ΦΙΛΑΡΕΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ, Καθηγήτρια Ιστορικός – Βυζαντινολόγος της ΜΑΙΡΗ ΓΚΙΩΝΗ – ΛΑΡΕΝΤΖΑΚΗ

Η Φιλαρέτη Βυζαντίου (λογοτεχνικό ψευδώνυμο της Μαρίας – Φιλαρέτης Ιωάννου) είναι φιλόλογος καθηγήτρια στη μέση εκπαίδευση. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Βυζαντινών και Νεοελληνικών σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ. Ασχολείται με την ποίηση και τη λογοτεχνία από τα φοιτητικά της χρόνια, δημοσιεύοντας κατά καιρούς έργα της σε λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες.

Φιλαρέτη Βυζαντίου «Η ποίηση είναι μια
μορφή επανάστασης»

«ΠΑΛΜΟΣ»: Σε ποιό περιβάλλον μεγαλώσατε;
ΦΙΛΑΡΕΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ: Μεγάλωσσα σε μια μικροαστική οικογένεια, στη φιλόξενη πόλη της Καλαμπάκας, κάτω από τη σκιά του πέτρινου δάσους των Μετεώρων. Οι γονείς μου, μορφωμένοι και οι δύο, στάθηκαν για μένα και τον μικρότερο αδερφό μου πρότυπα ήθους!
Ειδικά στη συγχωρεμένη μητέρα μου χρωστώ την αγάπη μου στη λογοτεχνία. Από πολύ μικρή έβαζε στα χέρια μου βιβλία ποίησης και λογοτεχνίας και, έχοντας διακρίνει το ταλέντο μου στο γράψιμο, με προέτρεπε να γράφω ό,τι μου άρεσε: ημερολόγιο, ποιήματα, μικρά πεζά…

«Π»: Γιατί γράφετε;
Φ.Β.: Είναι αδήριτη εσωτερική ανάγκη έκφρασης συναισθημάτων. Από μικρή, κάθε φορά που η λύπη ή η χαρά κόχλαζαν μέσα μου, άνοιγα το ημερολόγιό μου και εκεί κατέθετα την υπερχείλιση αυτών των συναισθημάτων. Σήμερα πια γράφω διότι συνειδητά πονώ, για πολλά θέματα… Ο πόνος, η εσωτερική μελαγχολία, το βάρος το ψυχικό… έχουν ανάγκη να εκφραστούν, να πάρουν μορφή, να εκτονωθούν… Κι αυτή τη λύτρωση, την ανακούφιση μου τη δίνει η γραφή.

«Π»: Πώς βλέπετε το εκπαιδευτικό μας σύστημα;
Φ.Β.: Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι γνωστό και παραδεκτό από όλους πια ότι πάσχει! Είναι νοσηρό. Γι’αυτό και τα παιδιά μας, οι μαθητές μας, δεν αγαπούν το σχολείο. Κι αυτό φαίνεται από τον τρόπο συμπεριφοράς τους μέσα σ’αυτό και, προσωπικά, δεν τα αδικώ καθόλου! Έχουν δίκιο να αισθάνονται έτσι διότι είναι εγκλωβισμένα σε στείρες μεθόδους μάθησης, βομβαρδισμένα από πληθώρα περιττών μαθημάτων, έχοντας ένα δυσβάστακτο καθημερινό πρόγραμμα, βιώνοντας την πίεση ενός εξοντωτικού εξεταστικού συστήματος εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ζώντας υπό το αίσθημα της συνεχούς ανασφάλειας, από τη ρευστότητα αυτού του συστήματος, το οποίο η εκάστοτε κυβέρνηση αλλάζει εντελώς πρόχειρα, επιπόλαια και χωρίς κανένα σοβαρό σχεδιασμό.

