Με προσέχεις;

«Παιδί μου σου μιλάω, δεν ακούς; Πού έχεις το μυαλό σου;» Καθημερινοί διάλογοι ενηλίκων – παιδιών αλλά και αντίστοιχοι μεταξύ ενηλίκων. Δεν είναι θέμα «αφηρημάδας». Είναι καθαρή διάσπαση προσοχής. Αυτή που κουράζει ένα άτομο και δεν το αφήνει να συγκεντρωθεί για μεγάλο διάστημα σε ένα κείμενο, σε μία συζήτηση, σε μία παρακολούθηση.

Παρατηρείται καθημερινά σε χώρους δουλειάς, σε σχολεία και φροντιστήρια, σε συζητήσεις και διαλέξεις, σε ανάγνωση κειμένων και εργασίες μέσης και μακράς διάρκειας. Σε πολλούς ανθρώπους είναι κληρονομικό και η αναζήτηση βοήθειας από τους ειδικούς είναι επιβεβλημένη. Στις γενιές που μεγαλώνουν τώρα έχει και περιβαλλοντική αιτία.
Και εμείς έχουμε γράψει και πιο ειδικοί από εμάς το φωνάζουν. Οι οθόνες πάσης φύσεως προκαλούν διάσπαση προσοχής, υπερκινητικότητα, αδυναμία συγκέντρωσης. Κι όμως οι γονείς συνεχίζουν να αφήνουν τα παιδιά τους να βλέπουν με τις ώρες τηλεόραση, συνεχίζουν να παίρνουν στα παιδιά τους tablets, κινητά, iphones από πολύ μικρές ηλικίες. Τα αφήνουν να παίζουν με τις ώρες «για να έχουν κάτι να απασχολούνται». Τα αποτελέσματα τα εισπράτουν πρώτοι οι εκπαιδευτικοί και στη συνέχεια τα αντιλαμβάνεται και το ίδιο το άτομο.
Πού οφείλεται η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής (ΔΕΠ) με ή χωρίς υπερκινητικότητα;
Για την κατάσταση αυτή δε φταίει κανένας από το περιβάλλον του παιδιού (ούτε οι γονείς ούτε οι δάσκαλοι) και το πιο πιθανό το παιδί γεννιέται με αυτό το πρόβλημα (διαταραχή που κληρονομείται). Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι οφείλεται σε ανισορροπία ή ανεπάρκεια των ορμονών που χρησιμοποιεί ο εγκέφαλος για τη λειτουργία του. Μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι ο εγκέφαλος των παιδιών με ΔΕΠ χρησιμοποιεί τη γλυκόζη (ενεργειακό υλικό) σε πιο αργούς ρυθμούς σε σχέση με τα υγιή παιδιά.  
Ποια είναι τα συμπτώματα του τύπου αυτού που μας προειδοποιούν για το άτομο:
• Αδυνατεί να προσηλωθεί σε λεπτομέρειες ή κάνει απρόσεκτα λάθη.
• Δυσκολεύεται να κρατηθεί προσηλωμένο σε μια συγκεκριμένη εργασία για πολλή ώρα.
• Δεν φαίνεται να παρακολουθεί αυτό που του λες.
• Δυσκολεύεται να οργανώσει τα πράματα γύρω του.
• Αποφεύγει ή δυσκολεύεται να συμμετάσχει σε δραστηριότητες που απαιτούν πνευματική προσπάθεια.
• Χάνει εύκολα να πράγματα του.
• Ξεχνά πολύ εύκολα.
• Δυσκολεύεται να ακολουθήσει οδηγίες.
Τα παρατηρούμε και σε παιδιά αλλά και σε ενήλικες. Πόσοι και πόσοι συνάνθρωποί μας δεν ξεχνάνε μονίμως τα κλειδιά, το κινητό τους ή πόσοι και πόσες δεν διακόπτουν τους άλλους όταν μιλούν, απαντούν πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση ή δυσκολεύονται να περιμένουν τη σειρά τους; Κι αν στα παιδιά είναι εύκολο να διαπιστωθεί και με τη βοήθεια των εκπαιδευτικών, ποιός/ά ενήλικας θα απευθυνθεί σε ειδικό για ακριβή διάγνωση και συμβουλές; «Μια χαρά είμαι, απλώς λίγο κουρασμένος και γι’ αυτό δεν μπορώ να συγκεντρωθώ», είναι η συνηθισμένη δικαιολογία.
Επειδή όμως όλα, στη βάση τους, είναι χημεία θα πρέπει να ξέρουμε ότι υπάρχουν τροφές οι οποίες είτε ευνοούν είτε μειώνουν την ένταση του φαινομένου. Τέτοιες είναι τα ψάρια, τα θαλασσινά, το μητρικό γάλα ή κάποια συστατικά τους όπως η ζάχαρη και τα λιπαρά οξέα. Η ζάχαρη έχει ενοχοποιηθεί πολλές φορές για την πρόκληση ανησυχίας στα παιδιά, Φαίνεται πως τα παιδιά είναι πιο ευαίσθητα από τους ενήλικες στις επιπτώσεις της αντιδραστικής υπογλυκαιμίας (μείωση των επιπέδων σακχάρου του αίματος κάτω από τα φυσιολογικά), η οποία μπορεί να προκληθεί μετά από μεγάλη κατανάλωση ζάχαρης, με αρνητικές συνέπειες στη γνωσιακή και συμπεριφορική λειτουργία των παιδιών. Καλό είναι λοιπόν τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, όπως τα γλυκά, ή σε μορφή στην οποία τα απλά σάκχαρα απορροφώνται γρήγορα από το έντερο, όπως οι χυμοί, τα αναψυκτικά κλπ, να είναι σχετικά περιορισμένα, ειδικά σε παιδιά με διαγνωσμένο ΔΕΠ.
