Η δύναμη της θέλησης, γράφει ο Βαγγέλης Ντάλης

«Επειδή κάθε μέρα μπορεί να είναι η τελευταία μου, έχω την επιθυμία να αξιοποιώ στο έπακρο κάθε λεπτό» είχε δηλώσει ο Στίβεν Χόκινγκ. Πολλοί θεωρούν ότι ίσως άλλαξε τον κόσμο, λίγο πριν πεθάνει, με τη θεωρία του για το Πολυσύμπαν. Σίγουρα όμως άλλαξε τον άνθρωπο με τη στάση ζωής του.

Ηταν το πρότυπο για τα άτομα με ειδικές ανάγκες σε όλον τον κόσμο γιατί ήταν ο άνθρωπος που κατάφερε μόνο με το μυαλό του να φτάσει σε σημεία που κανένας άλλος δεν μπόρεσε. Ήταν ο άνθρωπος που εργαζόταν ακάματα ως να ήταν ο πιο υγιής και πιό ενεργητικός άνθρωπος στον πλανήτη. Ήταν αυτός που την καθήλωσή του σε αναπηρικό καροτσάκι την αντιμετώπιζε ως να μην υπήρχε. Όσοι είχαν βρεθεί σε μια τιμητική, γι’ αυτόν, εκδήλωση στη Σάμο δεν θα ξεχάσουν ποτέ τη χαρά που έκανε στο αποχαιρετιστήριο πάρτυ και τη διάθεσή του για χορό, όντας καθηλωμένος στο καροτσάκι του. Το χειριζόταν όπως θα χειριζόταν το σώμα του κάνοντας χορευτικές φιγούρες και δεν έμεινε παθητικός καθ’ όλη τη διάρκεια του πάρτυ.
«Η συμβουλή μου σε άλλους ανθρώπους με κινητικά προβλήματα θα ήταν η εξής: συγκεντρωθείτε σε πράγματα που η δυσκολία σας δεν σας αποτρέπει από το να τα κάνετε καλά, και μην μετανιώνετε για τα πράγματα που αυτή η δυσκολία σας επηρεάζει. Μην είστε άτομο με ειδικές ανάγκες στο πνεύμα, όπως είστε σωματικά».
Ήταν τέτοια η λαχτάρα του για ζωή που τον έκανε να τη ζήσει μέχρι το μεδούλι. Θα έχετε διαβάσει για τους δύο γάμους του, τα τρία του παιδιά και τις σκηνές ζηλοτυπίας της δεύτερης συζύγου του όταν αυτός φλέρταρε έντονα σε μια κοινωνική συναναστροφή του. Όλα αυτά τα έκανε σε προχωρημένη αναπηρία κι ενώ δεν ήξερε αν η επόμενη μέρα θα ξημέρωνε για εκείνον. Έζησε μισό αιώνα περισσότερο από αυτό που εκτιμούσαν οι γιατροί του όταν στην ηλικία των 21 χρόνων του υπολόγιζαν ότι θα ζήσει άλλα δύο ή τρία. Κι όλα αυτά γιατί είχε τη θέληση για να ζήσει!
Ίσως αυτή να είναι η σημαντικότερη προσφορά του στην ανθρωπότητα κι όχι η συμβολή του στην εξέλιξη της φυσικής και της κοσμολογίας. Πέρα από τις πρωτοποριακές θεωρίες του για τις «μαύρες τρύπες», για τη «μεγάλη έκρηξη», για την ύπαρξη παράλληλων συμπάντων (το «Πολυσύμπαν») και πολλά άλλα, η ιστορία των επιστημών αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας θα τον μνημονεύει ως τον άνθρωπο που δεν δέχτηκε τα όριά του κι ως τον ερευνητή που δεν αποδέχθηκε ότι ήταν ένας απλός, τρωτός, ασθενής κι ευάλωτος άνθρωπος.
Δεν ήταν ούτε εγωϊστής ούτε υπερόπτης. «Οι άνθρωποι που κομπάζουν για το IQ τους είναι αποτυχημένοι», έλεγε. Ούτε ένιωθε σαν μικρός θεός επειδή είχε καταφέρει τόσα πολλά στην επιστημονική του καριέρα. Είχε απόλυτη συναίσθηση της θνητότητάς του. «Οι προσδοκίες μου μειώθηκαν στο 0 στα 21 μου χρόνια. Από τότε ό,τι έχω ζήσει ήταν ένα μπόνους».
Έτσι μιλούσε ο άνθρωπος που υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους επιστήμονες της ανθρωπότητας κι ένα σύμβολο δύναμης, καθώς κατάφερε να διαψεύσει όλες τις προβλέψεις για το μέλλον του και να κατακτήσει τα όνειρά του, παρά την αναπηρία του. Αυτό που λάτρευαν σε εκείνον οι συνάδελφοί του, η οικογένειά του και οι φοιτητές του ήταν το χιούμορ και ο αυθορμητισμός του, στοιχεία που τον έκαναν αξιαγάπητο σε όσους ανθρώπους είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν από κοντά.
