Πού πήγαν τα χρώματα; του Γιώργου Πένταρη

Παρά τη δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκεται το ζήτημα του μεταναστευτικού και οπωσδήποτε τα ζητήματα με την Τουρκία, για τα οποία έχω γράψει επανειλημμένα, αποφάσισα σε αυτό το άρθρο να ασχοληθώ με κάτι πιο ελαφρύ, αλλά που έχει ιδιαίτερη σημασία στην ψυχολογία του ανθρώπου και στην οικονομία μιας κοινωνίας. Αφορμή για το άρθρο ήταν ένα παλιό έργο του Ελληνικού κινηματογράφου με τίτλο «Ραντεβού στον αέρα», αλλά και άλλα κινηματογραφικά έργα όχι μόνο του Ελληνικού, αλλά και του διεθνούς κινηματογράφου περασμένων εποχών.

αρατήρησα, λοιπόν, ότι μέχρι το 1990 οι άνθρωποι φορούσαν ρούχα πολύχρωμα. Παρατηρώντας με μεγαλύτερη προσοχή τα περιοδικά μόδας των δεκαετιών ‘50, ‘60 μέχρι και ‘90, θα δούμε ότι η πολυχρωμία στα ρούχα, τείνει προς την ομοιομορφία και μονοχρωμία των χρωματισμών των ενδυμάτων. Τις δεκαετίες ‘60 έως και ‘90 ήταν κοινός τόπος να φορά μια γυναίκα πολύχρωμα φορέματα ακόμη και οι άνδρες φορούσαν πολύχρωμα πουκάμισα και πανταλόνια. Σήμερα αν κάποιος νέος φορά χρωματιστά ρούχα, θα τον πουν ομοφυλόφιλο ή τουλάχιστον ότι έχει τέτοιες τάσεις. Βέβαια ο χαρακτηρισμός έχει μια λογική βάση γιατί το κίνημα των ομοφυλοφίλων έχει υιοθετήσει την πολυχρωμία και έτσι έγινε κατά κάποιο τρόπο ένας διαχωρισμός των χρωμάτων στην βάση των σεξουαλικών προτιμήσεων.
Οι ψυχολόγοι άρχισαν να κάνουν έρευνες για την επίδραση των χρωμάτων στον άνθρωπο από την εποχή του Γούντστοκ, την εποχή δηλαδή των παιδιών των λουλουδιών των χίπις, στα μέσα δηλαδή της δεκαετίας του ‘60. Από τότε οι έρευνες των ψυχολόγων, κυρίως στην Αμερική, συνδύασαν τα χρώματα με την έκφραση, της προσωπικότητας του ατόμου, των συναισθημάτων του και της επιρροής που έχουν απέναντι στον συνομιλητή τους.
Για παράδειγμα, διαπίστωσαν ότι το κίτρινο χρώμα διεγείρει τη διανόηση καθώς και την επικοινωνία, είναι δε συνδεδεμένο με την οργάνωση, την προσοχή στη λεπτομέρεια, την ευφυία, την πειθαρχία, την ειλικρίνεια και την αρμονία. Το κόκκινο από την άλλη πλευρά, όπως λένε πολλοί, έχει χαρακτηρισθεί ως το χρώμα του πάθους και του έρωτα, το χρώμα με τις αφροδισιακές ιδιότητες που κάνει μια γυναίκα ελκυστική και επιθυμητή στους άντρες. Οι ψυχολόγοι στο πανεπιστήμιο Ρότσεστερ στην Αμερική έκαναν έρευνες για να δουν αν όντως υπάρχει επίδραση του κόκκινου στα σεξουαλικά συναισθήματα.
