Αυτοάμυνα ή αυτοδικία; Γράφει ο Γιώργος Πένταρης

Πριν μερικές μέρες γίναμε μάρτυρες ενός θλιβερού περιστατικού που έμελλε να αποβεί μοιραίο. Δεν είναι άλλο από τον θάνατο του Ζακ Κωστόπουλου, που εγκλωβίστηκε σε ένα κοσμηματοπωλείο στην οδό Γλάδστωνος, κοντά στην Ομόνοια.

Είδαμε στις ειδήσεις κάποια πλάνα όπου ο κοσμηματοπώλης και κάποιος άλλος προσπαθούσαν να χτυπήσουν το εγκλωβισμένο εντός του καταστήματος άτομο. Πολλοί είπαν ότι ήταν οπλισμένος με μαχαίρι και άλλοι ότι είχε και ένα σακουλάκι με κλοπιμαία. Στις ειδήσεις αναφέρθηκε ότι το άτομο μπήκε στο κοσμηματοπωλείο εν απουσία του ιδιοκτήτη και εγκλωβίστηκε από το αυτόματο σύστημα ασφαλείας. Κάποιοι λένε ότι δεν πήγε να κλέψει, αλλά μπήκε μέσα κατά λάθος, εγκλωβίστηκε, πανικοβλήθηκε και άρχισε να τα σπάει με έναν πυροσβεστήρα όπως είδαμε σε σχετικό video. Προφανώς όντας στο κατάστημα εν απουσία του κοσμηματοπώλη, εγκλωβίστηκε από τα συστήματα ασφαλείας, τα οποία λειτουργούν αυτομάτως όταν σπάσει κάποια βιτρίνα. Λέτε να ενεργοποιήθηκαν όταν ο Ζακ έπεσε κατά λάθος πάνω σε κάποια από αυτές;…
Δυστυχώς, η κατάληξη του εγχειρήματος ήταν θλιβερή και ήταν η αιτία να ακούσουμε και διαβάσουμε διάφορες παρλαπίπες περί φασιστικής και ρατσιστικής βίας από άτομα για τα οποία δεν ισχύει το ρητό των αρχαίων ημών προγόνων «μη προτρεχέτω η γλώσσα της διανοίας». Για να γίνει κατανοητή η επόμενη συλλογιστική μου, θα ήθελα να δώσω έναν ορισμό του φασισμού όπως διαβάζω στο σχετικό λήμμα της Wikipedia. Ο φασισμός λοιπόν «είναι ριζοσπαστική, αυταρχική και εθνικιστική πολιτική ιδεολογία που έχει ως στόχο να θέσει το έθνος, το οποίο ορίζει βάσει αποκλειστικών βιολογικών, πολιτισμικών και ιστορικών συνθηκών, υπεράνω κάθε άλλης αξίας και να δημιουργήσει μια κινητοποιημένη εθνική κοινότητα».
Σήμερα όμως οι όροι «φασισμός» και «φασίστας» χρησιμοποιούνται πολλές φορές για να χαρακτηρίσουν πρόσωπα, θεσμούς ή καταστάσεις που μπορεί να μην έχουν καμιά σχέση με την αρχική έννοια του όρου. Έτσι προσδιορίζεται λανθασμένα ως «φασισμός» γενικά κάθε άδικη, αντιδημοκρατική και βίαιη πράξη, ιδεολογία, συναίσθημα, συνήθεια στο χώρο της πολιτικής, της κοινωνίας, της οικογένειας, και των σχέσεων.
Η υπερβολική χρήση αυτού του δεύτερου ορισμού έχει εν μέρει υποκαταστήσει τον αρχικό ορισμό (ότι φασισμός είναι μόνο η ιδεολογία του κινήματος του Μουσολίνι).
