Στην επικράτεια του «πάντα δίκιο» Γράφει η Κατερίνα Μαγγανά

ΥΓΕΙΑ
Στην επικράτεια του «πάντα δίκιο» Γράφει η  Κατερίνα Μαγγανά

Στο περιβάλλον του δυτικού μας πολιτισμού, που προσπαθεί να διατηρεί την λογική του σκέψη και προσέγγιση για τον κόσμο, υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που πάνε ως τα άκρα της λογικής. Εκλογικεύοντας τα πάντα, μοιάζει να διακρατούν για τον εαυτό τους ένα σχεδόν απόλυτο αλάθητο, μπορώντας πολύ εύκολα με λογικούς σχηματισμούς να αποδίδουν όλο το φταίξιμο στους άλλους. Όμως, αφού κανείς δεν είναι τέλειος άρα και αλάθητος, τότε τι μπορεί να συμβαίνει στην επικράτεια του «πάντα δίκιο»;

Στο περιβάλλον του δυτικού μας πολιτισμού, που προσπαθεί να διατηρεί την λογική του σκέψη και προσέγγιση για τον κόσμο, υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που πάνε ως τα άκρα της λογικής. Εκλογικεύοντας τα πάντα, μοιάζει να διακρατούν για τον εαυτό τους ένα σχεδόν απόλυτο αλάθητο, μπορώντας πολύ εύκολα με λογικούς σχηματισμούς να αποδίδουν όλο το φταίξιμο στους άλλους. Όμως, αφού κανείς δεν είναι τέλειος άρα και αλάθητος, τότε τι μπορεί να συμβαίνει στην επικράτεια του «πάντα δίκιο»;

«ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ!»
Τι δεν καταλαβαίνουν; Μα φυσικά το πόσο δίκιο έχει εκείνος/η που δεν σφάλλει ποτέ. Φυσικά ο «αλάθητος» ως ακραία «λογικό άτομο» αναγνωρίζει στα λόγια ότι μπορεί να λαθέψει σε κάτι ή να έχει κάποια συμπεριφορά που δεν είναι η κατάλληλη. Σα να μπορεί, θεωρητικώς και εκείνος/η να μπει στη θέση εκείνου που κρίνεται, που μπορεί να έχει ευθύνες. Περιγράφοντας όμως την κατάσταση, αναλύοντάς την με «λογικά» επιχειρήματα, καταλήγει πάλι στο ότι φταίει ο άλλος και όχι εκείνος/η: είτε πρόκειται για τον συνάδελφο, τον σύντροφο, τον συγγενή… ακόμα και τον περαστικό ή τον σερβιτόρο στο καφέ. Κι επιπλέον, δεν υπάρχουν και πολλά ελαφρυντικά ή αρκετή κατανόηση για εκείνον που φταίει. Απομακρύνοντας έτσι την όποια προσέγγιση και τη μέση λύση που διευκολύνει στην επίλυση προβλημάτων και συγκρούσεων. Μαζί με αυτά απομακρύνεται και η αυθόρμητη κοινωνικότητα, η παρέα…
Ψυχικοί παράγοντες, που έχουν διαμορφωθεί από την προσωπική βιογραφία του καθενός, μπορεί να συντρέχουν για την εκδήλωση αυτής της συμπεριφοράς, η οποία εκτός από βασανιστική για το ίδιο το υποκείμενο, γίνεται εύκολα από φορτική ως ανυπόφορη για τους γύρω του. Παράγοντες κατά κανόνα απωθημένοι ή ασυνείδητοι, καλυμμένοι με το «αδιάσειστο πέπλο» της λογικοφανούς εξήγησης των πραγμάτων. Ας περιγράψουμε, συμπυκνωμένα, μερικούς από αυτούς:
• Κρίνω για να μην κριθώ: μπορεί να είναι και απόρροια πολύ επικριτικών, υποτιμητικών ή και τελειομανών γονέων. Η ανάγκη να δικαιώνεται κανείς σε όλα, να επικρατεί πάνω στα «λάθη» των άλλων, τον κάνει να αισθάνεται απρόσβλητος ο ίδιος από την κριτική σκέψη και τις επικρίσεις προς το πρόσωπό του.
