Λαιμοδέτης, του Βαγγέλη Ντάλη

Έτσι λέγεται στα ελληνικά η γραβάτα. Λαιμοδέτης. Δένει στο λαιμό, …δένει το λαιμό, … εξαρτάται για τι μιλάμε. Εάν μιλάμε για το ελληνικό χρέος τότε η δεύτερη εκδοχή είναι αυτή που περιγράφει καλύτερα τη χρήση της.

Αλέξης Τσίπρας κατάφερε πάντως με την κόκκινη γραβάτα που φόρεσε στο Ζάππειο να κάνει έναν πετυχημένο αντιπερισπασμό από τα αποτελέσματα του «ιστορικού» Eurogroup. Αυτού που κήρυξε το «τέλος των μνημονίων». Κατάφερε με την ενδυματολογική του κίνηση να στρέψει όλα τα βλέμματα στο συμβολισμό της γραβάτας κι όχι στις αποφάσεις του και τις δεσμεύσεις δεκαετιών που ανέλαβε η Ελλάδα.
Ο πρωθυπουργός είχε συνδέσει τη χρήση γραβάτας με το κούρεμα του χρέους. Τον Ιανουάριο του 2015 είχε ερωτηθεί πότε θα φορέσει γραβάτα και απάντησε χαριτολογώντας «όταν κουρευτεί το χρέος». Αυτή του η απάντηση απέκτησε συμβολική διάσταση και σε αυτό το συμβολισμό παρέπεμψε η εμφάνισή του με γραβάτα στο Ζάππειο. Ήθελε να δείξει ότι «πετύχαμε» το στόχο του χρέους. Τί ακριβώς πετύχαμε όμως;
Μέτρα διευθέτησης του χρέους. Μέτρα που διευκολύνουν την εξόφληση των δανειακών υποχρεώσεων της χώρας ως το 2032. Μέτρα που σαφώς υπολείπονται των προσδοκιών που είχαν καλλιεργηθεί. Το πάλαι ποτέ «κούρεμα του χρέους» έγινε «ελάφρυνση του χρέους» στη συνέχεια, για να καταλήξουμε σε μία απλή «επιμήκυνσή» του. Την επιμήκυνση ενός συγκεκριμένου δανείου, αυτό του EFSF (96,6 δισ., σύμφωνα με τον επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ) κατά 10 χρόνια, καθώς και την επέκταση της περιόδου χάριτος για την πληρωμή τόκων, επίσης κατά 10 χρόνια.
«Πετύχαμε» αυτό ακριβώς που μπορεί να πετύχει κι ένας οποιοσδήποτε δανειολήπτης σε συμφωνία με την τράπεζά του. Αν π.χ. είχε πάρει ένα δεκαετές δάνειο του οποίου τη δόση δεν μπορεί να πληρώνει, συμφωνεί σήμερα με την τράπεζα και το δάνειο επιμηκύνεται σε 15, 20 ή 30 χρόνια κι έτσι το ποσό της μηνιαίας δόσης μειώνεται. Αυξάνονται φυσικά οι τόκοι αλλά και ο χρόνος εξάρτησής του από την τράπεζα.
Για έναν ιδιώτη αυτό μπορεί να μην είναι κακό. Η αύξηση της ρευστότητάς του μπορεί είτε να ανακουφίσει τη ζωή του είτε να επιτρέψει επενδύσεις κι ανάπτυξη αν ο ιδιώτης είναι εταιρεία. Για ένα κράτος όμως ; Ισχύουν τα προηγούμενα και για το κράτος αλλά με μία σημαντική διαφορά. Εάν το χρέος δεν είναι σε τράπεζα αλλά σε άλλες χώρες τότε εκτός από τους τόκους αυξάνεται η εξάρτηση. Η τράπεζα-δανειστής απαιτεί μόνο τα χρήματά της. Το κράτος – δανειστής απαιτεί κι άλλα… Σχεδόν όλα τα κράτη του πλανήτη έχουν χρέη, τα έχουν όμως σε τράπεζες και ιδιωτικά κεφάλαια. Τα χρέη είτε σε ένα κράτος είτε συνολικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση ακυρώνουν την ανεξαρτησία της χώρας. Την καθιστούν υπό κηδεμονία. Κι αυτό υπογράψαμε!
Ενδεικτικός της εξάρτησης την οποία θα έχουμε τις επόμενες δεκαετίες είναι ο ρόλος του ΔΝΤ. Ενώ τυπικά αυτό αποχωρεί από το «πρόγραμμα στήριξης» και η Κριστίν Λαγκάρντ επιβεβαίωσε ότι δεν θα συμμετάσχει χρηματοδοτικά, επικαλούμενη θέμα χρονικού περιορισμού, καθώς λήγει το μνημόνιο, ωστόσο, το Ταμείο θα συμμετέχει στη μεταπρογραμματική εποπτεία, κανονικά, ως μέρος των θεσμών που θα αξιολογούν την οικονομία!
