Δύο ντοκιμαντέρ από το πρώτο κανάλι της ΕΡΤ (Μέρος 1ον)

Γράφει ο Γ. ΧΡΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

Στις 23/3 και στις 30/3, απόγευμα Σαββάτου, η ΕΡΤ πρόβαλε δύο ντοκιμαντέρ με στόχο, βεβαίως, να ενημερωθούν οι νεότεροι συμπατριώτες μας, πάνω στο θέμα του εμφυλίου πολέμου, που προέκυψε μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς κατακτητές. Κατά τη γνώμη μου, το αποτέλεσμα της προσπάθειας της ΕΡΤ είναι μηδαμινό, αν όχι αρνητικό. Κάποιοι άνθρωποι, προφανώς ιστορικοί, μιλούσαν περπατώντας από δω εκεί ή στεκόμενοι όρθιοι. Τα λόγια τους όλα δεν έφταναν στον προορισμό τους. Κάποιες πληροφορίες που απαιτούσαν διευκρίνηση έμεναν λειψές.

Για τη Συμφωνία της Βάρκιζας ειπώθηκε ότι και οι δύο πλευρές δεν τήρησαν τη Συμφωνία να παραδώσουν όλα τα όπλα. Η μία πλευρά ήταν ο Δημοκρατικός Στρατός που πολέμησε τον κατακτητή. Η άλλη ήταν οι συνεργάτες των Γερμανών, ενταγμένοι σε ομάδες, Σώματα ποικίλων αρμοδιοτήτων. Καταδότες, εκτελεστές, βιαστές γυναικών, κλέφτες. Όλα αυτά δεν τα έχω ακουστά. Τα έζησα στην ηλικία από τα πέντε μου χρόνια και μετά.
Η Συμφωνία της Βάρκιζας υπογράφεται από τον τότε προσωρινό Πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου και από την πλευρά των αντιστασιακών υπογράφουν δύο άτομα των οποίων τα ονόματα δεν συγκρατώ. Από την πλευρά των αντιστασιακών παραδόθηκαν όπλα πολλά. Κανείς δεν μας είπε πόσα αλλά το «πολλά» προκύπτει από μια φράση του Γ. Παπανδρέου που αναφέρω παρακάτω. Από την πλευρά των Συνεργατών του κατακτητή δεν μάθαμε αν κράτησαν τα γερμανικά όπλα ή τους έδωσαν άλλα, όταν όλοι εντάχθηκαν στα ΤΕΑ (Τάγματα Εθνοφυλακής Αμύνης) της χώρας μας.
Το 1963 είχαμε εκλογές, στις οποίες διεκδικούσε πρωτιά ο Γ. Παπανδρέου. Οι αντίπαλοί του τον κατηγορούσαν ότι είχε φιλικές σχέσεις με τους Αριστερούς. Βρέθηκα στην Πάτρα τότε και παρακολούθησα την ομιλία του Παπανδρέου στην εκεί πλατεία Γεωργίου όπου είπε: «Με κατηγορούν οι αντίπαλοί μου ότι κοιτάζω Αριστερά. Αν είναι δυνατόν! Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας οι Αριστεροί έλεγαν: Μπήκαμε μπουνταλάδικα στο τσουβάλι του Παπανδρέου!»
Τις κέρδισε τις εκλογές του 1963.