«Π»: Ως καθηγήτρια φιλόλογος, τί θ’αλλάζατε στον τομέα της παιδείας;
Φ.Β.: Ίσως ακουστεί πολύ επαναστατικό αυτό που θα πω: θα άλλαζα τα πάντα! Η παιδεία χρειάζεται μια τολμηρή και γενναία αλλαγή εκ βάθρων. Ό,τι γίνεται χρόνια τώρα, είναι μπαλώματα. Τίποτα σοβαρό και ρηξικέλευθο στην ουσία του. Κανείς δεν τολμάει να βάλει το νυστέρι βαθιά στην κακοφορμισμένη πλέον πληγή του εκπαιδευτικού συστήματος.
Δυστυχώς, όλα όσα κατά καιρούς γίνονται είναι φτηνά ημίμετρα και κακής ποιότητας παυσίπονα. Οι αιτίες παραμένουν αθεράπευτες και γι’αυτό θα βλέπουμε το πρόβλημα να γιγαντώνεται με τραγικές συνέπειες για το μέλλον του τόπου μας.

«Π»: Είναι οι Τέχνες περιττές στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση; Ποιά η γνώμη σας γι’αυτή την απόφαση του Υπουργείου Παιδείας;
Φ.Β.:Περιττές; Σαφώς όχι! Κάθε άλλο! Μέσω των Τεχνών ο μαθητής ανακαλύπτει και καλλιεργεί πλευρές της προσωπικότητάς του, οι οποίες ενδεχομένως δεν είναι προφανείς. Γίνεται δημιουργικός σε τομείς που δεν έχει υποψιασθεί πριν και βέβαια σήμερα πλέον γνωρίζουμε ότι η μέγιστη απόδοση του εγκεφάλου, σε οποιονδήποτε τομέα, επιτυγχάνεται με τη συνεργασία και των δύο ημισφαιρίων του. Το δε δεξιό αναπτύσσεται μέσω της ενασχόλησης με τις Τέχνες.

«Π»: Ένα όνειρό σας όσον αφορά την παιδεία;
Φ.Β.: Να ανακτήσει τον ανθρωπιστικό της χαρακτήρα! Να λειτουργήσει ως αυταξία και να πάψει να αποτελεί το Λύκειο τον – κάκιστης ποιότητας – προθάλαμο της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.

«Π»: Πώς και πού διδάσκονται τα Αρχαία Ελληνικά;
Φ.Β.: Τα Αρχαία Ελληνικά διδάσκονται και στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου αλλά και στο Λύκειο. Ο τρόπος διδασκαλίας τους όμως είναι δυστυχώς εξαρτώμενος από τις κατευθύνσεις που μας δίνει το αναλυτικό πρόγραμμα διδασκαλίας του μαθήματος από το Υπουργείο.
Τα τελευταία χρόνια οι κατευθύνσεις αυτές είναι εντελώς στρεβλές, με αποτέλεσμα η γραμματική όπως και το συντακτικό να διδάσκονται αποσπασματικά, χωρίς αλληλοχία και σύνδεση των φαινομένων μεταξύ τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι μαθητές να έχουν τεράστια κενά και να τελούν σε μια μόνιμη σύγχυση γύρω από τα όσα καλούνται να μάθουν και τελικά φτάνουν να αντιπαθούν το μάθημα καθώς τους δυσκολεύει αφάνταστα.

«Π»: Ο λόγος σήμερα; Πάσχουν οι νέοι από λεξιπενία;
Φ.Β.: Είναι γενικευμένη πλέον η διαπίστωση ότι οι νέοι μας πάσχουν από λεξιπενία και το φαινόμενα ερμηνεύεται εύκολα. Η καταιγιστική είσοδος της τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια στην καθημερινότητα όλων μας και των νέων παιδιών κυρίως, απομακρύνει το εξωσχολικό βιβλίο από τα χέρια τους. Τα νέα παιδιά είναι πια σκυμμένα πάνω από μια οθόνη, αυτή του κινητού ή του υπολογιστή. Ξοδεύουν πολλές ώρες παίζοντας διαδικτυακά παιχνίδια ή μιλώντας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (fb, twitter, instagram κλπ.). Δεν ενδιαφέρονται έστω και μέσα από αυτούς τους χώρους να μελετήσουν κάποιο άρθρο, να δουν κάποιο ηλεκτρονικό βιβλίο, να σερφάρουν σε κάποια επιστημονική ή λογοτεχνική σελίδα. Όταν πληκτρολογούν, χρησιμοποιούν συντομευμένες κωδικοποιημένες λέξεις ή εκφράσεις και συχνά τα greeklish. Αυτή η συμπεριφορά τείνει να παγιωθεί με αποτέλεσμα οι νέοι να χρησιμοποιούν όλο και μικρότερο πλήθος λέξεων και να αγνοούν όλο και μεγαλύτερο όγκο από αυτές. Εννοείται ότι σοβαρή αιτία για τη λεξιπενία είναι και η εκτεταμένη χρήση της αγγλικής γλώσσας στην επικοινωνία τους.

