Η ελληνικότητα στην οικουμένη, Γράφει ο Βαγγέλης Ντάλης

Υπάρχουν δύο τρόποι να «επιβληθείς» σε άλλους λαούς. Ο ένας είναι ο πόλεμος. Αλλά ποιός λαός αγάπησε ποτέ τον κατακτητή του; Ο άλλος είναι ο πολιτισμός που παράγεις και που κοινωνείς και στον υπόλοιπο κόσμο. Αν αγγίζει και άλλους λαούς, δεν χρειάζεται να τον επιβάλεις. Τον αναγνωρίζουν, τον σέβονται και τον κάνουν δικό τους.

Eίναι οι πρώτες σκέψεις που κάνει κάποιος όταν διαβάζει σε ιστοσελίδες, όπως αυτή του newsbeast, ειδήσεις στα «ψιλά» της ενότητας «Κόσμος» και που αναφέρονται στο ταξίδεμα του ελληνικού πολιτισμού, του αρχαίου κυρίως αλλά όχι μόνο, σε διάφορες γωνιές του πλανήτη, όπως αυτή στη Χιλή. Το μετρό της πρωτεύουσας πόλης, του Σαντιάγο, έχει σταθμό με το όνομα Grecia. Οι υπόλοιποι σταθμοί έχουν συνηθισμένα ονόματα και καμία άλλη χώρα δεν έχει τέτοια τιμή.
Είναι η μοναδική περίπτωση; Όχι βέβαια, και σε άλλες χώρες μπορεί να συναντήσει κάποιος ονόματα ελληνικά. Στην Κοπεγχάγη, για παράδειγμα, στη Δανία, υπάρχουν ένα σωρό δρόμοι με ονόματα ελληνικών νησιών ή άλλων τοποθεσιών. Όπως αντίστοιχα και στη δική μας χώρα έχουμε δρόμους ή πλατείες με ονόματα επιφανών ξένων ή ξένων περιοχών. Αλλά δεν είναι τόσο απλό.
Οι 22.000 επιβάτες που περνούν καθημερινά από το συγκεκριμένο σταθμό του μετρό έχουν την ευκαιρία να ταξιδέψουν και να θαυμάσουν ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα δείγματα του ελληνικού πολιτισμού: δεκαέξι εκμαγεία, 50 κιλών το καθένα, της δυτικής Ζωοφόρου του Παρθενώνα και μία μακέτα της Ακρόπολης. Τα πρωτότυπα τα συναντάει κανείς σήμερα στο Μουσείο της Ακρόπολης στην Αθήνα και στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου. Η πρώτη δωρεά έγινε το 2009 και η δεύτερη έγινε το 2014 και αποτέλεσε μέρος της μόνιμης έκθεσης με τίτλο «Ένα μέτρο από την Ελλάδα». Στη δεύτερη δωρεά περιλαμβάνονται μία προτομή του Ομήρου, πορτραίτα αθλητών και θεατρικές μάσκες.
«Ο σκοπός αυτής της δεύτερης φάσης είναι η διάδοση του ελληνικού πολιτισμού μαζικά, η δημιουργία μιας πλατφόρμας πολιτιστικής και τουριστικής προώθησης της Ελλάδας και ο εκπαιδευτικός – πολιτιστικός χαρακτήρας για τους Χιλιανούς, με τη μορφή του σταθμού “ανοιχτού μουσείου”» είχε δηλώσει ο επιτετραμμένος της πρεσβείας της Χιλής στην Αθήνα Μαρτίν Δονόσο. Από την πλευρά του ο εκτελεστικός διευθυντής της Πολιτιστικής Εταιρείας Metro Arte, Χαβιέρ Πίντο είχε επισημάνει ότι η «έκθεση επιτρέπει στους επιβάτες να έρθουν λίγο πιο κοντά στον πλούσιο ελληνικό πολιτισμό, που ήταν η κοιτίδα σπουδαίων αξιών, που σεβόμαστε μέχρι σήμερα, όπως η δημοκρατία και η δικαιοσύνη».
Σύμφωνα πάντα με τον κ. Πίντο, το ενδιαφέρον της Χιλής για τον ελληνικό πολιτισμό εκφράζεται με διάφορους τρόπους, όπως με τις δραστηριότητες που διοργανώνονται από το Κέντρο Ελληνικών και Βυζαντινών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Χιλής, το οποίο έχει μεταφράσει στα ισπανικά περισσότερα από 180 λογοτεχνικά έργα Βυζαντινής, Κλασικής και Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και Ιστορίας, μεταξύ των οποίων έργα της Σαπφούς, των Ανακρέοντα, Καβάφη, Καζαντζάκη, Ελύτη και Ρίτσου.