Ο μητρικός θηλασμός στους πρώτους μήνες της ζωής είναι σημαντικός για τη νευρο-εγκεφαλική ανάπτυξη του νεογνού και πολλές έρευνες συσχετίζουν τη μικρή του διάρκεια και την έλλειψή του με την εμφάνιση ΔΕΠ και άλλων νευρο-ψυχιατρικών διαταραχών. Τα απαραίτητα – για το βρέφος – θρεπτικά συστατικά του μητρικού γάλακτος όπως τα ακόρεστα λιπαρά οξέα, μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου και να ρυθμίσουν την εκδήλωση των συμπτωμάτων της διαταραχής. Επίσης τα χαμηλά επίπεδα φερριτίνης που μπορεί να προκληθούν από ανεπάρκεια μητρικού θηλασμού μπορεί να καταστήσουν το παιδί πιο επιρρεπές στη ΔΕΠ. Αυτό οφείλεται στο σημαντικό ρόλο του σιδήρου στη δράση της ορμόνης ντοπαμίνης, ο οποίος βρίσκεται και απορροφάται σε μεγαλύτερες ποσότητες μέσω του μητρικού γάλακτος σε σχέση με τα τυποποιημένα βρεφικά γάλατα.
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε κυρίως στα πρόσθετα τροφίμων, στα επεξεργασμένα σάκχαρα, στις τροφικές αλλεργίες και στο μεταβολισμό των λιποειδών. Επίσης, εξετάστηκαν τα αμινοξέα αλλά και μικροθρεπτικά συστατικά, όπως οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, ο σίδηρος, το μαγνήσιο και ο ψευδάργυρος. Οι συνθετικές χρωστικές και αρωματικές ουσίες των τροφίμων και τα φυσικά παρόντα σε αυτά σαλικυλικά άλατα, είναι υπεύθυνα για την υπερκινητικότητα κάποιων παιδιών.
Ακόλουθες έρευνες έδειξαν ότι μόνο σε ορισμένα παιδιά και υπό συγκεκριμένες συνθήκες, το διατροφικό αυτό πρότυπο (χωρίς πρόσθετα τροφίμων) έχει ευεργετικές επιδράσεις στη μείωση της συμπτωματολογίας. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας βέβαια, συγκρινόμενα με παιδιά σχολικής ηλικίας, μπορεί να είναι πιο ευαίσθητα στις χρωστικές των τροφίμων. Φάνηκε ότι τα παιδιά με ΔΕΠ ανταποκρίνονται ποικιλοτρόπως στη θεραπεία με βιταμίνες Β και ότι η πυριδοξίνη (Β6) και η θειαμίνη ανταγωνίζονται μεταξύ τους όταν χορηγηθούν μαζί. Η θεραπεία με μεμονωμένες βιταμίνες του συμπλέγματος Β μπορεί να είναι κάποιες φορές απαραίτητη για να αποκατασταθούν τα μειωμένα επίπεδά τους στο πλάσμα, αλλά και για να αυξηθεί η παραγωγή των νευροδιαβιβαστών. Η πυριδοξίνη ειδικά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αύξηση της σεροτονίνης στο πλάσμα ανθρώπων με ΔΕΠ.
Η ανεπάρκεια σιδήρου αποτελεί την πιο συνηθισμένη διατροφική έλλειψη στα παιδιά. Σχετίζεται με μειωμένη προσοχή, μικρή ικανότητα συγκέντρωσης και μειωμένα επίπεδα δραστηριότητας. Σε μια μη ελεγχόμενη μελέτη στο Ισραήλ, σε παιδιά που υπέφεραν από ΔΕΠ, βρέθηκε βελτίωση της συμπτωματολογίας μετά τη συμπλήρωση με σίδηρο. Η ανεπάρκεια σε μαγνήσιο επίσης φαίνεται να απαντάται συχνά σε αυτά τα  παιδιά. Σε άλλη έρευνα σε παιδιά με ΔΕΠ, το 95% αυτών είχε μειωμένα επίπεδα μαγνησίου πλάσματος. Επίσης, η διαιτητική συμπλήρωση με μαγνήσιο μείωσε τα συμπτώματα υπερκινητικότητας. Αρκετές έρευνες υποστηρίζουν επίσης ότι τα επίπεδα ψευδαργύρου σε άτομα με ΔΕΠ είναι μειωμένα.
Είναι τυχαίο ότι πολλοί θεωρούν πως «είμαστε ό,τι τρώμε»;