Ένας μη συνειδητός φόβος ότι θα φανούν τα δικά του ελλείμματα, όσα δεν μπορεί να κάνει, όσα κάνει στραβά. Προσάπτοντάς τα κυρίως στους άλλους, αμύνεται απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό, αποφεύγει να κοιτάξει στην σκοτεινή πλευρά του, προφανώς γιατί είναι πολύ τραυματικό και δεν αντέχει παρόμοια ψυχική διεργασία. Αναπόφευκτα, αυτή η θέση απέναντι σε όλους και σε όλα, οδηγεί σε μια μορφή τελειομανίας που αφορά στον εαυτό ενώ ταυτόχρονα θεωρεί γενικώς ανεπαρκείς όσους τον περιτριγυρίζουν. Μην επιτρέποντας να εγκατασταθούν επικοινωνία, σταθερότητα και γόνιμες ανθρώπινες σχέσεις.
• Απομακρύνω τις ενοχές: πολλές φορές κάτω από την επιφάνεια στην χώρα του «πάντα δίκιο», υπάρχει ένα παιδί που δεν πρόλαβε να ζήσει ομαλά την παιδική του ηλικία, δεν πρόλαβε να κάνει λάθη, βλακείες τέλος πάντων, όπως δικαιούται κάθε παιδί. Δεν του το επέτρεψε ένα τραυματικό οικογενειακό περιβάλλον, δημιουργώντας την επείγουσα ανάγκη το παιδί να είναι «υπεύθυνο», να «μην δημιουργεί επιπλέον προβλήματα», να «μην δίνει δικαιώματα». Επειδή όμως κανένα παιδί δεν σώζει την κατάσταση, το υπόστρωμα των συνειδητών ή ασυνείδητων ενοχών αποτυχίας, μειονεξίας ζει και βασιλεύει, κατατρώγοντας μια πιο λειτουργική και ρεαλιστική θέαση του εαυτού και του κόσμου που τον περιβάλλει. Το «ώριμο» παιδί προσπαθεί να έχει πάντα δίκιο και στην ενήλικη ζωή, απορώντας που δεν το καταλαβαίνουν ή που το αμφισβητούν οι άλλοι.
Όπως τόσα άλλα ζητήματα της ψυχικής ζωής, αυτή η «αδιαπέραστη» πανοπλία του αλάθητου φτιάχνεται από τα σπλάχνα της οικογένειας, από ανεπαρκείς γονείς ως προς τις ανάγκες και τις επιθυμίες των παιδιών τους, με διαταραγμένη και την μεταξύ τους σχέση, με την ασυνείδητη υπογράμμιση της δικής τους ανάγκης να έχουν «σοφά» και «ήσυχα» παιδιά. Τόσο για να τους αφαιρούν επιφανειακά μέρος των ευθυνών τους, όσο και για να βλέπουν στα παιδιά τους μια δήθεν καλύτερη εικόνα του εαυτού τους, που εκείνοι δεν μπόρεσαν να οικοδομήσουν. Εξού και οι συγκρούσεις μεταξύ τους, όταν έρχονται, είναι θυελλώδεις.
• Έλλειψη αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης: όχι ξέχωρα, αλλά ως αποτέλεσμα των παραπάνω, το αίσθημα αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης στους ανθρώπους με παθολογική χρήση μιας «απόλυτης» λογικής και τσιμεντένιων πεποιθήσεων είναι κατά κανόνα σημαντικά χαμηλό. Δεν έχουν αναπτύξει στόχους και όνειρα που επιθυμούν να επιτύχουν, δυσκολεύονται πολύ να αντιμετωπίσουν τις αναμενόμενες αποτυχίες, να ανοιχτούν προς τα έξω, δεν τολμούν να κάνουν βήματα που θα τους εμπλουτίσουν (σε σπουδές, εργασία κ.α.) από φόβο μήπως δεν είναι ικανοί, δεν θα τα καταφέρουν. Χωρίς να τους είναι εντελώς προφανές οι άλλοι, ο «έξω» κόσμος, είναι στα μάτια τους μια συνεχής εν δυνάμει απειλή. Και γιατί δεν έχουν δίκιο όσο εκείνοι, αλλά και γιατί, σε ένα πιο βαθύ επίπεδο, ανά πάσα στιγμή μπορεί να φέρουν στο φως τα ατακτοποίητα ελλείμματά τους που τους πληγώνουν.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΒΕΛΤΙΩΘΕΙ;
Στη χώρα του «πάντα δίκιο» βρέχει συχνά… Όλα τα ανεπίλυτα και αδιαπραγμάτευτα τραύματα που έχουν υφάνει αυτή την άτεγκη συμπεριφορά απέναντι στους ανθρώπους που χρειάζεται κανείς στη ζωή του, προκαλούν πόνο, δυσαρέσκειες, μη ποιοτικές σχέσεις, δυσκολίες στη θεμελίωση ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος. Και οι κάτοικοι της χώρας του «πάντα δίκιο» το καταλαβαίνουν, αν και πολλοί δεν το λένε.
