2020: Η δεκαετία της τεχνητής νοημοσύνης, του Γ. Πένταρη

Θέλω να ευχηθώ στους φίλους του ΠΑΛΜΟΥ, αλλά και σε όλο τον κόσμο, το 2020 να είναι χαρούμενο και δημιουργικό. Να φέρει στην πατρίδα μας αυτό που έχει χάσει τόσα χρόνια και δεν είναι τίποτα άλλο από τον ορθολογισμό, που πρώτοι χρησιμοποίησαν οι αρχαίοι Έλληνες και θεμελίωσαν 2000 χρόνια μετά, ως φιλοσοφικό σύστημα, οι Γάλλοι φιλόσοφοι Καρτέσιος και Λάιμπνιτς και ο Ολλανδός Σπινόζα.

Ο ορθολογισμός είναι η συνολική φιλοσοφική κατεύθυνση που αποδέχεται ως γνώμονα και αφετηρία της γνώσης τη λογική σκέψη. Σύμφωνα με τους ορθολογιστές φιλοσόφους, η γνώση μας για τον κόσμο προέρχεται κυρίως από τον ίδιο τον ορθό λόγο και τα βασικά του στοιχεία που μπορούν να αναζητηθούν στο νου μας. Από την περίοδο του Διαφωτισμού, ο ορθολογισμός συνδέεται συνήθως με την εισαγωγή των μαθηματικών μεθόδων στη φιλοσοφία, όπως έγινε αρχικά με το έργο των Καρτέσιου, Λάiμπνιτς και Σπινόζα. Δεν θα επεκταθούμε περισσότερο, αλλά λέω μόνο πως ό,τι και να κάνουμε σήμερα είτε ως άτομα, είτε ως μέλος ομάδας, είτε ως μέρος ενός μεγαλύτερου συνόλου, είναι απόλυτη ανάγκη να σκεπτόμαστε και ενεργούμε με βάση τις αρχές του ορθολογισμού.
Ο ορθολογικός τρόπος σκέψης έχει εφαρμογή σε όλες τις επιστήμες και είναι τα θεμέλια πάνω στα οποία χτίστηκε ο σημερινός κυρίως τεχνολογικός μας πολιτισμός. Όπως είχα αναφέρει στο προηγούμενο άρθρο, για την δύναμη της εξουσίας, αυτός που έθεσε τα θεμέλια της επιστήμης στον Δυτικό κόσμο ήταν ο Γαλιλαίος. Ο Γαλιλαίος, παρά το «Διάταγμα του Καταλόγου Απαγορευμένων» της Παπικής Εκκλησίας του 1616, με την επιστημονική μέθοδο αμφισβήτησε την ερμηνεία του κόσμου σύμφωνα με τας Γραφάς και καταδικάστηκε το 1633 ως αιρετικός.
Αν μεταφερθούμε νοητά σε εκείνη την εποχή και ανακατευτούμε με τον κόσμο της τότε Φλωρεντίας, φαντάζομαι ότι τα σχόλια των κατοίκων θα ήταν ότι αυτός είναι άθεος, ήρθε να πει πράγματα του σατανά και να αντικαταστήσει το Θεό. Και όντως εκείνη την εποχή οι ιδέες του αμφισβητούσαν την τότε αντίληψη του Θεού και δημιουργούσαν κενό κάτω από τα πόδια και μεγάλη ανασφάλεια των ανθρώπων. Ευτυχώς όμως για την ανθρωπότητα, γιατί ο Γαλιλαίος δεν ήταν ήρωας και υποχώρησε τυπικά μπροστά στην Ιερά Εξέταση συνεχίζοντας όμως το επιστημονικό του έργο και θεμελιώνοντας τις αρχές της επιστήμης. Το 1637 ο Γάλλος φιλόσοφος Καρτέσιος δημοσίευσε το έργο του «Λόγος Περί Μεθόδου» όπου πλέον αρχίζει ο καλπασμός της επιστημονικής έρευνας, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα και θα συνεχίζεται όσο δεν γίνουν πλανητικές ανατροπές.
