ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΡΡΕΣ, Ερευνητής Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού, της Μαίρης Λαρετζάκη

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΡΡΕΣ: «Η αρχαιολογική γνώση πρέπει να επιστρέφεται στο λαό εκλαϊκευμένη αλλά επιστημονικά
τεκμηριωμένη»
Τον ρωτάμε για το βιογραφικό του και ο Νικόλαος Κορρές μάς συστήνεται: «Η Προϊστορία, η άγραφη ιστορία καταλαμβάνει ένα τεράστιο χώρο στην εξέλιξη του ανθρώπου και τον πολιτισμό συγκριτικά με την ιστορία η οποία συνοδεύεται από γραπτές πηγές. Είναι πρόγονοι μας που δεν γνωρίζουμε, εκτός από την μητέρα και τον πατέρα μας. Αυτό το βάθος του χρόνου άσκησε και ασκεί επάνω μου μια ακατανίκητη γοητεία. Δεν είμαι αρχαιολόγος,είμαι ανεξάρτητος ερευνητής της προϊστορίας του Ελλαδικού χώρου. Το ενδιαφέρον μου αφορά το διάστημα από την εμφάνιση του Homo Errectus έως το 1,100 περίπου π.Χ (πρωτοϊστορικοί χρόνοι). Έχω συμπληρώσει περίπου τέσσερις δεκαετίες στην έρευνα και την παρουσίαση με τις όποιες μικρές μου δυνάμεις των επιτευγμάτων του ανθρώπου της προϊστορίας, ειδικά όμως της Μεσολιθικής, Νεολιθικής και της εποχής του Χαλκού, γράφοντας άρθρα, πραγματοποιώντας ομιλίες και διαλέξεις. Πιστεύω στην αρχαιολογία για τους πολλούς ,στην εκλαΐκευση της, στηριγμένη και τεκμηριωμένη επιστημονικά. Την τελευταία δεκαετία έχω επικεντρώσει το ενδιαφέρον μου στην Κύθνο και τον προϊστορικό της πολιτισμό που ξεκινά την 9η χιλιετία π.Χ., και στην έρευνα της Αρχαιομεταλλουργίας στο χώρο του Αιγαίου. Έχω την τιμή να είμαι πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Αρχαιολογικού Μουσείου Νήσου Κύθνου και ενός εξαιρετικού Δ.Σ, ο οποίος Σύλλογος στα περίπου τρία χρόνια από την ίδρυση του έχει αναπτύξει πολυποίκιλες πολιτιστικές δράσεις με κύρια τη σημαντική συμβολή του στην ίδρυση αρχαιολογικού μουσείου στο νησί, του οποίου οι οικοδομικές εργασίες είναι σε εξέλιξη. Κατάγομαι από την Νάξο, γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα.»

«ΠΑΛΜΟΣ»: Τί σας ώθησε στην έρευνα για την προϊστορία;
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΡΡΕΣ: Η Προϊστορία, όπως λέγεται συνήθως, είναι η ιστορία του πολιτισμού πριν οι κοινωνίες αποκτήσουν συστήματα γραφής. Η ιστορία που δεν έχει καταγραφεί. Έχουμε γραφή τα τελευταία 5.000 χρόνια περίπου. Όμως η πολιτισμική μας πορεία μετρά πολλές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι ένας ωκεανός εμπειριών, επιτυχιών, αποτυχιών και γνώσεων υπήρξε και υπάρχει απο τον οποίο οι εγγράμματοι πολιτισμοί άντλησαν και αντλούν από τότε έως και σήμερα. Αυτή η εικόνα με μαγνήτισε.
«Π»: Ποιά εφόδια χρειάζεται ο ερευνητής;
Ν.Κ.: Αγάπη για το ταξίδι, σε αυτό τον ωκεανό της γνώσης. Υπομονή και επιμονή στη συνεχή αναζήτηση, ενημέρωση και τεκμηρίωση μέσα από την ελληνική και ξένη βιβλιογραφία. Συμμετοχή στην παρακολούθηση διαλέξεων, ομιλιών και άλλων εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα οποία εισηγητές είναι αρχαιολόγοι με ανασκαφικό και μελετητικό έργο. Για παράδειγμα, πρόσφατα στο πρώτο Διεθνές Κυκλαδικό Συνέδριο που οργάνωσε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, μίλησαν και παρουσίασαν το έργο τους καταξιωμένοι προϊστοριολόγοι.
