Γρηγόρης Λαμπράκης: 21 Απριλίου 1963 Η πρώτη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, του Νέστορα Χατζούδη

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
Γρηγόρης Λαμπράκης: 21 Απριλίου 1963  Η πρώτη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, του Νέστορα Χατζούδη

Τη δεκαετία του 1960 συνέβησαν πολλά σημαντικά πολιτικά γεγονότα στην προσπάθεια του λαού μας να απαλλαγεί από το καταπιεστικό μετεμφυλιακό καθεστώς. Εκλογές βίας και νοθείας το 1961, δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη, παραίτηση του Κ. Καραμανλή από τη πρωθυπουργία και φυγή του στο Παρίσι το 1963, εκλογική νίκη της Ενώσεως Κέντρου, δημοκρατική κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου το 1964, Ιουλιανά, «Αποστασία», ογκώδεις μαχητικές διαδηλώσεις, δολοφονία Σωτήρη Πέτρουλα και ανατροπή του Γ. Παπανδρέου το 1965, στρατιωτικό πραξικόπημα την 21η Απριλίου το 1967. Εφτάχρονη χουντική δικτατορία.

Ξεχωριστή σημασία μεταξύ των γεγονότων της δεκαετίας αυτής έχει και η πραγματοποίηση της 1ης Μαραθώνιας Πορείας Ειρήνης στις 21 Απριλίου 1963 για το συμβολισμό της, την αγνόηση της κυβερνητικής απαγόρευσης και των απειλών του παρακράτους, τη διεθνή της απήχηση και τις πολιτικές εξελίξεις που πυροδότησε στη συνέχεια η δολοφονία, μετά ένα μήνα, στις 27 Μαΐου 1963, του βουλευτή Μαραθωνοδρόμου Γρηγόρη Λαμπράκη.
Τα 53 χρόνια από το χουντικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, μου θύμισαν την 21η Απρίλη του 1963 και τις πρωτόγονες πολιτικές πρακτικές του μετεμφυλιακού καθεστώτος. Παραθέτω σύντομο ιστορικό* αυτής της πρώτης Πορείας Ειρήνης που σε πείσμα των αστυνομικών μέτρων πραγματοποίησε ο Γρηγόρης Λαμπράκης.
Στις αρχές του 1963, με την καθοδήγηση της ΕΔΑ, συγκροτήθηκε μια επιτροπή που σκοπό είχε να προετοιμάσει την πρώτη Πορεία Ειρήνης που θα ξεκινούσε από τον Τύμβο του Μαραθώνα και θα κατέληγε στην Πνύκα και ακριβώς γι’ αυτό το λόγο ονομάστηκε «Μαραθώνια». Στην επιτροπή συμμετείχε η Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη (ΕΕΔΥΕ), που είχε ιδρυθεί το 1955 και τη στελέχωναν ξεχωριστές προσωπικότητες της εποχής και ο «Σύνδεσμος Νέων διά τον πυρηνικόν αφοπλισμόν Μπέρτραντ Ράσελ**». Επρόκειτο για μια νεολαιΐστικη φιλειρηνική οργάνωση που στελεχωνόταν από ΕΔΑΐτες, αλλά δεν είχε στενή σύνδεση με το κόμμα της ΕΔΑ ή άλλο κόμμα, και αγωνιζόταν για την ειρήνη και τον αφοπλισμό, εναντίον των ξένων στρατιωτικών βάσεων στην Ελλάδα.
Η πορεία που ορίστηκε για τις 21 Απριλίου 1963 απαγορεύτηκε από την κυβέρνηση του Κ. Καραμανλή, παρά το γεγονός ότι τέτοιες εκδηλώσεις γίνονταν σε ολόκληρη την Ευρώπη (στη Δυτική Γερμανία, στο Ολντερμάστον της Αγγλίας και αλλού) και το αντιπυρηνικό κίνημα έπαιρνε τεράστιες διαστάσεις. Στην Ελλάδα του ‘63 που με πρόσφατη την εμπειρία του πολέμου η λέξη «Ειρήνη» συγκινούσε ιδιαίτερα το λαό, στην πραγματικότητα ήταν απαγορευμένη. Με κυβερνητική επιχειρηματολογία εναντίον της πορείας, έναν πρωτόγονο αντικομουνισμό, εκτοξεύονταν απειλές για κατασταλτικά μέτρα και συλλήψεις ακόμα και των ξένων που θα έρχονταν για να συμμετάσχουν στη φιλειρηνική αυτή εκδήλωση. Η Αστυνομία και η Χωροφυλακή απαγόρευσαν για τις 21 Απριλίου κάθε συγκέντρωση σε ανοιχτό χώρο, σε ολόκληρη τη χώρα. Οι ιδιοκτήτες πούλμαν δέχτηκαν πιέσεις να μη διαθέσουν μέσα για τη μεταφορά των φιλειρηνιστών. Το κλίμα έντασης των ημερών πυροδότησε και η άφιξη στη Μεσόγειο του πρώτου αμερικανικού πυρηνικού υποβρύχιου «Σαμ Χιούστον» με πυραύλους «Πολάρις» και η διαδοχική άφιξη στην Αθήνα των αρχηγών των αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων Τέιλορ και του ΝΑΤΟ Λέμνιτσερ καθώς και του ναύαρχου Ράσελ. Αυτά τα πρόσθετα γεγονότα καθιστούσαν ακόμα ποιο επιτακτική την ανάγκη να πραγματοποιηθεί η πορεία και οι κρατικοί και παρακρατικοί κατασταλτικοί μηχανισμοί βρίσκονταν σε ετοιμότητα για να την εμποδίσουν.