Μια μεγάλη καμπή στην ιστορία της ανθρωπότητας, η οποία προήλθε από την επιστημονική έρευνα, ήταν η λεγόμενη βιομηχανική επανάσταση. Τότε αντικαταστάθηκε η δύναμη – και το τονίζω! – η δύναμη του ανθρώπου και των ζώων με τη μηχανή. Αυτή η αλλαγή άλλαξε τον κόσμο μας προς το καλύτερο παρά τους δύο καταστροφικούς πολέμους στην Ευρώπη του 20ου αιώνα. Παρά τις καταστροφές, τα κέρδη της ανθρωπότητας ήταν τεράστια γιατί κυρίως ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος δημιούργησε τις προϋποθέσεις για το θαύμα του κοινωνικού κράτους της Ευρώπης, εξαφάνισε τους λιμούς, τις επιδημίες και έφερε την συνεργασία των επιστημόνων από διάφορα μέρη της γης, πράγμα δύσκολο ή ανέφικτο πριν τον πόλεμο.
Μετά από συνεχείς επιστημονικές προόδους σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα, ζούμε σήμερα κάτι το νέο και διαφορετικό από όλα τα προηγούμενα χρόνια. Αυτό είναι η διασυνδεσιμότητα ανθρώπων και μηχανών όπως τα γνωστά social media όπου οι περισσότεροι εξ ημών δεν κάνουν κάτι αν δεν το κοινοποιήσουν στους φίλους τους και εν αγνοία τους σε όλη την Υφήλιο. Ταυτόχρονα έχουν εμφανιστεί συσκευές με αισθητήρες που παρακολουθούν κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα εκουσίως ή ακουσίως, όπως είναι τα GPS, τα κινητά τηλέφωνα φυσικά, τα έξυπνα ρολόγια, οι συναγερμοί στα σπίτια, οι αναζητήσεις που κάνουμε στον Google κ.τ.λ. Είναι ακόμη άλλες συσκευές τα λεγόμενα Internet of Thinks (IoT) όπως π.χ. οι έξυπνοι μετρητές ρεύματος, νερού, αισθητήρες διοδίων, ιατρικές καταγραφές και χιλιάδες άλλα. Όλες αυτές οι ανθρώπινες ενέργειες και συσκευές παράγουν καθημερινά τεράστιους όγκους δεομένων ή πληροφοριών για την ανθρώπινη δραστηριότητα. Αυτά στην γλώσσα των ειδικών ονομάζονται Big Data και η ύπαρξή τους έδωσε τεράστια ώθηση στον νέο θεό της εποχής μας που είναι η τεχνητή νοημοσύνη.
Σήμερα η τεχνητή νοημοσύνη συναντάται σε πολλές καθημερινές μας δραστηριότητες χωρίς όμως εμείς να το αντιλαμβανόμαστε. Για παράδειγμα, αν πάμε να αγοράσουμε κάτι στο Ίντερνετ αυτόματα είμαστε υπό παρακολούθηση και σιγά σιγά χτίζεται το προφίλ μας, από το οποίο μπορεί κάποιος να προβλέψει τι θέλω, πώς ενεργώ και ποια τα αδύνατα σημεία μου όταν θέλω π.χ. να αγοράσω κάτι. Το θέμα εδώ δεν είναι ότι το προφίλ μου το έχει μόνο μια οντότητα π.χ. η Google, αλλά μπορεί να το πουλήσει σε οποιονδήποτε το έχει ανάγκη και εν αγνοία μας. Καταλαβαίνετε τώρα ότι η προσωπικότητά μας είναι πλέον έρμαιο οποιονδήποτε έχουν συμφέρον εις βάρος μας. Φαντάζεστε μια οντότητα να κατέχει τα προφίλ εκατομμυρίων ανθρώπων που αναφέρονται σε πολλές και διαφορετικές συμπεριφορές και πεποιθήσεις, την δύναμη που θα έχει όχι μόνο από την κατοχή αυτών των προφίλ, αλλά κυρίως από το πώς θα τα χρησιμοποιεί;