«Π»: Νέοι και λογοτεχνία;
Φ.Β.: Στην πλειονότητά τους αγνοούν την κλασική … Αυτό συμβάλλει στο να είναι ανυποψίαστοι για τις συνθήκες ζωής, τον τρόπο του σκέπτεσθαι, τις προτεραιότητες και τα ήθη άλλων εποχών, μοιραία και να αδυνατούν να τις κατανοήσουν…
Αλλά, σε μεγάλο ποσοστό, ασχολούνται λίγο και με την σύγχρονη, συνήθως με κριτήρια ελάχιστα ποιοτικά, κυρίως εμπορικά με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την πνευματική τους συγκρότηση.

«Π»: Τί είναι ποίηση για εσάς;
Φ.Β.: Για μένα η ποίηση είναι μια μορφή επανάστασης…ένας ποταμός πάθους που ζητά μορφη και διέξοδο…είναι μια βουτιά στο κενό που με λυτρώνει από τους φόβους μου και με καθαίρει από τα πάθη μου …

«Π»: Η πίεση της καθημερινότητας για την επιβίωση, επιτρέπει στον μέσο Έλληνα ν’ασχοληθεί με την ποίηση;
Φ.Β.: Ίσως όχι αν και θα έπρεπε με την έννοια ότι προσφέρει μια αισθητική απόλαυση, συγχρόνως αποσπά το νου και του παρέχει ανακουφιστικά διαλείμματα, ίσως και ψυχολογική εκτόνωση και αποφόρτιση.

«Π»: Έντυπο ή ηλεκτρονικό βιβλίο;
Φ.Β.: Έντυπο! Η ανάγνωση σε μια οθόνη μοιάζει να παρέχει ευκολία στην μελέτη αλλά έχει πλέον αποδειχθεί ότι οι πληροφορίες δεν εντυπώνονται στο βαθμό που αυτό συμβαίνει όταν η μελέτη γίνεται κρατώντας και ξεφυλλίζοντας ένα πραγματικό βιβλίο. Πιθανόν διότι στη διαδικασία αυτή συμβάλλουν περισσότερες αισθήσεις αλλά και στο ότι, με τον τρόπο αυτό, η ταχύτητα πρόσληψης των πληροφοριών είναι πιο μικρή, επομένως ευκολότερη και η αποτύπωση.

«Π»: Η πρώτη σας ποιητική συλλογή, από τις εκδόσεις «ΚΥΜΑ», θα εκδοθεί σύντομα. Ποιός ο τίτλος και τί πραγματεύεται;
Φ.Β.: Η πρώτη μου ποιητική συλλογή αναμένεται να να εκδοθεί στα μέσα του επόμενου μήνα, του Νοεμβρίου δηλαδή. Ο τίτλος της είναι «Πυρ Εσώτερον» και αποτελείται από τρεις βασικές ενότητες που αντίστοιχα περιλαμβάνουν ποιήματα που πραγματεύονται τον Έρωτα, τη Φύση, τα κοινωνικά δρώμενα μαζί και την ίδια την ποίηση!