Ο Λαμπράκης, όμως, πραγματοποιεί την πορεία.
Σύμφωνα με «Τα Νέα», την 21η Απριλίου η πρωτεύουσα βρισκόταν «επί ποδός πολέμου». «Διά πρώτην φοράν τα περίφημα Τάγματα Ασφαλείας ενεφανίσθησαν επισήμως εις διαφόρους περιοχάς περί τον Μαραθώνα, ακόμα και ναύται του Λιμενικού διά τη φρούρησιν της παραλίας του Μαραθώνος». Η περιοχή εφρουρείτο από δύναμη ανδρών της Χωροφυλακής που υπερέβαινε τους 3.000.
Στην Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών βρίσκονταν συνεχώς ο Διευθυντής Αστυνομίας Αθηνών Καραμπέτσος, ο Διοικητής Ασφαλείας Καραχάλιος και ο αντιεισαγγελέας Ροδόπουλος. Στο στρατηγείο της χωροφυλακής ο ανώτερος διοικητή Χωροφυλακής προαστίων Τομαράς και ο αντιεισαγγελέας Χατζής.
Για να εμποδιστεί η συμμετοχή στην πορεία γίνονταν εξονυχιστικοί έλεγχοι στους πολίτες που πλησίαζαν τα μπλόκα, σωματικές έρευνες συλλήψεις, απαγορεύονταν η κίνηση των Ι.Χ. και δεν επέτρεπαν σε κανένα να πλησιάσει την απαγορευμένη περιοχή.
Υπό αυτές τις συνθήκες, ξεκίνησε για το Μαραθώνα εκείνο το πρωί ο Γρ. Λαμπράκης. «Στο δρόμο κάθε τόσο σταματούσαν το αυτοκίνητό του. Ο Λαμπράκης έλεγε μονολεκτικά “βουλευτικό!” και προχωρούσε χωρίς να περιμένει απάντηση ή περνούσε με αστραπιαία ταχύτητα από τους ελέγχους». Τελικά κατάφερε να φτάσει και να υψώσει στον τύμβο το λάβαρο του αγώνα για τον αφοπλισμό. Κι αφού μίλησε για την ειρήνη σε ένα ακροατήριο αποτελούμενο αποκλειστικά από εκατοντάδες χωροφύλακες, ξεκίνησε συμβολικά την πορεία Ειρήνης. Άλλοτε τρέχοντας, άλλοτε οδοιπορώντας με απλωμένο το πανό υπό τις απειλές χωροφυλάκων και παρακρατικών και με συχνές στάσεις και συμπλοκές κατάφερε να φτάσει στη διασταύρωση της Ραφήνας.
Εκεί όσοι τον συνόδευαν, οι δημοσιογράφοι και οι κάτοικοι της περιοχής απέτρεψαν προσπάθεια των ανδρών ασφαλείας και τραμπούκων νεοφασιστών να τον σταματήσουν και να τον σύρουν για τα… περαιτέρω στο παρακείμενο δάσος. Κοντά στο Πικέρμι, ο Λαμπράκης μαζεύει λίγα αγριολούλουδα και τα τοποθετεί στο μνημείο των απαγχονισθέντων από τους Γερμανούς. Οι χωροφύλακες τα τσαλαπατούν!!! Λίγο πιο κάτω συλλαμβάνονται όλοι όσοι τον ακολουθούσαν εκτός από τον ίδιο. Κοντά στο Χαρβάτι όμως τον συλλαμβάνουν και τον απάγουν. Τον επιβιβάζουν βίαια σε καμιόνι και μετά από περιπλάνηση τρεισήμισι ωρών στα χωριά της περιοχής, μέσω της οδού Τατοΐου, τον εγκαταλείψουν στη Νέα Ιωνία.
