Έκθεση “Πέρα από τη σκιά σου “

Πέρα από τη σκιά σου
Τέσσερις τρόποι να περιγράψεις έναν άνθρωπο
Απόστολος Γεωργίου (Θεσσαλονίκη 1952, ζει στην Αθήνα),
Στηβ Γιανάκος (Μπρούκλιν 1938, ζει στα Χανιά),
Μάκης Θεοφυλακτόπουλος (Αθήνα 1939, ζει στην Αθήνα),
Γιώργος Λάππας (Κάιρο 1950-Αθήνα 2016)

H ζωγραφική κατά τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, γεννιέται από τη χειρονομία ενός κοριτσιού στην Κόρινθο που αποτυπώνει στον τοίχο, το περίγραμμα της σκιάς του αγαπημένου της που φεύγει στον πόλεμο, για να κρατήσει ζωντανή την παρουσία του. Τελικά ο νεαρός σκοτώνεται και η σκιά αποτυπώνει πλέον έξω από το χρόνο, την απουσία του. Στη τέχνη της ζωγραφικής όπως την ξέρουμε από την Αναγέννηση και μετά, η σκιά δίνει στα έργα τη διάσταση του χώρου, την αληθοφάνεια της εικόνας και την ψευδαίσθηση της πρόσληψή της. Η γεωμετρική δομή της προοπτικής και η εικαστική γραφή στους αιώνες που ακολουθούν, παραμορφώνονται όλο και περισσότερο, και καταλήγουν σταδιακά από τη σκιαγράφηση των σωμάτων στην αφαίρεσή τους. Η ανθρώπινη μορφή εξαφανίζεται μέσα στη γενική μορφή του έργου. Η παρουσία γίνεται ένα με την απουσία σαν μια αμφίδρομη ροή. Η ζωγραφική μετατρέπεται σε κίνηση του φωτός και αποτυπώνει τη αυτόν που βλέπει τη ζωγραφική. Η αναπαράσταση του ανθρώπου είναι μονάχα μια μορφή ανάμεσα στο σύνολο των παραμορφώσεων που συγκροτούν ένα έργο στη μοντέρνα τέχνη και παύει να υπηρετεί την ιδεοληψία που τον θέλει στο κέντρο του κόσμου.
Αυτό που ξεχωρίζει στην επιλογή των τεσσάρων αυτών καλλιτεχνών, είναι η ιδιαίτερη γραφή που μέσα από την πιο σαφή γνώση και πρακτική της αφαίρεσης και του μοντερνισμού στο έργο τους, βρίσκει να στέκεται μπροστά της η ανθρώπινη φιγούρα στο κέντρο του έργου, χωρίς να διεκδικεί καμία επιστροφή στην ανθρωποκεντρική παράδοση. Η μορφή αυτή μένει εκκρεμής κι αφήνει το θεατή σε αμηχανία ανάμεσα στο αφελές, το αστείο, το σατιρικό και το παιγνιώδες του κάθε έργου ενώ αντικαθρεφτίζει συγχρόνως, το κριτικό, το κοινωνικό, το βιωματικό και το τραγικό στοιχείο, που χαρακτηρίζουν τις διαφορετικές προσεγγίσεις των τεσσάρων. Η στάση του καθενός τους είναι εξ ίσου πολιτική και αποστασιοποιημένη, όσο και γεμάτη αμφιβολίες κι ερωτήματα. Η εικαστική τους γραφή παραμένει βαθιά προσωπική και αυθόρμητη, ενώ μετρά παράλληλα με ακρίβεια το πανανθρώπινο δομικό στοιχείο της σύγχρονης εικαστικής γλώσσας.
Η έκθεση συγκεντρώνει χαρακτηριστικά έργα στο χώρο του Κέντρου Τεχνών, με στόχο να μεταδώσει στο θεατή την ένταση που χαρακτηρίζει το πέρασμα από τη γραφή και τη χειρονομία, έξω από το χώρο του πίνακα, θέτοντας το δίλημμα της παρουσίας και της απουσίας. Οι τέσσερις καλλιτέχνες, ζουν κι εργάζονται ως μοναχικοί καβαλάρηδες. Γνωρίζουν κι εκτιμούν ο ένας το έργο του άλλου, χωρίς όμως να έχουν ιδιαίτερη επαφή μεταξύ τους. Δεν πρόκειται ούτε για σχολή ούτε για καλλιτεχνική τάση. Ο καθένας τους έρχεται στο χώρο της τέχνης με τον ίδιο τρόπο που η ανθρώπινη μορφή ξεπηδά στο έργο του έξω από ένα πίνακα της αφηρημένης πρωτοπορίας, αναπόφευκτα και απροσδόκητα.
Και οι τέσσερις έτυχαν ιδιαίτερης διεθνούς αναγνώρισης και τα έργα τους τιμούν μεγάλες δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Παρόλα αυτά, ο καθένας κράτησε με τον τρόπο του την απόσταση από το γούστο της εποχής κι ασχολήθηκε με τον άνθρωπο, ως εύθραυστο ον που ξεπερνά τα όρια της σκιάς του. Η στάση του καθένα τους μπρος στο κοινωνικό αλισβερίσι και τα παιχνίδια εξουσίας που κατατρύχουν την υπόσταση του ανθρώπου, είναι σκληρά κριτική, εκφράζοντας συγχρόνως μια μεγάλη δόση τρυφερότητας και χιούμορ. Και τους τέσσερις αφορά ιδιαίτερα το γεγονός πως στην τέχνη η αφέλεια ξεπηδά μέσα από τη γνώση κι όχι μέσα από την άγνοια. Πώς η μορφή για τον καθένα τους, έχει τη θέση του υποκειμένου σε μια φράση όπου υπονοείται ακόμα κι αν το παραλείψεις, αλλά ποτέ δεν ξέρεις ακριβώς ποιον αφορά ή σε ποιον αναφέρεται. Όταν ένα βιβλίο γράφει “βγήκα από το σπίτι” δεν είναι δεδομένο “ποιος” βγήκε γι’ αυτόν που το διαβάζει: ο ήρωας, ο συγγραφέας, ο αφηγητής ή ο αναγνώστης που ταυτίζεται με το πρόσωπο του ρήματος. Όπως η γλώσσα έχει δομή αλλά όχι σκιά, πρόσωπο αλλά όχι ταυτότητα, έτσι και η εικαστική γλώσσα περνά πέρα από τη σκιά, ώστε το πρόσωπο να βγει κάθε φορά μπροστά, αναπάντεχα, έξω από την εικαστική δομή. Πέρα από την απουσία ή την παρουσία του ανθρώπου στο χώρο, ο χρόνος βιώνεται διαφορετικά από τον καθένα και επιτρέπει, όπως το περίγραμμα της κοπέλας του Πλίνιου, στον Απόστολο Γεωργίου, το Στηβ Γιανάκο, το Μάκη Θεοφυλακτόπουλο, το Γιώργο Λάππα, να βρουν τέσσερις διαφορετικούς τρόπους να περιγράψεις έναν άνθρωπο.

ΔΤ ΟΠΑΝΔΑ