Το μπλόκο της Καλογρέζας.Γράφει ο Βαγγέλης Ντάλης

Στην Καλογρέζα σαν περνάς
ξέγνοιαστε εσύ διαβάτη,
με ευλάβεια πρέπει να πατάς,
γιατί σε τούτα τα ληθάρια
έπεσαν για τη λευτεριά
22 παλικάρια.

Την περασμένη Κυριακή πίστευα ότι θα πήγαινα σε έναν ακόμα αγώνα δρόμου. Από αυτούς που γίνονται σχεδόν κάθε Κυριακή, σε διάφορους δήμους, τώρα μάλιστα που ανοίγει κι ο καιρός. Αφετηρία το Δημοτικό Στάδιο Νέας Ιωνίας. Από την πρώτη στιγμή που πάτησα το πόδι μου στο στάδιο, ένιωσα κάπως αλλιώς τον αέρα, κάποια αύρα διαφορετική, ενώ δεν υπήρχε τίποτα οφθαλμοφανώς διαφορετικό από κάποιο άλλο στάδιο. Αθλητές που προθερμαίνονταν, υπάλληλοι του Δήμου Νέας Ιωνίας που ήταν εκεί για την υποστήριξη του αγώνα, εθελοντές που συμμετείχαν στην οργάνωση των τεχνικών θεμάτων βοήθειας προς τους αθλητές και μέλη του αθλητικού συλλόγου «Ανατολή», συνδιοργανωτή, μαζί με το Δήμο.
Μου είχε κάνει εντύπωση ο τίτλος του συλλόγου. Μπαίνοντας στην ιστοσελίδα τους έμαθα. Πέρα από τη βασική στόχευσή του, της προσέλκυσης όλο και περισσότερων παιδιών στο στίβο, έχει πάρα πολλές κοινωνικές και πολιτιστικές δράσεις στην ευρύτερη περιοχή. Το όνομά του έχει δύο συμβολισμούς. Ο ένας είναι η μικρασιάτικη καταγωγή πολλών κατοίκων της περιοχής και η προσπάθεια να μην ξεχαστούν οι χαμένες πατρίδες, η Γη της Ιωνίας. Ο άλλος είναι της δίψας για ζωή. Θέλουν να είναι πάντα Ανατολή και ποτέ δύση. Ελπίδα και πίστη μαζί για το μέλλον.
Το έχουν αυτό οι Μικρασιάτες. Άνθρωποι δημιουργικοί και αισιόδοξοι. Όταν έχεις χάσει βίαια την πατρίδα σου, όταν έχεις ξεριζωθεί από τη γη σου, έχεις δύο δυνατότητες. Ή πεθαίνεις από το μαράζι ή ξαναγεννιέσαι. Το ίδιο νιώθω και κάθε φορά που πηγαίνω σε εκδηλώσεις Μνήμης στη Νέα Σμύρνη. Δύναμη για ζωή κι αγάπη για την πατρίδα.
Παρατηρώντας προσεκτικά στο Στάδιο τα αεικίνητα μέλη του Συλλόγου εντυπωσιάστηκα. Ανάμεσά τους πολλοί άνθρωποι μεγάλης ηλικίας, παππούδες και γιαγιάδες μάλλον. Κι όμως ήταν εκεί και προσπαθούσαν να βοηθήσουν όσο μπορούσαν. Κάποιοι από αυτούς συμμετείχαν και στον αγώνα και, να σημειώσουμε, ότι δέκα χιλιόμετρα δεν είναι λίγα για τέτοιες ηλικίες. Φανερώνουν ανθρώπους που έχουν κάνει τον αθλητισμό τρόπο ζωής, αν μη τι άλλο.
Κάποια στιγμή έπρεπε να καθήσω κάπου για να τακτοποιήσω τα πράγματά μου. Επέλεξα μια θέση δίπλα σε μια κυρία μεγάλης ηλικίας. Χρειαζόμουν λίγο περισσότερο χώρο, η κυρία το κατάλαβε και ευγενικά μου παραχωρεί το δικό της λέγοντας. «Απλώστε τα εδώ, σε λίγο αρχίζει ο αγώνας κι εγώ πρέπει να πάω στη θέση μου». Σηκώθηκε σιγά-σιγά και με βήμα που έδειχνε ότι δύσκολα περπατούσε, βγήκε από το Στάδιο. Δεν κατάλαβα αμέσως τι μου είπε αλλά έπεσα από τα σύννεφα όταν την είδα σε κάποιο σημείο της διαδρομής, όρθια με το σημαιάκι των αγώνων να καθοδηγεί τους δρομείς για τη στροφή που έπρεπε να πάρουν! Αυτή η κυρία που ίσα-ίσα την κρατούσαν τα πόδια της, ήταν όρθια, αγέρωχη, αυστηρή και υποστηρικτική ταυτόχρονα. Με συγκίνησε!
Πόση πίστη πρέπει να έχει κάποιος σε αυτό που κάνει για να ξεπερνά κούραση, πόνο ή και κακουχίες; Πόση αυταπάρνηση; Ίσως όχι τόση όσο είχαν τα 22 παλικάρια που εκτελέστηκαν σε αυτή τη γειτονιά αλλά πολλή πάντως. Της κυρίας το έλεγε η καρδούλα της. Το ίδιο και των ανθρακωρύχων της Καλογρέζας οι οποίοι τόλμησαν να κάνουν απεργία εν μέσω γερμανικής κατοχής.