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η Χιλή τιμά τη χώρα μας. Στο Σαντιάγο περισσότεροι από 600 δρόμοι έχουν ελληνικά ονόματα, εμπνευσμένα από την ελληνική μυθολογία και φιλοσοφία. Ο σταθμός του μετρό βρίσκεται κοντά στη λεωφόρο «Ελλάδας», που αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αρτηρίες της πρωτεύουσας της Χιλής.
Υπάρχει και μία άλλη μικρή χώρα, όπου αρκετές χιλιάδες άνθρωποι μιλούν, πέρα από την μητρική τους γλώσσα, και την ελληνική. Στην μακρινή Ουρουγουάη των 3,5 εκατομμυρίων κατοίκων, ζουν άνθρωποι που λατρεύουν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και το αποδεικνύουν. Όχι με βαρύγδουπες εκφράσεις και μεγαλειώδεις λόγους αλλά με δρόμους και πλατείες που έχουν ελληνικά ονόματα και με αγάλματα αρχαίων φιλοσόφων να κοσμούν τα δημόσια κτίρια της χώρας.
Η Ουρουγουάη διαθέτει ένα από τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα με το επίπεδο των σπουδαστών να είναι αρκετά υψηλό. Δεν είναι άλλωστε λίγοι οι φοιτητές από άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής που επιλέγουν την Ουρουγουάη και φοιτούν στα πανεπιστήμια της χώρας. Αυτό όμως που κάνει εντύπωση με αυτή τη μακρινή χώρα είναι το πόσο πολύ αγαπάει και εκτιμάει τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Οι ίδιοι οι πολίτες δεν δηλώνουν φιλέλληνες, αλλά ελληνολάτρες. Σύμφωνα με έρευνα της «Eurostat», το μεγαλύτερο ποσοστό των Ουρουγουανών απάντησε ότι ταυτίζεται πολιτιστικά με την Ευρώπη, με την πρώτη χώρα που να τους έρχεται στο μυαλό να είναι η Ελλάδα. Αξιοσημείωτο είναι και το ότι σε κάθε βιβλιοπωλείο της χώρας, ακόμη και στο πιο μικρό, μπορεί κανείς να βρει τα άπαντα του Νίκου Καββαδία, του Καβάφη και του Ρίτσου.
Τα παιδιά των Ουρουγουανών, δεν διστάζουν κάθε 25η Μαρτίου και 28η Οκτωβρίου να γιορτάζουν τις εθνικές εορτές των Ελλήνων, πραγματοποιώντας σχολικές εκδηλώσεις, τραγουδώντας και απαγγέλοντας ποιήματα. Οι μαθητές του «Grecia», ενός δημόσιου σχολείου της χώρας, έχουν μάθει να λένε και τον εθνικό ύμνο της Ελλάδας του Διονύσιου Σολωμού.
Στο Μοντεβιδέο, επίσης, υπάρχουν 23 δρόμοι που έχουν δανειστεί τα ονόματά τους από αρχαίους φιλόσοφους, ενώ ο κεντρικότερος δρόμος ονομάζεται κι αυτός «Grecia». Δύο πλατείες της πρωτεύουσας έχουν ονομαστεί πλατεία της Αθήνας και πλατεία της Ελλάδας. Η Εθνική Βιβλιοθήκη του Μοντεβιδέο έχει κατασκευαστεί σύμφωνα με τον αρχαιοελληνικό δωρικό αρχιτεκτονικό ρυθμό. Έξω από την είσοδο του κτιρίου, το άγαλμα του Σωκράτη, υποδέχεται τους επισκέπτες ενώ σε πάρκο που βρίσκεται παραλιακά της πρωτεύουσας υπάρχει μια προτομή του Ομήρου.
Το σημαντικότερο από όλα είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι δε σέβονται απλά τον πολιτισμό, τον μελετάνε. Στην επίσης μακρινή Ιαπωνία της επίσης πλούσιας από την αρχαιότητα ως σήμερα πολιτιστικής παράδοσης, υπάρχει όμιλος 20.000 μελετητών του Ομήρου από το πρωτότυπο. Πλην των φιλολόγων, δεν είμαι βέβαιος ότι υπάρχει τέτοιος αριθμός νεοελλήνων που μπορεί να το κάνει.
Στη σύγχρονη Ελλάδα ο Επιτάφιος του Περικλή εξοστρακίστηκε, ο Καβάφης δεν βρίσκει την Αλεξάνδρειά του κι ο Καζαντζάκης αφορίστηκε τους πνευματικούς θεματοφύλακες. Είναι λοιπόν τυχαίο που στον υπόλοιπο πλανήτη σέβονται την ελληνικότητα αλλά όχι και τόσο τους Νεοέλληνες;;;