ΗΛΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΣ, Ποιητής της ΜΑΙΡΗ ΓΚΙΩΝΗ – ΛΑΡΕΝΤΖΑΚΗ

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
ΗΛΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΣ, Ποιητής της  ΜΑΙΡΗ ΓΚΙΩΝΗ – ΛΑΡΕΝΤΖΑΚΗ

Ηλίας Κεφάλας «Δεν γράφω για να
στείλω μηνύματα αλλά
για να μεταδώσω την
αφηγηματική ομορφιά»

 

Ο Ηλίας Κεφάλας είναι Έλληνας ποιητής. Κατάγεται από τα Τρίκαλα όπου σήμερα ζει και εργάζεται. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες και δημόσια διοίκηση στην Αθήνα. Έχει γράψει ποίηση, δοκίμιο, πεζογραφία και λογοτεχνία για παιδιά, ενώ ασκεί λογοτεχνική και εικαστική κριτική σε περιοδικά λόγου και τέχνης. Συνεργάστηκε, κρατώντας μόνιμη κριτική στήλη, με τα περιοδικά «Τομές», «Νέες Τομές», «Διαβάζω», «Οδός Πανός», «Ευθύνη», «Νέα Ευθύνη» και «Φρέαρ») ενώ συστηματικά μεταφράζει γαλλόφωνη ποίηση. Ασχολήθηκε περιστασιακά με το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Φωτογραφίζει, παρατηρώντας τη φύση να θάλλει και να επαναλαμβάνεται ενεργά.

Ηλίας Κεφάλας συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πιο σημαντικούς ποιητές της γενιάς του ‘70. Ξεκίνησε ως ένας κοινωνικός και πολιτικός ποιητής με καταγγελτικά ποιήματα για τον υποβιβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και την κοινωνική αδικία. Η σύντομη θητεία του στον υπερρεαλισμό, που εγγράφεται κυρίως στη δεύτερη και τρίτη του συλλογή, του έδωσε την ευκαιρία μιας βαθιάς καλλιέργειας της γλώσσας και την επιλογή ενός ύφους πιο προσωπικού και πιο συναρτημένου με τη γεωγραφία του καιρού και του τόπου.
Ωστόσο, σιγά-σιγά, η φυσιοκρατία και η ανθρωπολογία επικρατούν στην ποίησή του, με την έννοια ότι το κάθε ποίημα πλέον θεμελιώνεται πάνω στις πανανθρώπινες αξίες και στα κριτήρια μιας φυσικής αγνότητας και μιάς κοινωνικής καθαρότητας.
Μόνιμο μέλημα του Ηλία Κεφάλα είναι να τοποθετεί τον άνθρωπο στο κέντρο της φυσικής διεργασίας, στον ανοιχτό χώρο του φυσικού πλαισίου και εκεί, μέσω της φύσης να προσπαθεί να επιτύχει την επίλυση των προβλημάτων του.