Με ποιους όρους άραγε οι αδαείς σημερινοί σχολιαστές των ΜΜΕ και των κοινωνικών δικτύων ορίζουν τον φασισμό; Με την πραγματική του σημασία ή με την μοντέρνα, όπου ο καθένας όταν θέλει να ρίξει μια ρετσινιά σε έναν, κυρίως πολιτικό του αντίπαλο, τον χαρακτηρίζει φασίστα και ξεμπλέκει; Έτσι χαρακτηρίστηκε και η πράξη του κοσμηματοπώλη, αλλά δεν εμπίπτει σε αυτή την έννοια, αλλά στην αυτοδικία ή την αυτοάμυνα όπως θα δούμε παρακάτω.
Στην συγκεκριμένη περίπτωση έχουμε τα εξής δεδομένα: Ο κοσμηματοπώλης αφέθηκε ελεύθερος από το αυτόφωρο για θανατηφόρα σωματική βλάβη και δύο ιατροδικαστές βεβαίωσαν ότι ο θάνατος δεν επήλθε από βίαια αίτια και θα γίνει τοξικολογική εξέταση. Αν μείνουμε με τον μοντέρνο ορισμό του φασισμού, τι θα λέγαμε για τα άτομα που πήγαν και έγραψαν απειλητικά συνθήματα έξω από την οικία του συνηγόρου του κοσμηματοπώλη; Είναι φασίστες ή σοσιαλφασίστες; Ας ρίξουμε μια ματιά στον ποινικό κώδικα στα άρθρα 22, 23 και ειδικά στο άρθρο 25 που λέει: «Δεν είναι άδικη η πράξη που τελεί κάποιος, για να αποτρέψει παρόντα και αναπότρεπτο με άλλα μέσα κίνδυνο, ο οποίος απειλεί το πρόσωπο ή την περιουσία του ίδιου ή κάποιου άλλου χωρίς δική του υπαιτιότητα, αν η βλάβη που προκλήθηκε, στον άλλο είναι σημαντικά κατώτερη κατά το είδος και τη σπουδαιότητα από τη βλάβη που απειλήθηκε». Βάσει αυτού του άρθρου πιστεύω ότι ελευθερώθηκε ο κοσμηματοπώλης λαμβανομένου υπ’ όψη του ιατροδικαστικού πορίσματος και δεν θα κατηγορηθεί για αυτοδικία γιατί προφανώς ήταν αυτοάμυνα.
Αν υποθέσουμε τώρα ότι ο κοσμηματοπώλης δεν έκανε τίποτα και καλούσε την αστυνομία, τι θα γινόταν; Απλώς ο ένοχος θα έλεγε ότι μπήκε μέσα και κλείστηκε κατά λάθος και δεν είχε καμιά πρόθεση κλοπής και θα αφηνόταν ελεύθερος. Όμως ο Ζακ δεν είχε την δυνατότητα αυτή γιατί ήταν υπό την επήρεια της απελπισίας λόγω στέρησης ή υπό την επήρεια άλλων ουσιών που σου αφαιρούν την λογική. Ήταν και άτυχος γιατί αν δεν πέθαινε, θα τον αθώωνε το άρθρο 34 του Ποινικού Κώδικα που λέει: «Η πράξη δεν καταλογίζεται στο δράστη αν, όταν την διέπραξε, λόγω νοσηρής διατάραξης των πνευματικών λειτουργιών ή διατάραξης της συνείδησης, δεν είχε την ικανότητα να αντιληφθεί το άδικο της πράξης του ή να ενεργήσει σύμφωνα με την αντίληψή του για το άδικο αυτό».
