Ερήμωση , Γράφει ο Νέστορας Χατζούδης

Τον περασμένο μήνα, ένα θλιβερό γεγονός με ανάγκασε να μεταβώ ξαφνικά στο χωριό μου στη βόρεια Ελλάδα, 40 χιλ. ανατολικά της Θεσσαλονίκης, στη μέση περίπου μιας εύφορης κοιλάδας, στα ριζά της οροσειράς που αρχίζει με το Χορτιάτη και εκτείνεται με το Χολομώντα προς τη Χαλκιδική. Οι απαρχές του ως οικισμού φτάνουν στα 500 περίπου χρόνια πίσω, όταν ως τόπος εγκατάστασης επιλέχθηκε από αποίκους των συνηθισμένων εκείνα τα χρόνια εσωτερικών, για διάφορους λόγους, μεταναστεύσεων στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο. Στα όρια του, όπως διαμορφώθηκαν με τα χρόνια, περιλαμβάνονται μια μεγάλη ορεινή δασική και θαμνώδης περιοχή, καλλιεργήσιμη γεωργική γη 6000 στρ. περίπου και μια λίμνη – βάλτος, ΒΑΛΤΑ την έλεγαν, 3000 στρ. που αποξηράνθηκε το 1953 και η εύφορη έκτασή της μοιράστηκε ισότιμα μεταξύ του συνόλου των εγγεγραμμένων στο δημοτολόγιο της Κοινότητας κατοίκων την ημέρα της διανομής.