Έργα του: (2015) Celestial and Earthly Poems, (2015) Τα Λιλιπούτεια, ποίηση, Γαβριηλίδης, (2014) Τρίκαλα 1951-1969 / Η πόλη όπου γεννήθηκα, αυτοβιογραφία, Γαβριηλίδης, (2012) Λέξεις από φύλλα και νερά, ποίηση, Αιγαίον, (2011) Λάμψη και γνόφος, δοκίμιο-μελέτη, Ευθύνη, (2010) Το δέντρο που έγνεθε τη βροχή και τραγουδούσε, ποίηση, Ροές, (2009) Kostas Tsiropoulos, δοκίμιο, Intramar/Tenerife, (2009) Τα τραγούδια του μικρού πρίγκιπα, ποίηση, Δ.Ω.Τ., (2009) Το χαμένο ποίημα, δοκίμια, Λογείον, (2007) Χώμα, χώματα, διηγήματα, Γαβριηλίδης, (2005) Σιωπητήριο χιονιού, ποίηση, Γαβριηλίδης, (2004) Ανθισμένες καρδούλες, παιδικό αφήγημα, Μίλητος, (2004) Ιστορίες που δεν πρέπει να ξεχαστούν, παιδικά παραμύθια, Μίλητος, (2004) Το λαίμαργο γουρουνάκι, παιδικό παραμύθι, Μίλητος, (2003) Η μαγική τρομπέτα, παιδική ποίηση, Μίλητος, (2003) Τα μνήστρα της αβύσσου, ποίηση, Γαβριηλίδης, (2002) Νίκος Παππάς / Μια παρουσίαση, δοκίμιο-μελέτη, ανθολογία, Γαβριηλίδης, (2001) Χιόνι στα όνειρα, μυθιστορία, Αρμός, (2000) Παράθυρα ονείρου, εικαστικό δοκίμιο, Αρμός, (1999) Φάσματα της ερημιάς, διηγήματα, Αρμός, (1997) Μεσημβρινά δαιμόνια, αφήγημα, Φ.Ι.ΛΟ.Σ., (1997) Λόγος για την αβεβαιότητα, ποίηση, Αρμός, β΄έκδοση (1999), (1993) Η Κυριακή των ποιητών, δοκίμιο, Τα τραμάκια, β΄ έκδοση επηυξημένη με ανθολόγιο, (2013) Ευθύνη, (1992) Το έρημο λυκόφως, ποίηση, Αστρολάβος/Ευθύνη, (1989) Ανθολογία Σύγχρονης Ελληνικής Ποίησης / Το Ιδιωτικό Όραμα, Λιβάνης, (1989) Σκοτεινός Μαγνήτης, ποίηση, Άλως, (1987) Η γενιά του Ιδιωτικού Οράματος, δοκίμιο, Τέθριππον, (1986) Τα φύλλα του νερού, ποίηση, Θεωρία, (1982) Μεταλλαγή στο Απροσδόκητο, ποίηση, Αιγόκερως-β΄έκδοση (1984), Θεωρία, (1980) Τα Μαστίγια, ποίηση, Τομές. Σημαντική η συμμετοχή του σε συλλογικά έργα, όπως το 1ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών, Κύκλος Ποιητών (2013), Οδυσσέας Ελύτης, Γιάννης Ρίτσος, Ευθύνη (2003), Πρόσωπο και είδωλο του Γ. Θέμελη, Ευθύνη (1999) κ.α.

«ΠΑΛΜΟΣ»: Τι είναι για εσάς το λιλιπούτειο χωριό Μέλιγος Τρικάλων, η γενέτειρά σας;
ΗΛΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΣ: Είναι ο τόπος γέννησης και άνδρωσης και σήμερα ξανά ο τόπος της μόνιμης κατοικίας μου, ύστερα από μια τριαντάχρονη παραμονή στην Αθήνα για σπουδές κι εργασία. Επί πλέον είναι ο τόπος εκκίνησης της ποίησής μου με τις πρώτες δειλές και ασύνειδες συγκινήσεις που, ερχόμενες, ζητούσαν εναγωνίως να εκφραστούν με έναν πιο διαφορετικό και πιο συστηματικό τρόπο.
«Π»: Πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια ;
ΗΛ.Κ.: Φτωχά κι ελλειμματικά. Τα πιο σημαντικά γεγονότα που θυμάμαι από την εποχή αυτή είναι οι μακρόσυρτες νύχτες του χειμώνα με τις διηγήσεις του πατέρα μου, που ήταν ένας έξοχος παραμυθάς. Και συνέβη ακόμα στα χρόνια μου αυτά να γνωρίσω τη γέννηση της ζωής και να συνειδητοποιήσω τον ανέφικτο τερματισμό της από τον πλησιόχωρο θάνατο. Ήταν η χαρά των ζωντανών όντων και ο φόβος νεκρών. Όλα διασταλμένα υπερβολικά λόγω του παιδικού βλέμματος.