Πώς γίνεται, όμως, να είναι εφικτή η επεξεργασία εκατομμυρίων προφίλ που αποτελούνται από επτάκις εκατομμύρια, όπως λέμε, Terabytes; Αυτό επιτυγχάνεται με τις μεθόδους της νέας επιστήμης της τεχνητής νοημοσύνης (Artificial Intelligence). Η τεχνητή νοημοσύνη ως επιστήμη, έχει μια πολύ μεγάλη διαφορά συγκριτικά με τις άλλες επιστήμες γιατί προσομοιώνει τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Μαθαίνει δηλαδή από τα υπάρχοντα δεδομένα και συμπεριφέρεται ανάλογα. Όσο περισσότερα δεδομένα χρησιμοποιεί για μάθηση, τόσο ακριβέστερα είναι τα αποτελέσματά της. Σήμερα έχουν γίνει τρομακτικές πρόοδοι σε αυτόν τον τομέα και εφαρμόζονται σε κάθε άλλη επιστήμη η πρακτική δραστηριότητα. Πάρτε παράδειγμα τα αυτοοδηγούμενα αυτοκίνητα, τα robots που εξερευνούν τον πλανήτη Άρη, τις έρευνες για φυσικό αέριο στις θάλασσες, ή στα αεροπλάνα F35 και στα νέα Κινέζικα drones. Ένα πρόσφατο σημαντικό αποτέλεσμα (πείραμα) της τεχνητής νοημοσύνης, ήταν η ανακάλυψη που έκανε ότι η γη κινείται γύρω από τον ήλιο με δεδομένα μόνο την κίνηση των πλανητών που βλέπουμε στον ουρανό.
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι απαραίτητο να συνδυάζεται με ανθρωποειδή robots όπως ίσως νομίσουν κάποιοι. Μπορεί κάλλιστα να υπάρχει σε ένα αυτοκίνητο, μια ηλεκτρική σκούπα, ένα κινητό τηλέφωνο, έναν πύραυλο, ή στον διαστημικό σταθμό. Αν όμως συνδυαστεί με ανθρωποειδή robots ή με άλλα είδη ζώων ή αμφίβιων τότε η ανθρωπότητα μπαίνει σε μια νέα εποχή ισοδύναμη με αυτή της πυρηνικής ενέργειας, η οποία ανάλογα με την χρήση της έχει την δυνατότητα να καταστρέψει τον πλανήτη ή να τον σώσει.
Με στόχο την εξερεύνηση του διαστήματος, η τεχνητή νοημοσύνη αναπτύσσεται με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να δρα και να αποφασίζει μέσα σε άγνωστο εκ των προτέρων περιβάλλον. Για να γίνει εφικτό αυτό θα πρέπει να αποκτήσει ανθρώπινες ιδιότητες όπως π.χ. το αίσθημα της αυτοσυντήρησης. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε έναν ανθρωποειδές robot με ανθρώπινες ιδιότητες και ανάλογα με τις αρχές που θα έχει πάρει από τον «δημιουργό του» τον άνθρωπο θα πράττει. Επειδή η τεχνητή νοημοσύνη που θα έχει το robot βρίσκεται υπό συνεχή εξέλιξη λόγω νέων δεδομένων θα φτάσουμε σε ένα σημείο όπου ίσως κινδυνεύσει η ανθρώπινη ύπαρξη από τα robots γιατί μπορεί να θεωρήσουν τον άνθρωπο απειλή για την ύπαρξή τους. Βέβαια αυτό είναι ένα σενάριο λίγο μακρινό, αλλά η καθημερινότητά μας επηρεάζεται ευθέως από την τεχνητή νοημοσύνη και εν αγνοία μας σήμερα. Το βέβαιο είναι ότι σε λίγα χρόνια θα αντικαταστήσει χιλιάδες επαγγέλματα και θα δημιουργηθούν ορδές ανέργων. Υπάρχει μεγάλος προβληματισμός στο θέμα και ο Bill Gates είχε δηλώσει παλαιότερα ότι τα robots πρέπει να φορολογούνται ως άνθρωποι ώστε να καλύψουν επιδοματικά την ανεργία που δημιουργούν.
Έχει φτάσει η εποχή που άρχισε να αντικαθίσταται το μυαλό του ανθρώπου και αυτό είναι λίγο πολύ εφιαλτικό. Όπως και να το κάνουμε όμως η τεχνητή νοημοσύνη είναι εδώ και είναι στο χέρι της ανθρωπότητας και των κυβερνήσεων και όχι των εταιρειών να την διαχειριστούν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Πήγαινε στην κορυφή