Εν τω μεταξύ το ΔΝΤ έχει πάρει πίσω τα χρήματά του κι έχει αποδώσει κέρδη σε όσα κεφάλαια το στηρίζουν. Η τελευταία δόση του μνημονίου θα είναι 15 δισ., εκ των οποίων τα 5,5 δισ. είναι για την εξόφληση χρέους -υπολογίζεται ότι θα δοθούν για την εξόφληση μέρους του υπολοίπου του δανείου του ΔΝΤ, ύψους 10,4 δισ. Κρίμα, γιατί χάλασε άλλο ένα επικοινωνιακό χαρτί της κυβέρνησης. Ήθελε με την αποχώρηση του ΔΝΤ να συμβολίσει και το «τέλος των μνημονίων» αλλά η εποπτεία του, δυστυχώς, θα μας θυμίζει για πολλές ακόμα δεκαετίες ότι τα μνημόνια … ήρθαν για να μείνουν!
Η ανάλυση του ΔΝΤ αναμένεται την ερχόμενη εβδομάδα. Γενικά, η εκτίμησή του είναι ότι μεσοπρόθεσμα, ώς το 2032, το χρέος είναι βιώσιμο, με βάση το κριτήριο που έχει συμφωνήσει το Eurogroup, δηλαδή να μην ξεπερνούν οι πληρωμές για την εξυπηρέτησή του το 15% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα (και το 20% του ΑΕΠ μακροπρόθεσμα). Ωστόσο, η θετική αυτή ανάλυση βιωσιμότητας έχει ως προϋποθέσεις να μπορεί η Ελλάδα να συντηρεί τα συμφωνηθέντα πολύ υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα, και τους προβλεπόμενους ρυθμούς ανάπτυξης, δύο αντιφατικές μεταξύ τους επιδιώξεις.
Οι προϋποθέσεις αυτές δεν μπορούν να θεωρηθούν δεδομένες, ιδίως καθώς κι αυτές με τη σειρά τους εξαρτώνται και από τη διατήρηση ομαλών συνθηκών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Mακροπρόθεσμα, η βιωσιμότητα δεν έχει εξασφαλιστεί. Τί εξασφαλίσαμε ; Ότι θα πάμε στις εκλογές με θριαμβολογίες. Και με ζεστό χρήμα στις τσέπες με το οποίο θα μπορέσουμε να κάνουμε κάποιες «παροχές». Καταλαβαίνετε εσείς τώρα …
Κάτι περισσότερο από παροχές μην περιμένετε. «Ενισχυμένη εποπτεία» θα λέγεται το νέο μνημόνιο. Οι θεσμοί θα έρχονται στην Αθήνα κάθε τρίμηνο, θα αξιολογούν τόσο τις δημοσιονομικές εξελίξεις, δηλαδή κατά πόσον επιτυγχάνονται οι στόχοι για τα πρωτογενή πλεονάσματα, όσο και την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων, για τις οποίες η κυβέρνηση δεσμεύθηκε (μέσω ειδικού παραρτήματος στην απόφαση του Eurogroup) και θα συντάσσουν εκθέσεις στο Eurogroup και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Mε βάση αυτές τις εκθέσεις, θα αποφασίζεται ό,τι αποφασίζεται. Γι’ αυτό σας λέμε. Ανεξάρτητο κράτος για τις επόμενες δεκαετίες δεν θα είμαστε.
Επίσης, οι εκθέσεις προφανώς και θα επηρεάζουν το κόστος δανεισμού της χώρας από τις αγορές. Ο σχετικός κανονισμός δίνει τη δυνατότητα στην Κομισιόν να εισηγείται διορθωτικά μέτρα, σε περίπτωση παρεκκλίσεων, ή ακόμη και να εισηγηθεί νέο μνημόνιο !
Δηλαδή δεν «θα βγούμε στις αγορές» ;;; Μάλλον θα χρειαστεί να μας περιμένουν. Λόγω και της κρίσης στην Ιταλία τα επιτόκια δανεισμού είναι ασύμφορα. Η κυβέρνηση έχει βέβαια στη διάθεσή της ένα «μαξιλάρι» περίπου 20 δισ. για πληρωμές και ξόδεμα σε περίπτωση που δεν κατορθώσει να δανειστεί από τις αγορές με αξιοπρεπή επιτόκια. Αλλά όσο θα ξοδεύει, τόσο θα ανεβαίνει και το πιθανό κόστος δανεισμού.
Είναι αμφίβολο λοιπόν υπό αυτές τις συνθήκες το αν η κυβέρνηση θα επιχειρήσει καν να βγει στις αγορές. Όποιος αποτολμήσει να δανειστεί σε αυτό το ύψος, κάνει το πρώτο βήμα για την επόμενη χρεοκοπία. Οπότε αρχικά θα στραφεί στο μαξιλάρι. Αλλά επειδή πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% ως το 2022 και 2,2% κατά μέσο όρο από το 2023 ως το 2060 είναι στόχοι που αντίστοιχούς τους στο παρελθόν καμία χώρα δεν έχει πετύχει, αυτό που καταφέραμε μάλλον είναι να επιμηκύνουμε το χρόνο της επόμενης χρεωκοπίας…
Καταλαβαίνουμε τώρα γιατί οι ευρωπαίοι εταίροι μας δυσανασχετούσαν όσο ο κ. Τσίπρας εμφανιζόταν χωρίς να φοράει γραβάτα. Γι’ αυτούς, επιτέλους, η εμφάνισή του με λαιμοδέτη «ήταν δίκαιο, έγινε πράξη»!