Όμως ο Λαμπράκης δεν ήταν ο μόνος που δοκίμασε τη βάναυση συμπεριφορά των διωκτικών αρχών. Περίπου 1.100 ειρηνιστές συνελήφθησαν και αρκετοί οδηγήθηκαν στο νοσοκομείο με ελαφρά τραύματα. Ανάμεσα στους ο Μ. Θεοδωράκης, ο ζωγράφος Μίνως Αργυράκης, οι ηθοποιοί Μ. Κατράκης, Α. Αλεξανδράκης, Αλίκη Γεωργούλη, ο λογοτέχνης Στρατής Δούκας κ.ά. Οι ξένοι φιλειρηνιστές που είχαν έρθει στη χώρα, ανάμεσά τους και ο αντιπρόσωπος του Μπέρτραντ Ράσελ, Ποτλ απελάθηκαν. Η πορεία όμως ειρήνης πραγματοποιήθηκε.
Ο Γρ. Λαμπράκης μόλις αφέθηκε ελεύθερος, έστειλε προς τον πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή, τον υφυπουργό Εσωτερικών, τον πρόεδρο της Βουλής, τους αρχηγούς των κομμάτων, την ΕΕΔΥΕ και το Σύνδεσμο «Μπ. Ράσελ», το παρακάτω τηλεγράφημα:
«Ο πόθος του δημοκρατικού λαού μας διά πορείαν ειρήνης από τον Μαραθώνα εις Αθήνας επραγματοποιήθη. Εκκινήσας από την κορυφήν του Τύμβου του Μαραθώνος, συνελήφθην εις το 28ον χιλιόμετρον και βιαίως επετάχθην εις στρατιωτικόν φορτηγόν αυτοκίνητον, κρατηθείς παρανόμως, αντισυνταγματικώς επί 3 1/2 ώρας. Εντολή του αντισυνταγματάρχου Πιστόλη και του ταγματάρχου Βραδή, φρορούμενος υπό οκτώ χωροφυλάκων, με περιόδευσαν κατά γκανγκστερικόν τρόπον ώσπερ κατάδικον κοινού ποινικού δικαίου εις τα χωρία Ν. Μάκρη, Μαραθώνα, Σούλι, Γραμματικόν, Καπανδρίτι, Τατόιον όπου και με εγκατέλειψαν. Διαμαρτύρομαι εντονότατα διά την παράνομον κράτησίν μου, διά τη σκαιάν και βάναυσον συμπεριφοράν των μοιράρχων Φωτίου Τζουμάνη, Ιωάννου Λεοντσαράκου, ανθυπασπιστού, Τάκη Χαραλαμπόπουλου, Χωροφύλακος Ρ147, Αντωνίου Λαγοπάτη μοιράρχου και Αθανασίου Λαγοπάτη Ταγματάρχου, εναντίον των οποίων υποβάλλω μήνυσιν διά επενεχθείσας ταλαιπωρίας μου. Δυστυχώς, διεπίστωσα ότι η Δημοκρατία δεν υπάρχει εις την Ελλάδα όταν εκλεκτοί του λαού κυριολεκτικώς καταρρακώνονται».
Στη συνέχεια ο Γρ. Λαμπράκης δήλωσε στον Τύπο: «Η πορεία ειρήνης, έστω και συμβολικά έγινε, μολονότι η κυβέρνησις έλαβε μέτρα που ούτε στην κατοχή είχαμε γνωρίσει. Ακολουθώντας πολιτική βάσεων και πυρηνικών υποβρυχίων “Πολάρις” δε θέλησε να επιτρέψη στο λαό να εκδηλώση τη θέλησί του για ειρήνη. Δεν το κατόρθωσε».

*Η περιγραφή των γεγονότων της πορείας στο anatolikos.net – εφημερίδες εποχής
**Μπέρτραντ Ράσελ. Πανεπιστημιακός (1872-1970), ασχολήθηκε ενεργά με το αντιπολεμικό κίνημα. Το όνομα του, έφερε ο σύνδεσμος για την ειρήνη (Σύνδεσμος Μπέρτραντ Ράσελ), ομιλία του οποίου εκφώνησε ο Γρηγόρης Λαμπράκης, την μέρα που παρακρατικοί τον δολοφόνησαν στη Θεσσαλονίκη, με την καθοδήγηση και μπροστά στα μάτια των δυνάμεων ασφαλείας.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Πήγαινε στην κορυφή