Συνήθως δεν καταλαβαίνουν βέβαια γιατί συμβαίνει. Όταν όμως κάτι δεν λειτουργεί και μας πληγώνει καλό θα είναι να προσπαθήσουμε να το βελτιώσουμε.
Βρίσκοντας τις παλιές πληγές, δουλεύοντας πιο εποικοδομητικά τον εαυτό μας, επιτρέποντας στον φόβο να εκφραστεί και ζητώντας βοήθεια. Αλλιώς, οι άλλοι, ακόμα και οι πιο αγαπημένοι, θα είναι πάντα λίγοι, οι δράκοι του παραμυθιού δεν θα νικιούνται και στη χώρα του «πάντα δίκιο» θα έχει πιο πολλή εσωτερική μοναξιά αντί για τη χαρά της ζωής.

Τι δεν καταλαβαίνουν; Μα φυσικά το πόσο δίκιο έχει εκείνος/η που δεν σφάλλει ποτέ. Φυσικά ο «αλάθητος» ως ακραία «λογικό άτομο» αναγνωρίζει στα λόγια ότι μπορεί να λαθέψει σε κάτι ή να έχει κάποια συμπεριφορά που δεν είναι η κατάλληλη. Σα να μπορεί, θεωρητικώς και εκείνος/η να μπει στη θέση εκείνου που κρίνεται, που μπορεί να έχει ευθύνες. Περιγράφοντας όμως την κατάσταση, αναλύοντάς την με «λογικά» επιχειρήματα, καταλήγει πάλι στο ότι φταίει ο άλλος και όχι εκείνος/η: είτε πρόκειται για τον συνάδελφο, τον σύντροφο, τον συγγενή… ακόμα και τον περαστικό ή τον σερβιτόρο στο καφέ. Κι επιπλέον, δεν υπάρχουν και πολλά ελαφρυντικά ή αρκετή κατανόηση για εκείνον που φταίει. Απομακρύνοντας έτσι την όποια προσέγγιση και τη μέση λύση που διευκολύνει στην επίλυση προβλημάτων και συγκρούσεων. Μαζί με αυτά απομακρύνεται και η αυθόρμητη κοινωνικότητα, η παρέα…
Ψυχικοί παράγοντες, που έχουν διαμορφωθεί από την προσωπική βιογραφία του καθενός, μπορεί να συντρέχουν για την εκδήλωση αυτής της συμπεριφοράς, η οποία εκτός από βασανιστική για το ίδιο το υποκείμενο, γίνεται εύκολα από φορτική ως ανυπόφορη για τους γύρω του. Παράγοντες κατά κανόνα απωθημένοι ή ασυνείδητοι, καλυμμένοι με το «αδιάσειστο πέπλο» της λογικοφανούς εξήγησης των πραγμάτων. Ας περιγράψουμε, συμπυκνωμένα, μερικούς από αυτούς:
• Κρίνω για να μην κριθώ: μπορεί να είναι και απόρροια πολύ επικριτικών, υποτιμητικών ή και τελειομανών γονέων. Η ανάγκη να δικαιώνεται κανείς σε όλα, να επικρατεί πάνω στα «λάθη» των άλλων, τον κάνει να αισθάνεται απρόσβλητος ο ίδιος από την κριτική σκέψη και τις επικρίσεις προς το πρόσωπό του.
Ένας μη συνειδητός φόβος ότι θα φανούν τα δικά του ελλείμματα, όσα δεν μπορεί να κάνει, όσα κάνει στραβά. Προσάπτοντάς τα κυρίως στους άλλους, αμύνεται απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό, αποφεύγει να κοιτάξει στην σκοτεινή πλευρά του, προφανώς γιατί είναι πολύ τραυματικό και δεν αντέχει παρόμοια ψυχική διεργασία. Αναπόφευκτα, αυτή η θέση απέναντι σε όλους και σε όλα, οδηγεί σε μια μορφή τελειομανίας που αφορά στον εαυτό ενώ ταυτόχρονα θεωρεί γενικώς ανεπαρκείς όσους τον περιτριγυρίζουν. Μην επιτρέποντας να εγκατασταθούν επικοινωνία, σταθερότητα και γόνιμες ανθρώπινες σχέσεις.
