Θάλαττα, θάλαττα! Γράφει ο Βαγγέλης Ντάλης

Τί είναι η πατρίδα μας;
Μην είν’ οι κάμποι;
Μην είναι τ’ άσπαρτα
ψηλά βουνά;
Μην είναι ο ήλιος της,
που χρυσολάμπει;
Μην είναι τ’ άστρα της
τα φωτεινά;
Μην είναι κάθε της ρηχό
ακρογιάλι
και κάθε χώρα της με τα χωριά;
κάθε νησάκι της που αχνά
προβάλλει,
κάθε της θάλασσα, κάθε στεριά;

_____________________________________________________                                                                                _________________________________________________________

Αυτά αναρωτιόταν ο Ιωάννης Πολέμης στο ποίημά του με τίτλο «Τί είναι η πατρίδα μας», αν και ήταν βέβαιος για την απάντηση: «Όλα πατρίδα μας! Κι αυτά κι εκείνα…». Και τα βουνά και τα ακρογιάλια κι οι θάλασες «και κάτι που ’χουμε μες στην καρδιά». Εμείς τώρα, ας μην είμαστε τόσο βέβαιοι. Ειδικά για τα ακρογιάλια, τις παραλίες και τους αιγιαλούς, δεν είναι όλα πατρίδα μας. Ψάξτε λίγο τις παραλίες στη Μύκονο, το Πόρτο-Χέλι, την Κέρκυρα, την Κρήτη και σε πάρα πολλά παράλια και θα καταλάβετε ότι για κάποιους δεν είναι «δικά μας» αλλά ότι είναι ιδιοκτησία τους!
Τελευταίο κρούσμα φέτος το καλοκαίρι, στην Κρήτη: επιχείρηση που δραστηριοποιείται στην παραλία Βαρκότοπος, στο Μπαλί Μυλοποτάμου του νομού Ρεθύμνου, έναν ορμίσκο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους την οποία επισκέπτονται καθημερινά εκατοντάδες τουρίστες, τσιμέντωσε κυριολεκτικά τη θάλασσα, δημιουργώντας μία πλατφόρμα – έκτρωμα όπου έχουν τοποθετηθεί ξαπλώστρες και ομπρέλες προς μίσθωση. Οι ασυνείδητοι έχουν κατασκευάσει μέσα στο νερό, μπροστά από βραχώδες τμήμα της παραλίας, μία εξέδρα από μπετόν με εμβαδό 150 τ.μ. περίπου, κατά παράβαση, προφανώς, του Ν. 2971/2001. Σύμφωνα με πληροφορίες, στο επίμαχο σημείο είχε φτιαχτεί και στο παρελθόν πρόχειρη εξέδρα με τσιμέντο και άμμο, την οποία «ξήλωσε» η θάλασσα τον χειμώνα.
Η υπόθεση αυτή, που ασφαλώς δεν είναι η μόνη στη χώρα, καταδεικνύει για μία ακόμη φορά τις αθεράπευτες παθογένειες ατόμων και επιχειρήσεων που με εξοργιστικό θράσος συνεχίζουν να δραστηριοποιούνται κατ’ αυτόν τον τρόπο, χωρίς να λογαριάζουν τη νομοθεσία, το περιβάλλον και τους πολίτες, στον βωμό του κέρδους. Ασυνείδητοι που θεωρούν πως η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και η αυθαιρεσία εν γένει αποτελεί μέθοδο τουριστικής ανάπτυξης. Κι επειδή ζούμε στις μέρες του «πρώτα η ανάπτυξη» ας προσέχουμε!
Προς το τέλος Αυγούστου, η κυβέρνηση παρουσίασε προς σχολιασμό και διαβούλευση ένα σχέδιο νόμου το οποίο έδινε «γη και ύδωρ» σε επιχειρηματίες που θα ήθελαν να εκμεταλλευτούν παραλίες και αιγιαλούς. Οι διατάξεις κινούνταν στην κατεύθυνση της διευκόλυνσης της επιχειρηματικότητας στην παράκτια ζώνη, εις βάρος όμως της κοινοχρησίας του και η δημοσιοποίησή τους προκάλεσε πλήθος αντιδράσεων.
Η «Καθημερινή» είχε φέρει στη δημοσιότητα τις επίμαχες διατάξεις για τον αιγιαλό και την παραλία, με το δημοσίευμά της να ξεπερνά σε μόλις δύο ημέρες τις 20.000 κοινοποιήσεις, ενδεικτικό της ιδιαίτερης θέσης που δίνουν οι πολίτες στην προστασία αλλά και στην κοινοχρησία της παράκτιας ζώνης. Χαρακτηριστικό είναι ότι ρυθμίσεις που είχε φέρει η προηγούμενη κυβέρνηση υπό τον κ. Αλέξη Τσίπρα απευθείας στη Βουλή (χωρίς διαβούλευση) και προέβλεπαν εκτεταμένη νομιμοποίηση αυθαιρεσιών στον αιγιαλό και την παραλία, αποσύρθηκαν μετά την κατακραυγή, ενώ ανάλογη τύχη είχε και νομοθετική απόπειρα το 2013 που αντιμετώπιζε τον αιγιαλό μόνον ως οικονομικό πόρο και όχι ως κοινό αγαθό.