«Π»: Ασχολείστε με την προϊστορία του Ελλαδικού χώρου τους προϊστορικούς χρόνους. Ποιό θεωρείτε συνταρακτικό στοιχείο στις ανακαλύψεις;
Ν.Κ.: Οι ανασκαφές στον Ελλαδικό χώρο «γεννούν» συνεχείς ανατροπές στην προϊστορική αρχαιολογία. Πολλές εκατοντάδες τέχνεργα (χειροπελέκεις και άλλα) από τον Homo Errectus στα Ροδαφνίδια στη Λέσβο (Νένα Γαλανίδου)… Κοσμήματα από το όστρεο Dentalium, που βεβαιωμένα έπειτα από ειδική επιστήμονα δεν υπήρξε ποτέ και δεν υπάρχει στα νερά της Μεσογείου ή του Ατλαντικού… Αλλά υπήρξε και υπάρχει στον Ινδικό ή τον Ειρηνικό ωκεανό. Αυτά βρέθηκαν στην ανασκαφή του σπηλαίου Ευριπίδη στη Σαλαμίνα, Νεολιθική εποχή, 5η χιλιετία (Αλεξάνδρα Μαρή). Ποιο δίκτυο ανταλλαγών το προμήθευσε; Κοσμήματα από το όστρεο Spondylus Gaederopopus έφτασαν από το Αιγαίο στα Βαλκάνια, στην κεντρική Ευρώπη, τη Γερμανία και την Πολωνία. Θα μπορούσα να απαριθμήσω πολλά που ανατρέπουν την εικόνα του απομονωμένου προϊστορικού ανθρώπου. Και μαζί τους απαρχαιωμένες θεωρίες.
«Π»: Ασχολείστε μια δεκαετία με τον προϊστορικό πολιτισμό της Κύθνου. Από πού πηγάζει αυτό το ενδιαφέρον σας;
Ν.Κ.: Μέχρι οι ανασκαφές στον Μεσολιθικό οικισμό, υπό τη διεύθυνση του Αδαμάντιου Σάμψων, να αποκαλύψουν ότι η κατοίκηση στο νησί ξεκινά την 9η χιλιετία, η Κύθνος δεν αναφερόταν στο χάρτη των προϊστορικών Κυκλάδων. Η Κύθνος διαδραμάτισε ένα πολύ σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της 3ης χιλιετίας γιατί, λόγω των μεταλλευμάτων αρσενικούχου χαλκού, ήταν ο αποκλειστικός προμηθευτής χαλκού σε όλο το νότιο Αιγαίο. Αυτά και άλλα πολλά κέντρισαν ιδιαίτερα το ενδιαφέρον μου.
«Π»: Ως πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Αρχαιολογικού Μουσείου Νήσου Κύθνου, ιδρύσατε, σε συνεργασία με το εξαιρετικό Δ.Σ., αρχαιολογικό μουσείο και ήδη γίνονται οικοδομικές εργασίες. Ποιό το όραμά σας;
Ν.Κ.: Για την απάντηση σε αυτή την ερώτηση θα σας παραπέμψω στο υπόμνημα – εισήγηση που κατέθεσε και παρουσίασε, εκπροσωπώντας τον Σύλλογο Φίλων Αρχαιολογικού Μουσείου Νήσου Κύθνου, η Γραμματέας μας κα Ειρήνη Βλαστάρη στο 15ο Περιφερειακό Συνέδριο για την παραγωγική ανασυγκρότηση και ανάπτυξη το οποίο πραγματοποιήθηκε στη Σύρο στις 5 και 6 Ιουνίου 2018.
«Π»: Είστε Αθηναίος με καταγωγή από τη Νάξο. Ως νησιώτης, το ενδιαφέρον σας επικεντρώνεται στις Κυκλάδες και τον πολιτισμό του Αιγαίου;
Ν.Κ.: Δεν είναι η καταγωγή μου,αλλά η ιδιαιτερότητα του Αιγαίου. Αυτής της Ελληνικής λίμνης, όπως την χαρακτήρισε ο φιλόσοφος Πλάτων. Το Αιγαίο αλλά ιδιαίτερα οι Κυκλάδες από την 9η χιλιετία π.Χ. έθεσαν τις βάσεις της ναυσιπλοΐας, της επικοινωνίας δια θαλάσσης δύο ηπείρων της Ευρώπης και της Ασίας από την απώτερη αρχαιότητα. Αγαθά, ιδέες, επινοήσεις, ήθη, έθιμα και πολλά άλλα μετακινήθηκαν με τα σκάφη των Κυκλαδιτών σε πολύ μεγάλο βαθμό.
