Παγκόσμιος ιστός, γράφει ο Βαγγέλης Ντάλης

Ο Παγκόσμιος Ιστός (World Wide Web) γιόρτασε την περασμένη Δευτέρα τα 29α γενέθλια του και ο βρετανός εφευρέτης του Σερ Τιμ Μπέρνερς-Λι επέλεξε την ημέρα αυτή για να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου.
Είναι παράξενο για τον άνθρωπο που έκανε τον κόσμο όλο μια γειτονιά, να ανησυχεί για το αποτέλεσμα του έργου του. H προηγούμενη φορά, στην ιστορία της ανθρωπότητας, ήταν όταν ο Αϊνστάϊν προειδοποιούσε για τους κινδύνους της πυρηνικής ενέργειας…

Λόγω της μεγάλης απήχησης του Παγκόσμιου Ιστού πολλές φορές τον ταυτίζουμε με το Διαδίκτυο. Στην πραγματικότητα αυτή η αντίληψη είναι λανθασμένη. Ο Παγκόσμιος Ιστός είναι μία τεράστια συλλογή από ψηφιακά έγγραφα (τις ιστοσελίδες), που βρίσκονται αποθηκευμένα σε υπολογιστές του Διαδικτύου. Το Διαδίκτυο, αντίθετα, είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο υπολογιστών συνδεδεμένων μεταξύ τους.
Μία ιστοσελίδα (web page) μπορεί να περιλαμβάνει κείμενο, εικόνες, ήχο ή βίντεο. Όπως ένα φορτίο μεταφέρεται με κάποιο φορτηγό σε έναν αυτοκινητόδρομο, έτσι και μία ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Ιστού μεταφέρεται στο Διαδίκτυο «ταξιδεύοντας» από κάποιον κεντρικό υπολογιστή, στον οποίο είναι αποθηκευμένη, στον υπολογιστή μας. Οι περισσότερες πληροφορίες στον Παγκόσμιο Ιστό είναι δωρεάν.
Η τεχνολογία του ιστού δημιουργήθηκε το 1989 από τον Μπέρνερς-Λι, που εκείνη την εποχή εργαζόταν στο CERN, στην Γενεύη της Ελβετίας. Αυτό που οδήγησε τον Lee στην εφεύρεση του Παγκόσμιου ιστού ήταν το όραμά του για ένα κόσμο όπου ο καθένας θα μπορούσε να ανταλλάσσει πληροφορίες και ιδέες άμεσα προσβάσιμες από τους υπολοίπους.
Ο Παγκόσμιος Ιστός αποτελεί μία μόνο εφαρμογή του Internet. Για την ακρίβεια, την δημοφιλέστερη. Σε αντίθεση με το Internet, που έχει και υλική υπόσταση, ο ιστός δεν έχει, μιας και αποτελείται από πακέτα πληροφορίας. Η τεχνολογία του ιστού καθιστά δυνατή την δημιουργία «υπερκειμένων», μία διασύνδεση δηλαδή πάρα πολλών μη ιεραρχημένων στοιχείων που παλαιότερα ήταν απομονωμένα.
Ένας ιστότοπος, ιστοχώρος ή δικτυακός τόπος (web site) είναι μία συλλογή από ιστοσελίδες, εικόνες, βίντεο και άλλα ψηφιακά στοιχεία, τα οποία φιλοξενούνται στο ίδιο domain (περιοχή) του Παγκόσμιου Ιστού. Βασίζεται στην υπηρεσία www, μια από τις υπηρεσίες που παρέχονται στο Διαδίκτυο, με τη χρησιμοποίηση του πρωτοκόλλου http. Η υπηρεσία αυτή δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες του ίντερνετ να δημιουργήσουν οποιουδήποτε είδους περιεχόμενο στις ιστοσελίδες τους. Το σύνολο των ιστοτόπων αποτελεί το world wide web (www).
Αποδέκτες και ταυτόχρονα στόχος των προειδοποιήσεων του Μπέρνερς-Λι είναι οι μεγάλοι τεχνολογικοί κολοσσοί, όπως η Google, το Twitter και το Facebook που λειτουργούν πλέον ως πανίσχυροι «ολιγάρχες» περιορίζοντας – όπως καταγγέλλει- την ελευθερία του χρήστη. Αυτοί οι λίγοι τεχνολογικοί κολοσσοί, παρατηρεί, έχουν αποκτήσει υπερβολικά μεγάλη δύναμη και προειδοποιεί για τις καταστροφικές συνέπειες που μπορεί να έχει μία τέτοια υπερσυγκέντρωση δύναμης. Αλλά η Google και το Facebook δεν δίνουν δεκάρα. Αν δεν γίνει ρυθμιστικό πλαίσιο να τους μαζέψει και αυτούς και τους διαφημιστές που κάνουν πάρτυ με τα προσωπικά μας δεδομένα, άκρη δεν θα βγει. Πολύ καλά κάνει η ΕΕ και τους επιβάλει πρόστιμα κάθε τρεις και λίγο.
Η μεγαλύτερη ανησυχία του Μπέρνερς-Λι εστιάζεται στο γεγονός ότι ολοένα μεγαλύτερος όγκος πληροφορίων και προσωπικών δεδομένων ελέγχεται και αποκτάται από έναν μικρό αριθμό εταιρειών. Υπό το πρίσμα αυτό, δεν διστάζει να κατηγορήσει τους κολοσσούς του τεχνολογικού τομέα ότι έχουν αποκτήσει υπερβολικά κυρίαρχη θέση στην αγορά, ευνοώντας την παραπληροφόρηση και την αμφιλεγόμενη πολιτική διαφήμιση, την ώρα που εκμεταλλεύονται τα προσωπικά δεδομένα εκατομμυρίων ανθρώπων.