Τελικά, μετά την κατακραυγή, αποσύρθηκαν από το κυοφορούμενο «αναπτυξιακό» σχέδιο νόμου οι διατάξεις για τον αιγιαλό και την παραλία. Τις απέσυραν τώρα αλλά το πιο πιθανό είναι ότι θα τις επαναφέρουν. Όπως σχολίασε ο νομικός Δημήτρης Μπελαντής: «Η νεοφιλελεύθερη ρύθμιση που θέλει να εισαγάγει η Νέα Δημοκρατία για τον αιγιαλό έχει προετοιμασθεί εδώ και καιρό. Ήδη με τον Ν. 2972 του 2001 και τις τροποποιήσεις του είχε παρασχεθεί μια σημαντική δυνατότητα παραχώρησης δικαιωμάτων ιδιωτικής διοίκησης, διαχείρισης και εκμετάλλευσης στους ιδιώτες, ξενοδοχεία κλπ Εδώ και χρόνια αυτές οι διατάξεις εφαρμόστηκαν τόσο διασταλτικά, με την ανοχή της διοίκησης, ώστε πρακτικά οι πολίτες σε πολλές περιπτώσεις κατά τρόπο αντισυνταγματικό και παράνομο να μην έχουν ουσιαστικά δωρεάν σχεδόν καθόλου ή και καθόλου πρόσβαση στον αιγιαλό και την παραλία (την ζώνη πάνω από τον αιγιαλό).
Η κατάσταση επιβαρύνθηκε ακόμη παραπάνω με την νομοθεσία για το ΤΑΙΠΕΔ και το υπερταμείο ιδιωτικοποιήσεων, όταν επιτράπηκαν μακροχρόνιες παραχωρήσεις δικαιωμάτων στον αιγιαλό και την παραλία, ρυθμίσεις που πέρασαν και εφάρμοσαν και η κυβέρνηση Σαμαρά και Βενιζέλου και η κυβέρνηση Τσίπρα. Επίσης, η δικαστική διαμάχη για τα κοινόχρηστα και δημόσια πράγματα στα ανώτατα ακυρωτικό δικαστήρια και ιδίως στο Συμβούλιο Επικρατείας τα τελευταία χρόνια, την οποία παρακολούθησα από κοντά ως δικηγόρος, κατέτεινε δυστυχέστατα προς μια νομολογιακή κατεύθυνση που όλο και περισσότερο θεωρεί τα κοινόχρηστα πράγματα ιδιωτική και όχι δημόσια περιουσία του κράτους. Αυτό που είναι ιδιωτική περιουσία του κράτους είναι περίπου σαν την ιδιοκτησία που έχει ο καθένας στο σπίτι του, το πουλά, νοικιάζει, διαχειρίζεται απολύτως κατά βούληση χωρίς βάρη και δημόσιους περιορισμούς.
Από ό,τι φαίνεται, η κυβέρνηση θα θελήσει τώρα να θεσμοθετήσει και τυπικά αυτήν την πολύ αρνητική διοικητική και νομολογιακή εξέλιξη των τελευταίων ετών, πράγμα που σημαίνει κοινοχρησία σε αιγιαλό και παραλία οριστικά τέλος και ελεύθερη μεταβίβαση και της ιδιοκτησίας ακόμη και όχι μόνο της διαχείρισης και εκμετάλλευσης. Υπάρχει εδώ ένα ζήτημα συνταγματικότητας, αλλά και πάλι, δυστυχώς, είναι από αυτά που τα δικαστήρια έχουν υπερβεί τα τελευταία χρόνια. Μέσα σε μια δεκαετία, με συναίνεση όλων των κομμάτων που κυβέρνησαν, η κοινοχρησία ορισμένων βασικών δημόσιων αγαθών αντιμετώπισε τον οδοστρωτήρα. Κι αυτό τώρα ολοκληρώνεται ή συνεχίζεται.»
Για να καταλάβουμε το μέγεθος του κινδύνου, μεταξύ των προωθούμενων αλλαγών συμπεριλαμβάνονταν και οι εξής: χαρακτηρίζεται ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου ο παλιός αιγιαλός. Ανοίγει ο δρόμος για την παραχώρηση αποκλειστικής χρήσης τμημάτων του σε βιομηχανίες, ξενοδοχεία και άλλες χρήσεις αναψυχής. Θεσπίζεται η απευθείας παραχώρηση τμημάτων του αιγιαλού και παραλίας για περιπτώσεις επενδύσεων που χαρακτηρίζονται στρατηγικού χαρακτήρα. Μειώνονται τα μισθώματα από την παραχώρηση της απλής χρήσης του αιγιαλού, σε βάρος των δημοσίων εσόδων.
Και ο γιαλός είναι στραβός και στραβά αρμενίζει το… υπουργείο Ανάπτυξης. Προετοιμάζουν μία μέρα όπου η πρόσβαση σε δημοφιλείς παραλίες θα γίνεται με αντίτιμο, μόνο μέσα από μακροχρόνιες μισθώσεις σε επιχειρηματίες. Για να κατέβουμε σε παραλία, θα πρέπει να πληρώνουμε. Θα βλέπουμε τη θάλασσσα μόνο από μακριά και θα φωνάζουμε, όπως οι Μύριοι του Κύρου «Θάλαττα, θάλαττα»! Δακρυσμένοι από συγκίνηση. «Επεί δε πάντες αφίκοντο επί το άκρον τού όρους, ενταύθα περιέβαλλον αλλήλους και στρατηγούς και λοχαγούς δακρύοντες»…