«Π»: Ποιά στοιχεία της Προϊστορίας ήρθαν πρόσφατα στο φως;
Ν.Κ.: Ο πρώτος και αρχαιότερος νησιωτικός μόνιμος υπαίθριος οικισμός του Αιγαίου αλλά και όλης της Μεσογείου, στο Μαρουλά της Κύθνου κοντά στα Λουτρά Έναρξη κατοίκησης την 9η χιλιετία π.Χ. Οι νεκροί θάβονται με ιδιαίτερη επιμέλεια και οι κάτοικοι του, ακόμη τροφοσυλλέκτες, αλιείς, και ναυτικοί, θα προσπαθήσουν να πραγματοποιήσουν την πρώτη εξημέρωση με τις μέχρι σήμερα γνώσεις μας. Από τον άγριο χοίρο στον οικόσιτο. Επίσης θα ταξιδεύουν με τις παπυρέλες τους μέχρι τη Μήλο για τον πολύτιμο οψιανό. Θα διασχίζουν το Αιγαίο φτάνοντας στην απέναντι Μικρασιατική ακτή και σε άλλα νησιά του νοτίου Αιγαίου. Για την Εποχή του Χαλκού αναφέρθηκα. Πολλά μένουν να ανακαλυφθούν ακόμα…
«Π»: Η Κύθνος, ως νησί, τι ενδιαφέρον παρουσιάζει στον ταξιδιώτη; Τί πρέπει κανείς να επισκεφθεί;
Ν.Κ.: Η Κύθνος κατοικείται ανελλιπώς 11.000 χρόνια! Μεσολιθική, Νεολιθική, Εποχή του Χαλκού, Γεωμετρική, Αρχική, Κλασική, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή, Βυζαντινή εποχή και Νεώτεροι χρόνοι. Αυτό το διάστημα έχει αφήσει πλήθος μνημεία και χώρους αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.
«Π»: Έχετε παρευρεθεί στις ανασκαφές;
Ν.Κ.: Δυστυχώς, δεν έχω παρευρεθεί σε ανασκαφές γιατί δεν είχα και δεν έχω αυτό το δικαίωμα. Έχω παρακολουθήσει μέσα από τα βίντεο και τις αναφορές και παρουσιάσεις των ανασκαφέων τους πολλές ανασκαφές προϊστορικών οικισμών.
«Π»: Υπάρχουν σπηλιές με βραχογραφίες;
Ν.Κ.: Όχι, στην Κύθνο δεν υπάρχουν… Μάλλον δεν έχουν ανακαλυφθεί μέχρι και σήμερα.
«Π»: Ο Σεφέρης λέει: «Είμαστε οι πρώτοι που αγγίζουμε με την αφή μας πάνω στις πέτρες την τελευταία αφή του ανθρώπου που άφησε τα πράγματα εκεί…». Ποιά τα συναισθήματα, πιστεύετε, που γεννιώνται στη διάρκεια των ανασκαφών;
Ν.Κ.: Ο χρόνος γυρίζει πίσω με τον θαυμασμό για αυτούς που, μέσα από τόσες αντιξοότητες, κατάφεραν να δημιουργήσουν εξαιρετικούς πολιτισμούς. Δεν είμαι ειδικός και αρχαιολόγος για να απαντήσω σε αυτό το τόσο μεγάλο θέμα. Μόνο ότι η Ελληνική αρχαιολογική επιστήμη τις τελευταίες δεκαετίες πραγματοποιεί άλματα! Οι Έλληνες αρχαιολόγοι φέρνουν σε πέρας εξαιρετικές και πλήθος ανασκαφές με πολύ σημαντικά αποτελέσματα. Κάτι μοναδικό!
«Π»: Προϊστορία και Αιγαίο.
