζωή
Όταν βιώνει κανείς τέτοια συναισθήματα φόβου για την ακεραιότητά του στην καθημερινότητα, προβάλλει την ασθένεια ως μια μορφή ήττας η οποία γίνεται πιο εύκολα αποδεκτή από το περιβάλλον του, το οποίο πιθανόν τον φορτώνει με πολλές συνειδητές αλλά και ασυνείδητες απαιτήσεις. Ακόμα και με την απαίτηση να απορροφήσει για εκείνους το στρες και τα αρνητικά τους συναισθήματα, κάτι σαν σωτήρας ή αποδιοπομπαίος τράγος, συνήθως τα δυο σε ένα! Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή της πανδημίας του covid-19, δεδομένου ότι αυξάνονται οι ανασφάλειες, καταρρέουν βεβαιότητες, μαζί με όλη σχεδόν τη ροή της καθημερινότητας για τους περισσότερους, αυξάνονται ταυτόχρονα τόσο οι φοβίες ότι το υποκείμενο θα νοσήσει όσο και πιο οξείες μορφές υποχονδρίας. Καθώς και τα σωματικά συμπτώματα που μπορούν εύκολα στον καθένα να προκαλέσουν τρόμο για την σωματική ακεραιότητα του: ταχυκαρδίες, μυϊκοί πόνοι, οξείες και επίμονες κεφαλαλγίες, κρίσεις πανικού… Το σώμα μας είναι ο τόπος έκφρασης του ασυνειδήτου μας, γι’ αυτό και δεν έχουμε όλοι τους ίδιους φόβους, για τα ίδια σωματικά μέρη, με την ίδια ένταση. Οι χρόνοι πόνοι, το χρόνιο στρες, η χρόνια κόπωση μπορούν έτσι να ερμηνευθούν και όσο γίνεται να ιαθούν. Μέσω του σώματος μας έρχονται σήματα ότι κάτι δεν πάει καλά, σπάνια όμως οι άνθρωποι το συνδέουν με το ψυχικό τους όργανο, γιατί η σύνδεση αυτή είναι πολύ πιο δύσκολη και χρειάζεται πολλή δουλειά για να στρώσει! Μένουμε λοιπόν στο σωματικό, εξαντλώντας την σκέψη και την ενέργειά μας και, ταυτοχρόνως, στέλνοντας κι ένα μήνυμα στο περιβάλλον ότι πρέπει να πατήσει φρένο, να μας προσέξει. Ίσως γιατί αλλιώς δεν μπορούμε να το πούμε, να το διεκδικήσουμε, να τα βρούμε.

Τι μπορεί να κάνει ο φοβισμένος;
Καταρχάς είναι πολύ σημαντικό να αισθάνεται κανείς όσο πιο ασφαλής γίνεται μέσα στην αβεβαιότητα της πανδημίας, παίρνοντας με σωστό τρόπο τα κατάλληλα μέτρα πρόληψης. Σε πιο γενικό πλαίσιο είναι σημαντικό να προσπαθήσει να χαλαρώσει. Να βρει τους τρόπους που θα τον βοηθήσουν, όπως τεχνικές χαλάρωσης, κοιλιακές αναπνοές, ώστε να εκκενωθεί μέρος του στρες. Άλλες τεχνικές είναι η ονειροπόληση θετικών εικόνων, η σωματική άσκηση, ο καθένας βρίσκει αυτό που του πηγαίνει. Οι ασκήσεις αναπνοής πάντως, θεωρούνται από την πλειοψηφία των ειδικών ως το βαρόμετρο του μυαλού μας, η εκμάθηση της κοιλιακής αναπνοής είναι μια τεχνική εύκαιρη για επείγουσες περιστάσεις.
Μιλήστε για το πρόβλημά σας ανοιχτά με έναν δικό σας άνθρωπο, όλα τα βάρη γίνονται κάπως ευκολότερα στο κουβάλημα όταν τα μοιραζόμαστε. Πιθανόν μια εξωτερική, ψύχραιμη ματιά πάνω στον πόνο σας να σας βοηθήσει να βρείτε μια νέα οπτική για να σκεφθείτε, να κατανοήσετε από προέρχεται αυτό που βιώνετε.
Όταν πρόκειται για σταθερή και φορτική κατάσταση φόβου και αισθήματος ότι δεν μπορεί κανείς να είναι καλά, που διαταράσσει την καθημερινότητα, για οξεία υποχονδρία, η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία είναι η πιο πρόσφορη μέθοδος για να μπορέσει το πάσχον υποκείμενο να επεξεργαστεί παλιά τραύματα μαζί με τον επίκαιρο σωματικό πόνο ή φόβο και να κατανοήσει καλύτερα την κατάστασή του.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Πήγαινε στην κορυφή