Black είν’ η Friday στα βουνά, του Βαγγέλη Ντάλη

Το 26,4% των μαθητών δήλωσε ότι θα απουσιάσει την Παρασκευή 29 Νοεμβρίου από το σχολείο – θα κάνει, κατά το κοινώς λεγόμενο, κοπάνα – για να επισκεφθεί εμπορικά καταστήματα. Για να πάρει μέρος στην καταναλωτική φρενίτιδα των εκπτώσεων της «Black Friday» ή «Μαύρης Παρασκευής» κατά το ελληνικότερο. Είναι ό,τι πιο «μαύρο» μπορεί να συμβεί σε μια κοινωνία. Οι μαθητές να αδιαφορούν για την εκπαίδεύση τους και να την θεωρούν λιγότερο σημαντική από την απόκτηση εφήμερων καταναλωτικών προϊόντων.

Την έρευνα έκανε το Εργαστήριο Ανάλυσης Αγορών και Καταναλωτικής Συμπεριφοράς του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Στο σύνολο του πληθυσμού, η έρευνα λέει ότι το 77% έχει προγραμματίσει να κάνει αγορές αυτή τη μέρα. Το ισχυρότερο κίνητρο για την υλοποίηση αγορών τη συγκεκριμένη ημέρα είναι το ποσοστό έκπτωσης σύμφωνα με το 94% των ερωτηθέντων. Σημαντικό ή και απολύτως σημαντικό θεωρεί το 77% τη δυνατότητα που έχει στη συγκεκριμένη περίσταση να αγοράσει προϊόντα πολυτελείας. Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι το γεγονός πως 14% θεωρούν ήδη την πραγματοποίηση αγορών την Black Friday παράδοση για εκείνους και τους φίλους τους ή την οικογένειά τους, αν και πρόκειται για θεσμό που ξεκίνησε ουσιαστικά στην Ελλάδα μόλις το 2016.
Πρόκειται για αμερικάνικο «φρούτο» που το έφερε στην Ελλάδα μεγάλη αλυσίδα λιανικών πωλήσεων το 2016. Σήμερα το ακολουθούν πολλές άλλες μεγάλες αλυσίδες, μικρότερα καταστήματα, μέχρι και …ζαχαροπλαστεία. Αν και οι εκπτώσεις δεν είναι τόσο μεγάλες όσο διαφημίζονται, υπάρχει μια διάχυτη αίσθηση ότι αυτή την ημέρα τα μαγαζιά «ξεπουλάνε». Στην πραγματικότητα «αδειάζουν» από το στοκ παλαιότερων ετών και με ποσοστά έκπτωσης όχι μεγαλύτερα από αυτά που έχουν στην κανονική διάρκεια των εκπτώσεων.
Στην αυθεντική Black Friday που γίνεται στην Αμερική, έχουν μόνο μία μέρα ισοπεδωτικών εκπτώσεων δηλαδή εκπτώσεις που αρχίζουν από τουλάχιστον 70% και είναι για όλα τα είδη τους. Γι’ αυτό και βλέπουμε και περιπτώσεις που ποδοπατιούνται οι πελάτες, ουρές να σχηματίζονται έξω από τα καταστήματα πριν ακόμα αυτά να ανοίξουν, χειροδικίες για το ποιός θα αρπάξει το τελευταίο κομμάτι από το ράφι και διάφορα άλλα ευτράπελα που είναι η «χαρά» των Μέσων Ενημέρωσης. Μόνο που στην Αμερική είναι άλλες οι περιστάσεις. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, Μαύρη Παρασκευή ονομάζεται η επομένη της Ημέρας των Ευχαριστιών που συμπίπτει με την τέταρτη Παρασκευή του Νοεμβρίου και σηματοδοτεί την έναρξη της χριστουγεννιάτικης εμπορικής περιόδου. Οι καταναλωτές επωφελούνται της τετραήμερης αργίας για να κάνουν τις αγορές τους. Στην Ελλάδα το όλο σκηνικό στήνεται εργάσιμη μέρα. Αντιγραφή δηλαδή χωρίς καμία προσαρμοστικότητα στις δικές μας συνθήκες. Γιατί ο μιμητισμός είναι αδερφάκι του καταναλωτισμού…
Ο αντίλογος στην καταναλωτική μανία της Μαύρης Παρασκευής έρχεται από τους ακτιβιστές, που συσπειρώνονται κάτω από τη σημαία της Ημέρας Αγοραστικής Αποχής (Buy Nothing Day). Με διάφορα χάπενινγκς έξω από τα πολυκαταστήματα και τα εμπορικά κέντρα, προσπαθούν να περάσουν τα αντικαταναλωτικά και οικολογικά μηνύματά τους, προκαλώντας την οργή των καταστηματαρχών. Η πρωτοβουλία ξεκίνησε πριν από 14 χρόνια από τον Καναδο-Εσθονό Κάλε Λασν, ο οποίος συνέλαβε την ιδέα μιας μέρας, όπου οι καταναλωτές θα απείχαν από την πιο βασική τους ανάγκη. Ο Λασν ξεκίνησε ως στέλεχος διαφημιστικής εταιρείας για να μεταστραφεί σε κήρυκα κατά του καταναλωτισμού.