«Π»: Πότε ξεκινήσατε να γράφετε;
ΗΛ.Κ.: Όταν συνειδητοποίησα την ομορφιά του κόσμου που μας περιβάλλει. Ήταν στην πέμπτη τάξη του δημοτικού σχολείου, όταν έγραψα το πρώτο μου κείμενο, περιγράφοντας έναν συγγενικό μας γάμο. Το δεύτερο κείμενο γράφτηκε αμέσως μετά και είχε να κάνει με το πέσιμο των φθινοπωρινών φύλλων.
«Π»: Είναι η συγγραφή η εργασία που αγαπάτε;
ΗΛ.Κ.: Μα, αν δεν αγαπάμε κάτι, δεν το κάνουμε. Ειδικά όταν δεν μας πληρώνουν κιόλας γι’ αυτό. Πιστεύω ότι το γράψιμο είναι αποτέλεσμα ενός εσωτερικού πειθαναγκασμού, που μας διακατέχει συνεχώς και μάλιστα μας δυναστεύει.
«Π»: Δίνετε μηνύματα μέσω της συγγραφής;
ΗΛ.Κ.: Δεν γράφω για να στείλω μηνύματα. Δεν είναι αυτός ο πρωταρχικός σκοπός, αλλά μόνο η μετάδοση της αφηγηματικής ομορφιάς. Από την άλλη όμως ένα κείμενο αποτελείται από λέξεις και οι λέξεις παραπέμπουν σε σημασίες. Επομένως κάποιο μήνυμα, έστω και υποτυπώδες, έστω και παρά τη θέλησή μας, εξάγεται μέσα από κάθε γραπτό.
«Π»: Ο τόπος γέννησής μας είναι ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης;
ΗΛ.Κ.: Η περιοχή από όπου αντλούμε τις εμπνεύσεις μας πιστεύω ότι είναι ένας εσωτερικός «τόπος», που τον αναπτύσσουμε μέσα μας και τον μεταφέρουμε παντού. Στη διαμόρφωση του τόπου αυτού μετέχει φυσικά ο τόπος της γέννησής μας, αλλά και η εμπλουτισμένη μνήμη με όλες τις εμπειρίες του βίου μας, φιλτραρισμένες από τη συναισθηματική υφή του χαρακτήρα μας.
«Π»: Πώς γεννιέται ένα βιβλίο και πόσο χρόνο σας παίρνει μέχρι να εκδοθεί;
ΗΛ.Κ.: Δεν υπάρχει κανόνας. Γράφουμε συνεχώς και διάφορα και στη συνέχεια, όταν έρχεται το πλήρωμα του χρόνου, επιλέγουμε από τα έτοιμα κείμενα και διαμορφώνουμε ένα βιβλίο. Ή και κατά παραγγελία. Το βιβλίο μου «Τρίκαλα 1951-1969 / Η πόλη όπου γεννήθηκα» γράφτηκε μέσα σε δύο μήνες κατά παραγγελία του εκδότη μου, που ήθελε να κάνει μια σχετική θεματική σειρά και μέσα σε έναν ακόμα μήνα είχε εκδοθεί.
Πιστεύω ότι ο μέσος χρονικός όρος για να εκδοθεί ένα βιβλίο, καλό είναι να φτάνει τα τρία χρόνια. Εκτός αν ο δημιουργός είναι πολυγραφότατος και ασχολείται με πολλά είδη του λόγου, οπότε ο χρόνος αυτός λιγοστεύει σημαντικά.
«Π»: Από το πρώτο σας βιβλίο μέχρι το τελευταίο, ποιές διαφορές διακρίνετε;
ΗΛ.Κ.: Υπάρχει μια συνειδητή προσπάθεια για αποφόρτιση των κειμένων από τις περιττές περιγραφές και για εμμονή στο ουσιώδες και το λιτό. Εμμένω στη συνεχή λάξευση και σμίκρυνση των κειμένων. Πιστεύω ότι κάτι έχω καταφέρει πάνω σ’ αυτό.