Αν δεν έχει πέσει στα χέρια σας το bestseller βιβλίο του «Το χρονικό του χρόνου» (1988), το πρώτο «εκλαϊκευτικό» βιβλίο του που εξηγεί με απλουστευμένο τρόπο τι είναι κβαντική φυσική και οι μαύρες τρύπες του σύμπαντος, είναι πιθανό να τον έχετε πετύχει σε guest εμφανίσεις του «Star Trek», ενώ ίσως απολαύσατε την ταινία «The Theory of Everything» που περιγράφει τη ζωή του.
Οι κοινωνικές παρεμβάσεις του ήταν απρόσμενες. Από τη συμμετοχή σε αντιπολεμικές διαδηλώσεις για το Βιετνάμ ως τις κριτικές του στο οικονομικό σύστημα. Παρέμεινε ως το τέλος ενεργός πολίτης και είχε, για παράδειγμα, καλές σχέσεις και με τους Παλαιστινίους επιστήμονες. Γι’ αυτό και δεν δίστασε να μποϊκοτάρει ένα συνέδριο στο Ισραήλ σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την πολιτική του. Γιατί εκτός από μεγάλος αστροφυσικός, εκτός από σπουδαίος επιστήμονας, ήταν και ένας πολιτικά δραστηριοποιημένος άνθρωπος. Με καίριες επεμβάσεις του, διατύπωνε συχνά πυκνά τις ανησυχίες του για το πού οδεύουν τα πράγματα. Πριν δύο χρόνια, έλεγε χαρακτηριστικά:
«Αν οι μηχανές παράγουν όλα όσα χρειαζόμαστε, το αποτέλεσμα εξαρτάται από το πώς αυτά θα διανέμονται» σημείωνε σε μια εκ των απαντήσεων του σε μια διαδικτυακή συνέντευξη που είχε γίνει μέσα από την ψηφιακή πλατφόρμα δικτύωσης, Reddit, προσπαθώντας να διερευνήσει το ερώτημα αν τελικά η ανθρώπινη ζωή απειλείται από την έγερση των μηχανών.
«Ο καθένας μπορεί να απολαύσει μια πολυτελή ζωή, αν η ευμάρεια που παράγεται από τις μηχανές μοιράζεται. Από την άλλη, περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να καταλήξουν άθλια φτωχοί αν οι ιδιοκτήτες των μηχανών συνεχίσουν το λόμπι κατά της αναδιανομής του πλούτου» συνέχιζε ο Χόκιγνκ παρατηρώντας πάντως πως από τις δύο οδούς, εκείνη που ακολουθούμε προς το παρόν είναι η δεύτερη. «Μέχρι τώρα, η τάση δείχνει προς τη δεύτερη εκδοχή, με την τεχνολογία να οδηγεί σε ολοένα και αυξανόμενη ανισότητα».
Την ευφυία του την έδειξε από μικρός. Όπως όμως συμβαίνει με πολλά μεγάλα μυαλά, δεν ήταν ο αριστούχος μαθητής του σχολείου. Μέτριες ήταν οι επιδόσεις του στα μαθήματα. Προφανώς δεν τα έβρισκε πολύ ενδιαφέροντα. Δεν είχε τη θέληση να διακριθεί. Το έκανε μόνο όταν έπρεπε να περάσει στο πανεπιστήμιο. Στις εξετάσεις αυτές διέπρεψε. Τη συνέχεια μάλλον την ξέρετε.
Η επιστημονική κοινότητα έχει κρατήσει πάρα πολλές από τις ανακαλύψεις, τις θεωρίες του, τις καινοτόμες μεθόδους προσέγγισης του Σύμπαντος και της εξέλιξής του και εργάζεται πάνω σε αυτές. Στο μέλλον θα έχουμε και άλλες πειραματικές επιβεβαιώσεις των μελετών του. Όλοι όμως, ως άνθρωποι, αξίζει να κρατήσουμε το, ίσως, καλύτερο απόφθεγμά του:
«Πρώτον, να θυμάσαι να κοιτάζεις ψηλά στα αστέρια και όχι κάτω, στα πόδια σου. Δεύτερον, ποτέ μην σταματάς να εργάζεσαι. Η εργασία σου δίνει νόημα και σκοπό στη ζωή σου, χωρίς αυτή η ζωή σου είναι άδεια. Τρίτον, αν είσαι αρκετά τυχερός και βρεις την αγάπη, θυμήσου ότι είναι εκεί και μην την πετάξεις μακριά».