Γιατί αυτός ο αγώνας δρόμου ήταν αφιερωμένος σε έναν άλλο πολύ μεγαλύτερο αγώνα, αυτόν της λευτεριάς και της πατρίδας. Μιλάμε για το «Μπλόκο της Καλογρέζας». Ήταν 15 Μάρτη του 1944 όταν 21 Έλληνες και ένας Ιταλός εκτελέστηκαν από τους ναζί στην Καλογρέζα. Πέρασαν χρόνια από τότε και το 1982 με προσπάθειες των οικογενειών των νεκρών και της τότε δημοτικής αρχής, αναρτήθηκε αναθηματική πλάκα (γλύπτρια Αφροδίτη Λιτή) στο χώρο του Μνημείου και το 1983 το Δημοτικό Συμβούλιο της Νέας Ιωνίας, θέλοντας να προσδώσει στη γενναία αυτή αντιστασιακή πράξη ξεχωριστή σημασία, καθιέρωσε ομόφωνα τη συγκεκριμένη ημέρα ως Εθνική Τοπική Εορτή. Στην πλάκα έχει γραφτεί το επίγραμμα του Γιάννη Ρίτσου που διαβάσατε στην εισαγωγή του κειμένου.
Πέρασαν 75 χρόνια αλλά η θυσία των 22 παλικαριών που εκτελέστηκαν μένει ανεξίτηλη και σημαντικό ρόλο παίζουν οι εκδηλώσεις της τοπικής κοινωνίας. Κάθε χρόνο με πολυήμερες εκδηλώσεις και το μνημόσυνο στον τόπο της θυσίας, η ιστορική μνήμη δεν αφήνεται να ξεθωριάσει. Πάντα πρέπει να θυμίζουμε τους Εφιάλτες, δηλαδή τους συνεργάτες των Γερμανών, που και σε αυτό το Μπλόκο, έπαιξαν τον βρώμικο ρόλο τους με τη συμμετοχή τους.
Η ιστορία του: Στις 15 Μαρτίου 1944 πραγματοποιήθηκε στην Καλογρέζα το μεγάλο μπλόκο, με τη συμμετοχή δυνάμεων της Χωροφυλακής, της Ειδικής Ασφάλειας και των Ταγμάτων Ασφαλείας. Πριν ακόμη ξημερώσει, άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας περικύκλωσαν την περιοχή.
Στη συνέχεια συγκέντρωσαν τους άρρενες κάτοικους άνω των 16 ετών σε ένα οικόπεδο. Άνδρες της Ειδικής Ασφάλειας και των Ταγμάτων Ασφαλείας επέλεξαν και στη συνέχεια εκτέλεσαν 22 άτομα, μεταξύ αυτών και ένα Ιταλό αντιφασίστα.
Επί της ουσίας ήταν αντίποινα των ναζί για το ισχυρό αντιστασιακό κίνημα της περιοχής, που μεταξύ άλλων, είχε εκφραστεί και με μεγάλες απεργίες στα λιγνιτωρυχεία της περιοχής, που είχαν τη συμβολή τους στα ενεργειακά προβλήματα των κατοχικών δυνάμεων. Παράλληλα, ήταν «μήνυμα», αφού ήδη ο πόλεμος φαινόταν ότι είχε χαθεί για το Γ΄ Ράιχ, προς τα ποιά κατεύθυνση επιθυμούσαν να κινηθεί η μεταπολεμική Ελλάδα. Γι’ αυτό επεδίωξαν την ενεργοποίηση των ταγματασφαλιτών σε βάρος του αντιστασιακού κινήματος και κεντρικά και τοπικά στην Καλογρέζα.
Η Νέα Ιωνία ήταν εργατούπολη, αλλά και εκκολαπτήριο του ΕΑΜ. Άρα για τα τάγματα ασφαλείας και τη χωροφυλακή, η περιοχή ήταν εχθρική. Τη μέρα εκείνη εκτυλίχτηκαν σκηνές τρομοκρατίας με άγριους ξυλοδαρμούς, ενώ υπάρχουν μαρτυρίες και για πλιάτσικο. Συνελήφθησαν γύρω στα 500 άτομα. 50 αγωνιστές παραδόθηκαν στους Γερμανούς και 150 οδηγήθηκαν στην Ειδική Ασφάλεια. 22 άνδρες, από μια λίστα εξήντα μαχητικών ανθρακωρύχων, εκτελέστηκαν επιτόπου. Η πόλη θρήνησε τα παιδιά της. Το σοκ από το μακελειό ήταν μεγάλο. Όσοι οδηγήθηκαν στην ασφάλεια βασανίσθηκαν και οι γυναίκες ταπεινώθηκαν με διεστραμμένα βασανιστήρια.
Τη συνέχεια την ξέρετε. Όταν έφυγαν οι Γερμανοί, η χωροφυλακή και τα τάγματα ασφαλείας συνέχισαν να έχουν τον έλεγχο της χώρας, μαζί με τους πολιτικούς που επέστρεψαν από την Αίγυπτο… Το 1946 η Ελλάδα αποδέχτηκε τη Μακεδονία ως μία από τις έξι δημοκρατίες της Γιουγκοσλαβίας του Τίτο μετά από υπόδειξη των «συμμάχων» και το 1980 στα πλαίσια του ΝΑΤΟ πέρασε η απαίτηση των Τούρκων να θεωρείται το Αιγαίο αποστρατιωτικοποιημένη περιοχή, κατά παράβαση των διεθνών Συμφωνιών, χωρίς η ελληνική αποστολή να αντιδράσει. Ας τα θυμόμαστε για να μην έχουμε κενά και απορίες μετά…