Ένα άλλο που ειπώθηκε στο ντοκιμαντέρ είναι ότι ο εμφύλιος ξεκίνησε όταν στο Λιτόχωρο της Πιερίας κάποιοι πήραν τα όπλα και σκότωσαν πέντε χωροφύλακες και κάποιους πολίτες. Δεν μας είπαν άλλες λεπτομέρειες. Για μένα έχει μείνει ερωτηματικό. Κανείς δεν βρέθηκε να μας πει ποιός τα έπραξε αυτά, ήταν ντόπιοι από το ίδιο χωριό; Είχαν εντολή από κάπου; Και οι δολοφόνοι τι απέγιναν; Ήταν μήπως μια απάντηση κάποιων αριστερών στο γεγονός ότι δύο χιλιάδες δολοφονίες πρώην ανταρτών έγιναν από τη Συμφωνία της Βάρκιζας μέχρι το σκοτωμό του Λιτόχωρου; Χλωμό φαίνεται. Σε τί έφταιξαν οι σκοτωμένοι του χωριού αυτού;
Ίσως αναρωτηθείτε πώς γνωρίζω εγώ αυτή την είδηση για τις δύο χιλιάδες δολοφονίες αντιστασιακών. Το 1947 τελειώνοντας το Δημοτικό έφυγα από το χωριό μου και πήγα στην Πάτρα να φοιτήσω στη Μέση Εκπαίδευση. Ο σπιτονοικοκύρης του φιλικού μου σπιτιού όπου έμενα, έφερνε κάθε μέρα «τα Νέα», εφημερίδα που διάβαζα από τότε ανελλιπώς μέχρι πριν λίγο καιρό που αυτή έχασε το δρόμο της. Αναγνώστης των «Νέων» για περίπου εβδομήντα χρόνια.
Έχω κρατήσει σημειώσεις στο μνημονικό μου από παλιά. Κρίνω σκόπιμο να γράψω εδώ μία ακόμη, από την οποία προκύπτει ότι κάτι ξένοι έκαναν την αρχή ή άναψαν το φυτίλι του εμφυλίου με τη βοήθεια των πρώην συνεργατών των Γερμανών.
Από πού ν’αρχίσω! Από εκείνο το φθινοπωρινό απόγευμα του 1944 που για πολύ ώρα περνούσαν δίπλα από το σπίτι μου Γερμανικά οχήματα πολεμικά και μεταγωγικά! Έρχονται από την Πάτρα με κατεύθυνση την Αθήνα. Μας συνέχει μια χαρά συγκρατημένη. Φεύγουν οριστικά ή θα ξαναγυρίσουν, αναρωτιούνται οι μεγαλύτεροι και ακούμε εμείς τα παιδιά.
Κάποτε η φάλαγγα δείχνει να τελειώνει. Η χαρά ψάχνει να βρει θέση να θρονιαστεί. Σ’αυτή τη στιγμή ένας εκκωφαντικός ήχος μας τρόμαξε, όχι μόνο εμάς αλλά και τα μεγάλα λιθάρια που έπεφταν σωρηδόν λίγα μέτρα πιο κει από μας.
Η γέφυρα που συνέδεε τις δυο όχθες παρακείμενου ποταμού, δεν υπάρχει πλέον. Να πήραν άραγε μαζί τους και τους «Έλληνες» συνεργάτες, τα Τάγματα Ασφαλείας; Αυτή ήταν μια πρώτη σκέψη.
Αρκετές μέρες αργότερα κυκλοφόρησε η φήμη ότι αγγλικές στρατιωτικές μονάδες αποβιβάστηκαν κάπου κοντά στην Πάτρα και ξεκίνησαν για την Αθήνα. Χαρά οι μεγαλύτεροι, ενθουσιασμό και μεις οι πιτσιρικάδες!
Κάποιες έριξε την ιδέα: Πάμε ποδαρόδρομο να προϋπαντήσουμε τα Εγγλεζάκια; Θα χαρούν κι αυτοί μόλις μας δουν. Και φύγαμε καμιά εικοσαριά νομάτοι, μικροί μεγάλοι.
Είχαμε περπατήσει δυο χιλιόμετρα περίπου και να οι ελευθερωτές μπροστά μας! Κάπου εκεί σταμάτησαν για να χαρούνε μαζί μας υποθέσαμε. Αλλά μπα. Ασχολήθηκαν με τα κανόνια τους, στρέφοντάς τα προς τη Ρούμελη, λοξά προς τη Ναύπακτο. Σε λίγο άρχισαν το κανονίδι.