Διαπίστωσαν λοιπόν ότι η επίδρασή του στο υποσυνείδητο των ανδρών ήταν μόνο για τον τομέα της ελκυστικότητας και του ερωτισμού και όχι για άλλα χαρακτηριστικά όπως η ευγένεια, η εξυπνάδα και η συμπαθητικότητα. Επίσης όταν το πείραμα μεταφέρθηκε στις γυναίκες για την αξιολόγηση άλλων γυναικών δεν διαπιστώθηκε κάποια ανάλογη επιρροή του κόκκινου χρώματος όπως αυτή στους άνδρες.
Οι επιστήμονες ανέφεραν ότι πολύ πιθανόν οι αφροδισιακές ιδιότητες του κόκκινου χρώματος στους άνδρες, να μην οφείλονται μόνο σε κοινωνικούς προσαρμοστικούς παράγοντες, αλλά και σε βαθύτερες βιολογικές ρίζες. Έφεραν ως παράδειγμα μάλιστα, τα ανώτερα θηλαστικά όπως τους πιθήκους, τους χιμπαντζήδες και τους μπαμπουίνους, οι οποίοι ελκύονται ιδιαίτερα από θηλυκά του είδους τους, όταν αυτά τους δείχνουν τα κόκκινα μέρη του σώματος τους. Για παράδειγμα, τα θηλυκά όταν κοντεύουν στην ωορρηξία, κοκκινίζουν έντονα στέλνοντας έτσι ένα ξεκάθαρο σεξουαλικό μήνυμα για να προσελκύσουν αρσενικά. Όπως είπαν, η έρευνα διαπίστωσε ότι οι αντιδράσεις των ανδρών είναι παρόμοιες με αυτές των ανωτέρων θηλαστικών και αυτό ίσως απαντά τελικά στο γιατί το κόκκινο χρώμα έχει καθιερωθεί από αρχαιοτάτων χρόνων ως το χρώμα που ανεβάζει τη σεξουαλική λίμπιντο.
Άλλη έρευνα που έγινε πρόσφατα στο πανεπιστήμιο του Chonnam της Νοτίου Κορέας με την χρήση εξελιγμένων μαγνητικών τομογράφων, αποδεικνύουν ότι η θέα συγκεκριμένων χρωμάτων διεγείρει διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου. Κατά την προβολή των χρωμάτων που είχαν επιλεγεί ως αγαπημένα, φάνηκε να διεγείρονται οι περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται κατά τη διάρκεια ενασχόλησης με ευχάριστες δραστηριότητες και συνδέονται με θετικά συναισθήματα ευχαρίστησης, επιβράβευσης και με την έκκριση ντοπαμίνης.
Αντίθετα, κατά την προβολή των χρωμάτων που δεν είχαν επιλεγεί ως αγαπημένα, παρουσίασαν δραστηριότητα περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με αρνητικά συναισθήματα, κατάθλιψη, αύξηση της πίεσης του αίματος, επιθετική συμπεριφορά και αισθήματα φόβου. Διαπιστώθηκε ακόμη ότι οι άνθρωποι που περιβάλλονται συνέχεια από ζωηρά και φωτεινά χρώματα, έχουν περισσότερη ευεξία από εκείνους που περιβάλλονται από σκούρα χρώματα. Πειράματα σε επαγγελματικούς χώρους έχουν αποδείξει ότι οι εργαζόμενοι αποδίδουν περισσότερο σε ένα φωτεινό χώρο με ευχάριστα χρώματα, παρά σε ένα σκοτεινό με μουντά χρώματα.
Άλλες μελέτες δείχνουν ότι η πρόθεση αγοράς καταναλωτικών προϊόντων σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τα χρώματα των εμπορικών σημάτων. Οι καταναλωτές προτιμούν τα αναγνωρίσιμα εμπορικά σήματα, γεγονός που καθιστά το χρώμα εξαιρετικά σημαντικό κατά τη δημιουργία της ταυτότητας μιας εταιρείας. Για παράδειγμα το λιλά, το γαλάζιο και το ασημένιο θεωρούνται κρύα, φωτεινά χρώματα που προσδίδουν φρεσκάδα, νεωτερισμό και επαγγελματισμό. Χρησιμοποιούνται συχνά από επιχειρήσεις που σχετίζονται με την υγεία και τα καλλυντικά. Σχετικές διαπιστώσεις έχουν γίνει και για τα άλλα χρώματα ή συνδυασμούς χρωμάτων.