«Π»: Γιατί έως τώρα δεν είχατε εκδόσει κάτι;
Φ.Β.: Ξέρετε, ποτέ δεν αισθανόμουν έτοιμη για ένα τέτοιο σοβαρό εγχείρημα. Αισθανόμουν πάντα ανώριμη …και τώρα το ίδιο, βέβαια, νιώθω, όμως η παρότρυνση εκλεκτών φίλων λογοτεχνών και ανθρώπων λογίων έγινε η αιτία να παραμερίσω φόβους και ανασφάλειες και να τολμήσω να εκθέσω δημόσια πλέον το έργο μου και να εκτεθώ στην κριτική ταυτόχρονα τόσο του αναγνωστικού κοινού όσο και των ειδικών του χώρου.

«Π»: «Κι εσύ, καημένε ποιητή, ζήσε με την καυχησιά ότι έστω για μια στιγμή ελάβωσες θανάσιμα τη φθορά. Φευ! Φθαρτός έφθειρε το φθοροποιούν… πόσο μου αρέσουν οι φαύλοι κύκλοι σου, Ανθρωπάκο μου!» Στίχοι σας από το «Μεθυσμένες Λέξεις». Τι είναι ο ποιητής στις ημέρες μας ;
Φ.Β.: Ο ποιητής είναι ένας βαθιά ευαίσθητος και γι’ αυτό πονεμένος και πληγωμένος άνθρωπος… ένας απλός καθημερινός ανθρωπος είναι που όμως αποφασίζει να δυναμιτίσει τη φθορά της καθημερινότητας με τους στίχους του, προσφέροντας διέξοδο στα πάθη του, στους πόθους του, στα όνειρα και στα οράματά του… Είναι κάποιος που έχασε το δρόμο του και αντί να απελπιστεί, ανοίγει καινούργιον…

«Π»: Ποίηση και πεζός λόγος, τι αγαπάτε περισσότερο;
Φ.Β.: Η μεγάλη αγάπη των νεανικών μου χρόνων ήταν σαφέστατα ο πεζός λόγος! Αργότερα όμως, χωρίς ποτέ να εγκαταλειψω αυτό το είδος, λάτρεψα τον ποιητικό λόγο! Έχει τη χάρη του το κάθε είδος!

«Π»: Τί διαβάζετε αυτό τον καιρό;
Φ.Β.: Αυτόν τον καιρό ξαναδιαβάζω τον αγαπημένο μου Σεφέρη και τον επίσης πολύ αγαπημένο, τελευταίο μεγάλο Έλληνα σουρεαλιστή ποιητή, τον Έκτορα Κακναβάτο!

«Π»: Ποιοί συγγραφείς ποιητές έχουν επηρεάσει την γραφή σας;
Φ.Β.: Δεν μπορώ εγώ προσωπικά να διακρίνω συγκεκριμένα κάποιον ποιητή , που με επηρέασε στη γραφή μου. Είναι πολλοί μάλλον, αυτό με μεγαλύτερη ευχέρεια, ως αναγνώστες, μπορούν να το πουν άλλοι πιο ειδικοί …

«Π»: Είστε αισιόδοξη;
Φ.Β.: Από τη φύση μου είμαι μάλλον απαισιόδοξη. Όμως κατόρθωσα μέσα από πολύ αγώνα και προσπάθεια και μέσα από τις θλίψεις και τους πόνους που ως άνθρωπος βίωσα στο διάβα της προσωπικής μου ζωής, να γίνω δυνατή και αισιόδοξη…
Πιστεύω ότι κανένα σκοτάδι δεν είναι παντοτινό και τον κάθε Γολγοθά ακολουθεί μια Ανάσταση!

«Π»: Συγγραφικά σχέδια;
Φ.Β.: Δεν έχω σταματήσει να γράφω στιγμή… κάθε μέρα ή μέρα παρά μέρα κάτι θα σκαρώσω σίγουρα. Είναι ανάγκη αυτό για μένα, είναι ανάσα, είναι ζωή. Αλλά δεν έχω κάτι συγκεκριμένο αυτή τη στιγμή στο μυαλό μου. Με απασχολεί άλλωστε η νεογέννητη συλλογή μου και η πορεία της.