Με ανοικτή επιστολή του Ιδρύματός του, World Wide Web Foundation, η οποία φέρει την προσωπική του υπογραφή και μέσα από συνέντευξή του στους Fιnancial Times, o Mπέρνερς Λι προτείνει μία σειρά από μέτρα που είναι αναγκαίο να ληφθούν ώστε να περιοριστεί η επικίνδυνη αυτή κυριαρχία των παγκόσμιων τεχνολογικών κολοσσών και παράλληλα καλεί εταιρείες και κυβερνήσεις να δράσουν άμεσα ενισχύοντας την πρόσβαση στο Ιντερνετ μέσω ελεύθερων δικτύων (τα λεγόμενα community networks) και πρωτοβουλιών για περισσότερο δημόσιο Wi-Fi, αλλά και της βελτίωσης των ψηφιακών δεξιοτήτων των γυναικών.
Παράλληλα, υπογραμμίζει, είναι επείγουσα ανάγκη να υπάρξει ένα νέο νομικό – ρυθμιστικό πλαίσιο που θα περιορίζει την ισχύ των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών, οι οποίες έχουν καταντήσει ανεξέλεγκτες, χωρίς ίχνος λογοδοσίας στους χρήστες. «Ο Ιστός στον οποίον πολλοί συνδέονταν πριν από χρόνια, δεν είναι ο ίδιος που συναντούν σήμερα οι νέοι χρήστες. Αυτό που κάποτε ήταν μία πλούσια γκάμα ιστολογίων και διαδικτυακών τόπων, έχει συμπιεστεί σε λίγες πλατφόρμες και αυτή η υπερσυγκέντρωση εξουσίας τους επιτρέπει να ελέγχουν ποιές ιδέες και ποιές απόψεις θα βλέπει και θα μοιράζεται κανείς».
Ανάμεσα στις προτάσεις που καταθέτει, περιλαμβάνεται και η παραίνεσή του προς τις εταιρείες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να επιτρέψουν στους χρήστες να έχουν μεγαλύτερο έλεγχο των δεδομένων τους.
«Ο αριθμός των τρόπων που τα πράγματα μπορεί να πάνε στραβά στο Ίντερντ, έχει πολλαπλασιαστεί», σημειώνει και τώρα, εκτιμά, έφθασε η ώρα της αντίδρασης. «Ασφαλώς», λέει, «θα μπορούσαμε να φανταστούμε έναν καλύτερο κόσμο…όπου θα έχεις επιλογή για την μηχανή αναζήτησης που θα χρησιμοποιείς ή το κοινωνικό δίκτυο στο οποίο θα συμμετέχεις. Σε κάθε περίπτωση, σε έναν άλλον, καλύτερο κόσμο θα είχες πλήρη και απόλυτο έλεγχο των πληροφοριών σου».
Ο Μπέρνερς Λι δεν παραλείπει να επισημάνει τις αρνητικές συνέπειες που έχει για την καινοτομία γενικότερα η συνεχής γιγάντωση των εταιρικών κολοσσών στον χώρο του Διαδικτύου μέσω εξαγορών μικρότερων ανταγωνιστικών εταιρειών και απορροφώντας όλα τα νέα ταλέντα. Η Google κατέχει πλέον μερίδιο 87% παγκοσμίως στις διαδικτυακές αναζητήσεις, ενώ το Facebook έχει ξεπεράσει τα 2,2 δισεκατομμύρια μηνιαίους χρήστες. Από κοινού οι δύο εταιρείες (μαζί με τις θυγατρικές τους Instagram και YouTube) απορροφούν πάνω από το 60% της παγκόσμιας δαπάνης για ψηφιακή διαφήμιση.
Ο «πατέρας» του World Wide Web χαρακτηρίζει επίσης «μύθο που περιορίζει την κοινωνική φαντασία μας» την επικρατούσα άποψη ότι «η διαφήμιση είναι το μόνο δυνατό επιχειρηματικό μοντέλο για τις online εταιρείες». Μύθος κατά την άποψή του είναι και ο ισχυρισμός ότι είναι πια πολύ αργά να αλλάξει ο τρόπος που λειτουργούν οι συγκεκριμένες κυρίαρχες πλατφόρμες.
Περιγράφοντας το όραμά του για το Web της νέας εποχής, με την ευκαιρία της 29ης επετείου από την ίδρυση του Παγκόσμιου Ιστού, δηλώνει ότι το θέλει «να αντανακλά τις ελπίδες μας αντί να μεγεθύνει τους φόβους και να βαθαίνει τους διαχωρισμούς ανάμεσά μας». Και αυτό όπως σημειώνει σε μια χρονιά (2018) που για πρώτη φορά πάνω από τους μισούς κατοίκους της Γης βρίσκονται πια online, κάτι όμως που παράλληλα αναδεικνύει και την ύπαρξη ενός ψηφιακού χάσματος. Γι’ αυτό, υπογραμμίζει, «αν δεν επενδύσουμε σοβαρά για να κλείσουμε το ψηφιακό χάσμα, το τελευταίο δισεκατομμύριο δεν θα συνδεθεί έως το 2042, σε μια εξέλιξη που αφήνει πίσω μια ολόκληρη γενιά».