«Π»: Ποιήματά σας έχουν μεταφραστεί σε άλλες γλώσσες. Ποιές είναι αυτές και ποιά τα συναισθήματά σας γι’ αυτήν την επιτυχία;
ΗΛ.Κ.: Αρκετά ποιήματά μου έχουν μεταφερθεί σε κάποιες ευρωπαϊκές γλώσσες. Είχα τη χαρά να τα δω στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ουγγρικά, ιταλικά, πολωνικά, ισπανικά, βουλγαρικά, αλβανικά και εβραϊκά. Αυτό βέβαια έγινε κατόπιν φιλικών παρεμβάσεων κατά το πλείστον ή γνωριμιών, καθόσον σήμερα όλοι κάποιον γνωρίζουμε και σε κάποιον αρέσουμε. Άλλες φορές πάλι έγινε εξαιτίας κάποιων συμμετοχών μου σε διεθνή φεστιβάλ, οπότε με την παρουσίαση επακολουθούσε κάθε φορά αναγκαστικά και η μετάφραση ποιημάτων μου. Δεν θα ήθελα όμως να γίνεται έτσι. Θα ήθελα να με «ανακαλύψει» κάποιος και να με μεταφέρει στη γλώσσα του αυτοβούλως.
«Π»: Τι είναι για εσάς η ποίηση;
ΗΛ.Κ.: Μία δεξιότητα του λόγου, μια παραφορά των αισθημάτων, μια ανάγκη να μιλήσω ισορροπώντας πάνω σε μια μουσική κλίμακα, ένας τρόπος να εκφραστώ διακριτικά και που, αν κάποιος τυχόν με προσέξει, να θεωρήσει τα λόγια μου μη περιττά.
«Π»: «Παρακαλώ γελάτε / Τα φύλλα θα μας παρασύρουν / Στην κατήφεια του Φθινοπώρου / Θα μας εγκλωβίσουν ασφυκτικά / Στη μεγάλη Κατωφέρεια Του χρόνου » (Προτροπή). Δικοί σας στίχοι από τα Λιλιπούτεια. Κατ’ αρχάς, γελούν οι μεγάλοι άνθρωποι σήμερα; Τι περιέχει αυτό το βιβλίο σας;
ΗΛ.Κ.: Ό,τι περιέχουν και τα άλλα ποιητικά βιβλία μου, μόνο που εδώ, στα Λιλιπούτεια, εκφέρεται με την μορφή ψιθυρισμάτων. Είναι μικρά ποιήματα που ακολουθούν τον κανόνα της παροιμίας: «τα λίγα λόγια ζάχαρη και τα καθόλου μέλι». Το γέλιο ναι, είναι πολύτιμο, γιατί παίζει τον ρόλο του αναχώματος προς την μεγάλη κατωφέρεια του θανάτου.
«Π»: Θα μοιραστείτε με τους αναγνώστες του «Παλμού» ένα αγαπημένο σας ποίημα;
ΗΛ.Κ.: Ας πάμε πάλι στα Λιλιπούτεια και ας σταθούμε στο ποίημα «Τραγιάσκα»:
«Πασχίζω γράφοντας / Πέρα μακριά φεγγοβολούν ηλιαχτίδες / Στις τέσσερις κηδεύεται ο γείτονας / Θα του βάλουν άραγε μαζί του την τραγιάσκα / Αφήνοντας εκκωφαντικά άδειο / Το καρφί στον τοίχο;»
«Π»: Το συγγραφικό σας έργο πολύπλευρο, πλούσιο, περιλαμβάνει στοιχεία αυτοβιογραφικά;
ΗΛ.Κ.: Αναγκαστικά. Κανένας συγγραφέας δεν σταματάει ούτε μια στιγμή να αυτοβιογραφείται. Γράφοντας σκιαγραφούμε την προσωπική μας ζωή και τις σχέσεις που αναπτύσσονται γύρω από αυτήν σε συνάρτηση με τους άλλους ανθρώπους, κοντινούς ή μακρινούς, της καθημερινότητάς μας. Τους προσκαλούμε συνεχώς να μπουν στο λογοτεχνικό μας οικοδόμημα και να μας δανείσουν το χρώμα της φωνής τους και την ποιότητα της σκέψης τους.