«Η κατανάλωση από μόνη της δεν είναι κακό, αλλά το τι αγοράζουμε» λέει. Και μας καλεί να αναλογισθούμε έστω και για μία μέρα τη σχέση της κατανάλωσης με την καταστροφή του περιβάλλοντος και τη φτώχεια. Οι πλούσιες χώρες της Δύσης, που αποτελούν το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού, καταναλώνουν το 80% των πόρων της Γης, προκαλώντας δυσαναπλήρωτες καταστροφές στο περιβάλλον και άδικη διανομή του πλούτου.
Στη Βόρειο Αμερική οι εορτασμοί γίνονται σε μεγάλα εμπορικά κέντρα, όπου οι ακτιβιστές καταστρέφουν πιστωτικές κάρτες, αναρτούν συνθήματα για την Ημέρα, συζητούν με τον κόσμο, χορεύουν, τραγουδούν και στήνουν θεατρικές παραστάσεις δρόμου, προκαλώντας την οργή των καταστηματαρχών. Τα τρία μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα της Αμερικής, ABC, CBS και NBC, αρνούνται να προβάλλουν διαφημιστικά της Παγκόσμιας Ημέρας Αγοραστικής Αποχής. Γιατί και τα τηλεοπτικά δίκτυα καταναλωτικά προϊόντα είναι. Πώς θα στραφούν ενεντίον της … «φύσης» τους; Τί εννοείτε … «αντικειμενική ενημέρωση»; Πού το πουλάνε αυτό στην Αμερική;;;
Εδώ στην Ελλάδα δύσκολα βλέπουμε εκπτώσεις πάνω από 50% και, αν δούμε παραπάνω, θα είναι σε stock τεχνολογία δύο ή και τριών χρόνων που θέλουν να τα «ξεφορτωθούν». Υπάρχουν και μερικές πολύ ελάχιστες περιπτώσεις βέβαια που δίνουν καινούρια τεχνολογία με μεγάλη έκπτωση αλλά τα κομμάτια που είναι διαθέσιμα μπορεί να μη ξεπερνούν και τα δάχτυλα ενός χεριού, οπότε καταλαβαίνουμε ότι τα έχουν βάλει καθαρά για «κράχτες». Ένα άλλο «ελληνικό» φαινόμενο που έχει παρατηρηθεί είναι, ότι σε πολλές συσκευές λίγο καιρό πριν την Black Friday-Week ανεβάζουν τις τιμές τους για να τις ρίξουν μετά και να λένε ότι η έκπτωση είναι μεγαλύτερη.
Κόντρα στο… ρεύμα των ημερών υπάρχει μία εταιρεία, η οποία προτιμά να μην παίρνει… μέρος στην «μόδα» της Black Friday και τον… χαμό που γίνεται στα καταστήματα σ’ όλον τον κόσμο και να κρατήσει κλειστά τα δικά της μαγαζιά. Πρόκειται για την εταιρεία: «The Ordinary» και μαζί θα κλείσουν τα μαγαζιά των NIOD, Hylamide, The Chemistry Brand, Abnomaly, Loopha, HIF, τα οποία ανήκουν όλα στον όμιλο Deciem. Αντίθετα, ο όμιλος έχει αποφασίσει να προχωρά σε έκπτωση 23% στα προϊόντα του για τον Νοέμβριο, με εξαίρεση την 29 Νοεμβρίου και την «Black Friday». Ο λόγος; «Ο υπερ-καταναλωτισμός αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τον πλανήτη και οι πωλήσεις αυτή τη μέρα μπορούν συχνά να οδηγήσουν σε βιαστικές αποφάσεις αγοράς», υποστηρίζουν μεταξύ άλλων οι άνθρωποι της εταιρείας. Και συνεχίζουν: «Δεν αισθανόμαστε πλέον ότι η “Μαύρη Παρασκευή” είναι μια εκδήλωση φιλική προς τον κόσμο ή για τους καταναλωτές και, συνεπώς δε συμμετέχουμε».
Κι όπως έγραψε, στα καθ’ υμάς, κάποιος συνέλληνας χαροκαμένος από την κρίση: «Κι αφού μας έκαναν “μαύρη τη ζωή” (black life) μας ρίχνουν και μιά “μαύρη Παρασκευή” (black Friday) για να ψωνίσουμε “φθηνά” και να μας πάρουν ό,τι φραγκοδίφραγκα έχουν απομείνει ακόμα στην τρύπια τσέπη μας. Η μεγάλη θλίψη, όμως, είναι η ανταπόκριση του κόσμου. Ενός κόσμου που αν έβγαινε τόσο μαζικά και στις κινητοποιήσεις κατά των εξοντωτικών πολιτικών και των μνημονίων, θα τα είχε σίγουρα ανατρέψει!». «Μαύρη» μέρα, «μαύρες» σκέψεις!