Στα παραπάνω έμεινα στα τεχνικό-νομικά στοιχεία της υπόθεσης και αν και δεν είμαι αρμόδιος από την πλευρά της νομικής επιστήμης, τα άρθρα που προανέφερα είναι σαφέστατα. Θα μας απασχολήσει το εξής ερώτημα που αν και έχει τεθεί και συνεχίζει να τίθεται, δεν του έχει δοθεί μια τεκμηριωμένη και επιστημονική απάντηση. Γιατί η κοινωνία μας γεννά τέτοια άτομα; Και όταν λέω τέτοια άτομα δεν εννοώ μόνο τους ναρκομανείς, αλλά και αυτούς που με τις σεξουαλικές τους ιδιαιτερότητες έχουν επιβάλει ένα consensus σε όλα τα μέσα να μην στηλιτεύονται, να διαφημίζονται και να προστατεύονται χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ζημιά που γίνεται στην κοινωνία και κυρίως στα νέα άτομα. Δεν θα δώσω από αυτή τη στήλη απάντηση στους λόγους που κάποιος γίνεται τοξικοεξαρτώμενος, αλλά μπορώ να γράψω για την απουσία κάθε κρατικής προσπάθειας σχετικά με την βοήθεια αυτών των ατόμων. Ο Ζακ δεν πήγε να κλέψει το κατάστημα για να διασκεδάσει ή να αγοράσει οικόπεδα, αλλά στην ουσία να μεταφέρει την κινητή περιουσία του καταστηματάρχη σε άλλα άνομα χέρια και χρησιμοποιήθηκε απλώς ως μέσον με αμοιβή την εξασφάλιση της δόσης του. Τα τοξικοεξαρτώμενα άτομα στην ουσία δρουν ως το μακρύ χέρι των παρανόμων μεγαλεμπόρων και καρτέλ. Η εξάρτηση σε καταρρακώνει ως άνθρωπο γιατί ο εγκέφαλος δεν σκέφτεται τίποτα άλλο από το να εξασφαλίσει την επόμενη στιγμή ευτυχίας με μια δόση σχεδόν πάντα νοθευμένη, αλλά και πάντα επικίνδυνη. Έτσι λοιπόν γίνονται στην ουσία υποχείρια χωρίς να το αντιλαμβάνονται. Το άτομο δεν μπορεί να βγει από αυτό το πηγάδι αν δεν δεχτεί χέρι βοήθειας. Βοήθεια όμως δεν υπάρχει ούτε από την Ελληνική κοινωνία και κυρίως δεν υπάρχει από το υπεύθυνο κράτος.
Εδώ είναι λοιπόν, φίλοι μου, το ζήτημα. Γιατί να εθελοτυφλούμε και να μην κάνουμε κάτι για αυτά τα άτομα; Γιατί ως κοινωνία να μην σκεφτόμαστε ορθολογικά και γιατί να μην ερευνούμε τα γεγονότα ώστε να μην βγάζουμε αυθαίρετα και ανόητα συμπεράσματα για κάθε έκφραση της κοινωνικής ή πολιτικής μας ζωής; Μια απάντηση στο γιατί είναι η υποβάθμιση της παιδείας. Όσο η παιδεία ξεφεύγει από την γενική μόρφωση για την δημιουργία ενός ορθά και ανεξάρτητα σκεπτόμενου πολίτη τέτοιες συμπεριφορές θα τις έχουμε πολύ συχνά.
Πρέπει κάποια στιγμή η πολιτεία και η κοινωνία να σκύψει επάνω στα προβλήματα της νεολαίας, να αφουγκραστεί τον προβληματισμό της και να δώσει χέρι βοήθειας και σε αυτά και στις οικογένειές τους. Από την άλλη πλευρά και ο πολίτης του οποίου η ζωή ή η περιουσία κινδυνεύει από δράσεις ανάλογες με αυτές του θύματος, δικαιούται να αυτοαμυνθεί και αυτό έκανε και ο κοσμηματοπώλης.
Σήμερα το ζήτημα της απουσίας ουσιαστικής ασφάλειας των πολιτών προκαλείται σε ένα μεγάλο ποσοστό από άτομα αυτής της κατηγορίας, τα οποία η πολιτεία αγνοεί και δεν κάνει τίποτα να τα απελευθερώσει από τα δεσμά τους.