«Π»: Με τι ασχολείστε όταν δεν γράφετε, υπάρχει ελεύθερος χρόνος ;
ΗΛ.Κ.: Μα με το διάβασμα πρώτα-πρώτα, την φωτογραφία και το …νοικοκυριό. Είμαι ένας κανονικός άνθρωπος που πρέπει να είμαι χρήσιμος στην οικογένειά μου, ώστε να έχω τη δυνατότητα να αποστατώ κάποτε μακροχρονίως για τις ανάγκες της λογοτεχνίας.
«Π»: Η απλότητα είναι το ζητούμενο στην συγγραφή; Στις ημέρες μας συναντάται;
ΗΛ.Κ.: Είναι πρωταρχική ανάγκη. Το διατύπωσε ο Σεφέρης πολύ καθαρά: «Δε θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί ετούτη η χάρη». Το προσυπογράφω και το προσπαθώ, παρόλη τη δυσκολία του.
«Π»: Τι σας οργίζει;
ΗΛ.Κ.: Η απουσία διακριτικότητας. Η αγένεια. Έχουμε ξεχάσει πως όταν συμβιώνουμε, πρέπει να είμαστε η επιθυμία του άλλου.
«Π»: Το διαδίκτυο βοηθά τους συγγραφείς; Επικοινωνείτε με τους αναγνώστες;
ΗΛ.Κ.: Το διαδίκτυο μας βοηθάει με την ταχύτατη παροχή γνώσεων. Κερδίζουμε χρόνο. Μας βοηθάει να αποφύγουμε τα λάθη και να πούμε άκομψα κάποια πράγματα που επιμελώς πρόλαβαν και τα είπαν άλλοι.
Με τους φίλους και αναγνώστες μου συνομιλώ πάντα και παρέχω κάθε βοήθεια μέσα στα όρια του εφικτού. Το έχω σαν αρχή στη ζωή μου: Απαντώ πάντα σε κάθε άνθρωπο που με αλληλογραφία, τηλέφωνο, μήνυμα ή άλλο τρόπο με προσεγγίσει και ζητήσει κάτι από μένα. Και σε κάθε συγγραφέα καλό ή λιγότερο καλό, που μου στέλνει ένα βιβλίο του, απαντάω στέλνοντάς του ένα δικό μου. Τον τιμώ.
«Π»: Ποιες είναι οι βασικές αρχές της συγγραφής;
ΗΛ.Κ.: Τρεις είναι οι βασικές αρχές ή τουλάχιστον τρεις μου έρχονται τώρα στο μυαλό: Η καλή γνώση της γλώσσας, η ειλικρίνεια των αισθημάτων και ο μέγας καθοδηγητής, που λέγεται πρωτοτυπία της έμπνευσης. Από εκεί και πέρα θα μπορούσαμε να κάνουμε ολόκληρη λίστα από αρετές, υποχρεώσεις και δεσμεύσεις, αλλά απλώς θα φλυαρήσουμε.
«Π»: Ωραίο και Τέχνες;
ΗΛ.Κ.: Το πρώτο είναι ένας από τους στόχους του δεύτερου και το δεύτερο ένα από τα εργαλεία του πρώτου.
«Π»: Συγγραφικά ή άλλα σχέδια μελλοντικά;
ΗΛ.Κ.: Απλώς να ζήσουμε ήρεμα και να γράφουμε όσο δουλεύει το μυαλό και το χέρι μας. Ελπίζω στο τέλος του χρόνου να είναι έτοιμο το νέο ποιητικό βιβλίο μου με τίτλο: «Σκοτεινά σονέτα και άλλα βροχερά ποιήματα».

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Πήγαινε στην κορυφή