Η παραπάνω αδρή γεωγραφική περιγραφή εξηγεί γιατί το χωριό αυτό, χωρίς να είναι πλούσιο, ήταν πάντοτε αυτάρκες. Οι κάτοικοι του δεν πείνασαν ποτέ και δεν αισθάνθηκαν την ανάγκη να μεταναστεύσουν. Μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτελούσε μια σφύζουσα κλειστή κοινωνία με ανταλλακτική βασικά οικονομία. Αυτό δεν αποτέλεσε εμπόδιο στην πολεοδομική και οικιστική του ανάπτυξη. Μελετημένοι φαρδιοί λιθόστρωτοι και μπετοστρωμένοι δρόμοι, δύο πλατείες με πανύψηλα πλατάνια, κοινόχρηστες βρύσες συνεχούς ροής και στη συνέχεια δίκτυο ύδρευσης, διώροφο δημοτικό Σχολείο με αύλιο χώρο στο μέγεθος γηπέδου, μεγάλη Εκκλησία, μπακάλικα, καφενεία – ταβέρνες, χασαπιά, δύο περίπτερα και κοινόχρηστα Καζάνια για την απόσταξη του τσίπουρου. Και πολλά μεγάλα διώροφα σπίτια με πολλούς οντάδες, ανώγια, κατώγια, χαγιάτια, υπόγεια, αποθήκες για τις ετήσιες συγκομιδές, πατητήρια και βαρέλια για το μπρούσκο, αχυρώνες για τις ζωοτροφές και αχούρια για τα άλογα, τα γαϊδούρια, τα βοοειδή και τις κατσίκες και μεγάλες αυλές για να απλώνονται οι λιάστρες με τις αρμαθιές τα καπνόφυλλα να ξεραθούν στον ήλιο.
Τριακόσιες περίπου οικογένειες, 1.500 κάτοικοι, αποτελούσαν αυτό το ανθρώπινο μελίσσι που τα χαράματα πριν την ανατολή του ήλιου ορμούσε στο κάμπο και τις πλαγιές για να γυρίσει κουρασμένο στη «κυψέλη» του με τη δύση. Τα πριν και τα πρώτα μετά το Β΄ πόλεμο χρόνια ό,τι χρειαζούμενο δεν του έδινε η γη του το προμηθευόταν με ανταλλαγή. Η δραχμή αποτελούσε σπάνιο είδος και έφτασε στο χωριό με την ανάπτυξη της σηροτροφίας και ιδιαίτερα της καπνοκαλλιέργειας. Προς τα μέσα τις δεκαετίας του 1950 οι πρώτοι νέοι του χωριού «ανακάλυψαν» το δρόμο για τις διάφορες επαγγελματικές και τεχνικές Σχολές και το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. «Φυγάς» κι εγώ από τους πρώτους.
Τα χρόνια των σπουδών πεταγόμουν τακτικά να δω και να βοηθήσω τους δικούς μου και τα καλοκαίρια εντασσόμουν κανονικά στο εργατικό μελίσσι του χωριού. Στη συνέχεια, οι περιπέτειες της ζωής και η εγκατάστασή μου στην Αθήνα με κατέταξαν στη χορεία των επισκεπτών, με τις επισκέψεις όλο και ποιο αραιές. Μέχρι που η τελευταία ξεμάκρυνε μερικά χρόνια από την προηγούμενη και γι’ αυτό ίσως η εικόνα κατάρρευσης και ερήμωσης του χωριού με καθήλωσε: Σκουριασμένες κλειδαριές κρατούν σφαλιστές τις μεγάλες ξύλινες ‘ξώπορτες στα περισσότερα σπίτια. Άλλα στο στάδιο κατάρρευσης. Άλλα σωρός μπαζών και σ’ άλλα έμεινε μόνο το οικόπεδο να θυμίζει το αφανισμένο αρχιτεκτονικό σουλούπι τους.
Τα Καφενεία, η Χασαποταβέρνα, τα Χασάπικα, που άλλοτε κρατούσαν πελάτες και τους Θεσσαλονικείς, κλειστά. Οι δρόμοι έρημοι. Το σχολείο από χρόνια κλειδωμένο και βουβό, ο αύλιος χώρος του χορταριασμένος.
Τα περισσότερα χωράφια ακαλλιέργητα. Εγκαταλειμμένα γεωργικά μηχανήματα και εργαλεία σκουριάζουν στις αυλές. Το νεκροταφείο υπερπλήρες και η Εκκλησία…! Όπως βγαίναμε ένας ηλικιωμένος μου είπε: «βλέπεις τα χάλια μας! Η Εκκλησία πλέον είναι μόνο για Κηδείες! Τέλειωσαν οι Γάμοι, τέλειωσαν και τα Βαφτίσια…! Μισή ώρα δρόμος η Σαλονίκη κι’ έκοψαν να ‘ρχονται τα Σαββατοκύριακα και τις γιορτές ακόμα κ’ οι δικοί μας. Μόλις χτες το χωριό, τέτοιες μέρες, γέμιζε κόσμο…!».
Έφυγα κι αυτή η καταθλιπτική εικόνα του έρημου χωριού μου, που άλλοτε έσφυζε από ζωή, με ακολουθεί και απασχολεί συνεχώς τη σκέψη μου. Φαίνεται πως η οικονομική κρίση στο πέρασμά της, τελικά, δεν αφάνισε μόνο τα εισοδήματά μας. Μεγαλύτερη ζημιά θα αποδειχθεί η ανατροπή, η νόθευση, η αλλοίωση που επιφέρει στον τρόπο που ζούμε. Η διάβρωση του πολιτιστικού μας πυρήνα. Η απομόνωση και ο εγκλεισμός στον εαυτό μας που μας κάνει αδιάφορους για το παρελθόν και απαθείς για το μέλλον μας. Τι άλλο σημαίνει αυτό το επικίνδυνο «κάθισμα», η απώλεια της αυτοπεποίθησης, η παραίτηση μας ως Κοινωνία; Ποιον απασχολεί η σταθερή ερήμωση της επαρχίας, η εγκατάλειψη της γεωργικής γης; Ποιον ανησυχεί η «τρύπα» στη δημογραφική εικόνα της χώρας που διευρύνεται συνεχώς με την αύξουσα υπογεννητικότητα και το διογκούμενο ρεύμα φυγής του ποιο δημιουργικού δυναμικού του λαού μας, για δουλειά στο εξωτερικό; Ακούστηκε πριν λίγες μέρες στη Βουλή, κάτι συγκεκριμένο ως πολιτικό πρόγραμμα και δέσμευση, που ειδικά γ’ αυτά τα θέματα συγκλήθηκε να συζητήσει; Πέρα από βρισιές, αλληλοκατηγόριες και τα γνωστά «ΘΑ», που λέγονται για να εξαπατήσουν τον εξουθενωμένο εργαζόμενο, αγρότη, άνεργο, συνταξιούχο και μικρομεσαίο επαγγελματία, ακούστηκε κάτι που να έχει σχέση με αυτό που γνωρίζουμε ως περιεχόμενο και αντικείμενο της ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ;
Η ζημιά της οικονομικής κρίσης ολοκληρώνεται τελικά με τη βαθιά κρίση της Πολιτικής. Την αποψίλωση της από το δημιουργικό δυναμικό των υγειών φιλοδοξιών, την αποστροφή των πολιτών, την εγκατάλειψη και ερήμωση από το ακροατήριό της.

Υστερόγραφο: Φεύγοντας μια πινελιά αισιοδοξίας και ελπίδας άφησαν μέσα μου: α) η χαρούμενη, ζωντανή εικόνα των εκπληκτικά περιποιημένων σπιτιών των λιγοστών, κατά κανόνα ηλικιωμένων, σημερινών κατοίκων, που μαρτυρεί τη νοικοκυροσύνη τους και την αγάπη τους για το χωριό. Και β) το κουράγιο και η αντοχή ενός τολμητία της νεότερης γενιάς που εδώ και χρόνια έστησε μια γαλακτοπαραγωγική Μονάδα (Αγελάδες) παράλληλα με αμπελοκαλλιέργεια – «Οίνοι Αδάμ» – και την λειτουργεί με αλλοδαπούς εργάτες.