Από τα παραπάνω αβίαστα βγαίνει το συμπέρασμα ότι η πολυχρωμία δρα ευεργετικά στην ανθρώπινη ψυχολογία. Γιατί λοιπόν από την δεκαετία του ‘90 σιγά σιγά εξέλειπε η πολυχρωμία από τη ζωή μας; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δίνεται αν σκεφτούμε το ζήτημα από οικονομικής πλευράς. Αν λάβουμε υπ’ όψη μας την είσοδο της Κίνας στην αγορά ενδυμάτων θα μπορέσουμε να δώσουμε μια απάντηση. Την δεκαετία λοιπόν του 1990 έχουμε ένα οικονομικό γεγονός μεγάλης εμβέλειας που είναι η μεταφορά της παραγωγής από την Ευρώπη και την Αμερική στην Κίνα.
Το δεύτερο γεγονός είναι ότι εκείνη την εποχή άρχισε να κυριαρχεί στον Δυτικό Κόσμο η ιδέα του νεοφιλελευθερισμού με θεοποίηση των υπερκερδών των επιχειρήσεων εις βάρος βέβαια των εργαζομένων. Επειδή όμως οι αμοιβές των εργαζομένων δεν ήταν δυνατόν να συμπιεσθούν κάτω από ένα όριο επιλέχτηκαν και άλλοι τρόποι μείωσης του κόστους παραγωγής προϊόντων. Αυτή η ιδέα βρήκε εφαρμογή στην μονοχρωμία των ενδυμάτων εξοβελίζοντας τα πολύχρωμα ρούχα. Είναι προφανές ότι ένα πολύχρωμο ρούχο είναι πιο ακριβό στην παραγωγή του από ένα μονόχρωμο. Επειδή αυτό δεν γίνεται από την μια μέρα στην άλλη, επιστρατεύτηκε η πανίσχυρη βιομηχανία της μόδας, η οποία κάθε φορά μας πασάρει διαφορετικά μεν σχέδια, αλλά αλίμονο, μονόχρωμα φορέματα…
Το κρίμα είναι ότι παρ’ ότι οι επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει την θετική επίδραση του χρώματος στην ανθρώπινη ψυχολογία, άλλωστε η Φύση είναι πολύχρωμη, αυτή η ψυχολογία και το λεγόμενο well being του ανθρώπου θυσιάζονται, όπως και πολλά άλλα, στον βωμό του κέρδους. Το ζήτημα δεν είναι μόνο η καθοδήγηση του καταναλωτικού κοινού στον τομέα της μόδας, αλλά και η καθοδήγησή του και σε σπουδαιότερους τομείς της ζωής όπως η παιδεία, οι πολιτικές επιλογές, οι σεξουαλικές επιλογές και οτιδήποτε άλλο στην ζωή μας μπορεί να επηρεαστεί από τις διαφημίσεις ή δημοσιεύσεις των ΜΜΕ.
Ας βάλουμε λοιπόν χρώμα στην ζωή μας και ας την κάνουμε όπως οι πίνακες των μεγάλων ιμπρεσιονιστών ζωγράφων Πολ Σεζάν, Πιζαρό, Ματίς, Μονέ, Ρενουάρ και πολλών άλλων.

ΥΓ. Λόγω έλλειψης χώρου δεν έβαλα φωτογραφίες, αλλά με μια μικρή έρευνα στο Internet θα βρείτε φωτογραφίες από όλες τις δεκαετίες από το ‘50 και μετά και θα διαπιστώσετε του λόγου το αληθές