• Απομακρύνω τις ενοχές: πολλές φορές κάτω από την επιφάνεια στην χώρα του «πάντα δίκιο», υπάρχει ένα παιδί που δεν πρόλαβε να ζήσει ομαλά την παιδική του ηλικία, δεν πρόλαβε να κάνει λάθη, βλακείες τέλος πάντων, όπως δικαιούται κάθε παιδί. Δεν του το επέτρεψε ένα τραυματικό οικογενειακό περιβάλλον, δημιουργώντας την επείγουσα ανάγκη το παιδί να είναι «υπεύθυνο», να «μην δημιουργεί επιπλέον προβλήματα», να «μην δίνει δικαιώματα». Επειδή όμως κανένα παιδί δεν σώζει την κατάσταση, το υπόστρωμα των συνειδητών ή ασυνείδητων ενοχών αποτυχίας, μειονεξίας ζει και βασιλεύει, κατατρώγοντας μια πιο λειτουργική και ρεαλιστική θέαση του εαυτού και του κόσμου που τον περιβάλλει. Το «ώριμο» παιδί προσπαθεί να έχει πάντα δίκιο και στην ενήλικη ζωή, απορώντας που δεν το καταλαβαίνουν ή που το αμφισβητούν οι άλλοι.
Όπως τόσα άλλα ζητήματα της ψυχικής ζωής, αυτή η «αδιαπέραστη» πανοπλία του αλάθητου φτιάχνεται από τα σπλάχνα της οικογένειας, από ανεπαρκείς γονείς ως προς τις ανάγκες και τις επιθυμίες των παιδιών τους, με διαταραγμένη και την μεταξύ τους σχέση, με την ασυνείδητη υπογράμμιση της δικής τους ανάγκης να έχουν «σοφά» και «ήσυχα» παιδιά. Τόσο για να τους αφαιρούν επιφανειακά μέρος των ευθυνών τους, όσο και για να βλέπουν στα παιδιά τους μια δήθεν καλύτερη εικόνα του εαυτού τους, που εκείνοι δεν μπόρεσαν να οικοδομήσουν. Εξού και οι συγκρούσεις μεταξύ τους, όταν έρχονται, είναι θυελλώδεις.
• Έλλειψη αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης: όχι ξέχωρα, αλλά ως αποτέλεσμα των παραπάνω, το αίσθημα αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης στους ανθρώπους με παθολογική χρήση μιας «απόλυτης» λογικής και τσιμεντένιων πεποιθήσεων είναι κατά κανόνα σημαντικά χαμηλό. Δεν έχουν αναπτύξει στόχους και όνειρα που επιθυμούν να επιτύχουν, δυσκολεύονται πολύ να αντιμετωπίσουν τις αναμενόμενες αποτυχίες, να ανοιχτούν προς τα έξω, δεν τολμούν να κάνουν βήματα που θα τους εμπλουτίσουν (σε σπουδές, εργασία κ.α.) από φόβο μήπως δεν είναι ικανοί, δεν θα τα καταφέρουν. Χωρίς να τους είναι εντελώς προφανές οι άλλοι, ο «έξω» κόσμος, είναι στα μάτια τους μια συνεχής εν δυνάμει απειλή. Και γιατί δεν έχουν δίκιο όσο εκείνοι, αλλά και γιατί, σε ένα πιο βαθύ επίπεδο, ανά πάσα στιγμή μπορεί να φέρουν στο φως τα ατακτοποίητα ελλείμματά τους που τους πληγώνουν.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΒΕΛΤΙΩΘΕΙ;
Στη χώρα του «πάντα δίκιο» βρέχει συχνά… Όλα τα ανεπίλυτα και αδιαπραγμάτευτα τραύματα που έχουν υφάνει αυτή την άτεγκη συμπεριφορά απέναντι στους ανθρώπους που χρειάζεται κανείς στη ζωή του, προκαλούν πόνο, δυσαρέσκειες, μη ποιοτικές σχέσεις, δυσκολίες στη θεμελίωση ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος. Και οι κάτοικοι της χώρας του «πάντα δίκιο» το καταλαβαίνουν, αν και πολλοί δεν το λένε.
Συνήθως δεν καταλαβαίνουν βέβαια γιατί συμβαίνει. Όταν όμως κάτι δεν λειτουργεί και μας πληγώνει καλό θα είναι να προσπαθήσουμε να το βελτιώσουμε.
Βρίσκοντας τις παλιές πληγές, δουλεύοντας πιο εποικοδομητικά τον εαυτό μας, επιτρέποντας στον φόβο να εκφραστεί και ζητώντας βοήθεια. Αλλιώς, οι άλλοι, ακόμα και οι πιο αγαπημένοι, θα είναι πάντα λίγοι, οι δράκοι του παραμυθιού δεν θα νικιούνται και στη χώρα του «πάντα δίκιο» θα έχει πιο πολλή εσωτερική μοναξιά αντί για τη χαρά της ζωής.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Πήγαινε στην κορυφή