Ν.Κ.: Πολύ μεγάλο θέμα που θα αποτελούσε θέμα, όχι μιας, αλλά αρκετών διαλέξεων. Ίσως θα μπορούσα να δανειστώ τη φράση του αρχαιολόγου Χρήστου Ντούμα, «ο Ευρωπαϊκός Πολιτισμός είναι Αιγαιακός».
«Π»: Με τι ασχολούνταν οι προϊοστορικοί άνθρωποι;
Ν.Κ.: Και αυτή η ερώτηση θα αποτελούσε θέμα ενός βιβλίου 1.000 και περισσοτέρων σελίδων.
«Π»: Πόσο σημαντικές είναι οι ανασκαφές Κέρου στην Νάξο;
Ν.Κ.: Πολύ σημαντικές γιατί παρ’όλες τις καταστροφές που προκάλεσαν οι αρχαιοκάπηλοι, έρχονται στο φως πλείστα όσα στοιχεία για την καθημερινή ζωή,την τεχνική εξειδίκευση αλλά κυρίως… για το ιδεολογικό υπόβαθρο του Κυκλαδικού Πολιτισμού
«Π»: Οι Νεάντερταλ της Στελίδας Νάξου θα ανατρέψουν την παγκόσμια προϊστορία;
Ν.Κ.: Δεν θα ανατρέψουν τα δεδομένα γιατί αντίστοιχες ανακαλύψεις για τον Άνθρωπο του Νεάντερταλ έχουν συμβεί σε αρκετά σημεία του κόσμου. Ο Homo Neanderthalensis ήταν ένας εξαιρετικά έξυπνος, δημιουργικός και αποτελεσματικός Άνθρωπος. Η ανακάλυψη της Στελίδας επιβεβαιώνει ότι το Αιγαίο, μια από τις πιο δύσκολες θάλασσες του κόσμου, ήταν ένα «σχολείο» θαλασσοπόρων και ότι η ναυτοσύνη των κατοίκων του μετράει πολλές δεκάδες χιλιάδες χρόνια πριν.
«Π»: Τα αρχαία Hominins ταξίδεψαν με πλοίο;
Ν.Κ.: Αυτό που αφορά τον Άνθρωπο του Νεάντερταλ (έζησε ανάμεσα στα 250.000 και 33.000 χρόνια,τεράστιο διάστημα – άραγε, το είδος μας ο Homo Sapiens θα το φτάσει ;;;) το απαντά η Στελίδα αλλά και ο Πλακιάς της Κρήτης, ίσως αύριο και άλλα μέρη του Αιγαίου όσο η έρευνα προχωρά.
«Π»: Μπορεί κανείς μέσω των ανασκαφών να αποκτήσει απόλυτες χρονολογίες;
Ν.Κ.: Σήμερα υπάρχουν πολλές μέθοδοι χρονολόγησης. Ο ραδιενεργός άνθρακας έχει σχετικά ξεπεραστεί από την θερμοφωτάυγεια, την δεδροχρονολόγηση και άλλες μεθόδους που δίνουν ακόμα πιο αξιόπιστα αποτελέσματα.
«Π»: Τί σας ενθουσιάζει στην έρευνα;
Ν.Κ.: Η συνεχής ανατροπή των δεδομένων, η συνεχώς διευρυνόμενη γνώση για τους πολιτισμούς της προϊστορίας. Το απόφθεγμα του Ηράκλειτου «τα πάντα ρεί» στη νιοστή δύναμη !!!
«Π»: Τα μελλοντικά σας σχέδια;
Ν.Κ.: Τα μελλοντικά μου σχέδια είναι να προσπαθώ συνεχώς και αδιακόπως να γνωρίζω, να μαθαίνω, να διδάσκομαι και αυτά στα οποία με τις όποιες μικρές μου δυνάμεις ερευνώντας καταλήγω – ή, συγχωρήστε μου την έκφραση, φέρνω στο φώς – να τα επικοινωνώ με το πλατύ κοινό. Γιατί η Αρχαιολογία ανήκει στο λαό και η αρχαιολογική γνώση πρέπει να του επιστρέφεται εκλαϊκευμένη πλην όμως επιστημονικά τεκμηριωμένη. Αυτό το τελευταίο ιδιαίτερα τονισμένο. Γιατί ο λαός είναι ο δημιουργός του πολιτισμού.