Τι να σημαίνει αυτό; αναρωτιούνταν οι μεγάλοι. Οι Γερμανοί θα έχουν φτάσει στα σύνορα, αν δεν τα έχουν ήδη περάσει. Ποιό το νόημα αυτών των βομβαρδισμών;
Εμείς οι μικροί ασχοληθήκαμε με το να μαζεύουμε τους άδειους κάλυκες. Μας έκανε εντύπωση το μέγεθός τους. Πολύ μεγαλύτεροι από αυτούς που μαζεύαμε στην «Ανατίναξη». Ήταν μια θέση όπου αντάρτες είχαν ανατινάξει βαγόνια από τραίνο με Γερμανικά πολεμοφόδια, αφού πρώτα στον πριν λίγο σταθμό, με μια αστραπιαία κίνηση είχαν απελευθερώσει κρατούμενους αγωνιστές από το μπροστινό Βαγόνι – Κλούβα, που τοποθετούσαν εκεί οι Γερμανοί σαν ασφάλεια για ν’αποφύγουν ενέργεις του είδους.
Οι μεγάλοι της παρέας μας φώναξαν τους μικρούς, πάμε, γυρνάμε στο χωριό μας. Είχαμε έρθει να προϋποαντήσουμε τη χαρά, γυρνάμε με κρεμασμένα κεφάλια σαν σε κηδεία.
Το γιατί τα αγγλικά κανόνια πήραν φωτιά μόλις πάτησαν σε ελληνικό έδαφος, το μάθαμε αργότερα: «Είναι εξαιρετικά σημαντικό να χτυπήσουμε απροειδοποίητα, χωρίς να προηγηθεί καμία φανερή κρίση. Αυτός είναι ο μεγαλύτερος τρόπος για να προκαταλάβουμε το ΕΑΜ.» Τηλεγράφημα του Τσώρτσιλ προς τον Υπουργό του των Εξωτερικών Ήντεν.
Δεν εννοούσε βέβαια τέτοια κτυπήματα. Αυτή ήταν μια πρώτη γεύση. Το κυρίως μενού ήρθε μετά.
Είναι προφανές ότι τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα κατευθύνονται πλέον από νέους κατακτητές. Οι οποίοι αποδείχτηκαν περισσότερο σκληροί από τους Γερμανούς. Πώς αποδεικνύεται αυτό;
Το Γενάρη του 1943 οι Γερμανοί αποφασίζουν να στείλουν στη χώρα τους Έλληνες να εργαστούν κυρίως στις πολεμικές της βιομηχανίες. Οι αντιστασιακοί οργάνωσαν μεγάλη γενική απεργία εμποδίζοντας τις Αρχές Κατοχής να επιτύχουν το σκοπό τους. Δεν μάτωσε ούτε μύτη.
Μετά την απελευθέρωση, η εντολοδόχος του νέου κατακτητή Ελληνική Κυβέρνηση αποφάσισε να αφοπλιστεί μόνο ο ΕΛΑΣ. Όλοι οι άλλοι οπλοφορούντες θα παρέμεναν οπλισμένοι. Το ΕΑΜ, αντιδρώντας, οργάνωσε συλλαλητήριο διαμαρτυρίας στην Αθήνα. Οι συγκεντρωμένοι δέχτηκαν πυρά και τριάντα περίπου άνθρωποι δολοφονήθηκαν. Οι τραυματίες δεν μετρήθηκαν.
Κανένας δεν μας είπε ποιός έδωσε την εντολή «βαράτε στο ψαχνό» και ποιοί οι εκτελεστές; Το παραπάνω τηλεγράφημα του Τσώρτσιλ βοά. Βρήκε εδώ πλήρως την εφαρμογή του.
Όλα αυτά που αφορούν τους Συνεργάτες των Γερμανών κατακτητών και η δράση των Εγγλέζων στην Ελλάδα από την Επανάσταση του 1821 μέχρι και χθες, δεν μπορούν να συμπεριληφθούν σ’ένα άρθρο. Ελπίζω να συμπληρώσω.
Όσο για την ΕΡΤ, τί να πει κανείς; Αν η ενημέρωση των νέων γίνεται με τέτοιο τρόπο…