ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΔΟΥΚΟΣ, Τραγουδιστής – Ιεροψάλτης «Το παραδοσιακό τραγούδι αν δεν το ζήσεις, δεν μπορείς να το ερμηνεύσεις»

Ο Σδούκος Παναγιώτης είναι ένας νέος ερμηνευτής, Δάσκαλος Βυζαντινής Μουσικής και Παραδοσιακού Τραγουδιού. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Κατάγεται από την Κόνιτσα Ιωαννίνων και σε μικρή ηλικία ξεκίνησε να ενδιαφέρεται και να αναζητά το Παραδοσιακό μας Τραγούδι ως ήχο και λόγο.

ο Μάιο του 2012 δημιουργεί το δικό του παραδοσιακό συγκρότημα, που ακούει στο όνομα «Μουσικό Σεργιάνι», με το οποίο παρουσιάζει κατά καιρούς το φωνητικό του έργο. Με δασκάλους τον Παναγιώτη Παπά και τον Λυκούργο Αγγελόπουλο – μαθητές του αείμνηστου Σίμωνος Καρά – γίνεται κοινωνός του μουσικού τους πλούτου και υλικού. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του στη Βυζαντινή Μουσική και το Παραδοσιακό Τραγούδι, συνεχίζει πλέον το έργο του ως ερμηνευτής και διδάσκαλος παραδοσιακού τραγουδιού σε Φορείς, που προάγουν τον Πολιτισμό.
Τον Οκτωβριο του 2015 παρουσίασε την πρώτη του δισκογραφική δουλειά «Στης Προσφυγιάς την Αύρα», με παραδοσιακά τραγούδια απ΄όλη την Ελλάδα με Μικρασιατικές Επιρροές. Παρουσιάζει το «Εγώ είμαι Νέος φίλος Project», στο οποίο ως Νέος Φίλος Ερμηνευτής παρουσιάζει άγνωστες πτυχές του παραδοσιακού μας ήχου και λόγου φτάνοντας μέχρι και στις συγχρονες συνθέσεις.
Φοιτά ως Μεταπτυχιακός Φοιτητης στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών του ΕΚΠΑ, Ερμηνεία της Παραδοσιακής Μουσικής με ειδίκευση στο Παραδοσιακό Τραγούδι. Επιπλέον, είναι Θεολόγος και τελεί χρέη Ιεροψάλτη σε Ιερό Ναό.
Βραβευμένος πλέον ως Ερμηνευτής από τον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Μουσικής του Ομίλου για την Unesco Τεχνών, Λόγου και Επιστημών Ελλάδος στην κατηγορία, «Παραδοσιακό Τραγούδι» (Τεχνόπολη Αθηνών – Γκάζι, Ιανουάριος 2014), σημειώνει τη δική του καλλιτεχνική πορεία στο χώρο του Τραγουδιού σε συνεργασία με αξιόλογους καλλιτέχνες με σεβασμό και αγάπη προς αυτό που του παραδίδεται και αυτό που προσφέρει.

«ΠΑΛΜΟΣ»: Πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια;
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΔΟΥΚΟΣ: Από παιδί τραγουδούσα. Θυμάμαι όταν πηγαίναμε εκδρομές με το σχολείο μ’ έβαζαν και τραγουδούσα μέσα στο λεωφορείο. Κάτι άλλο που θυμάμαι έντονα είναι ότι έβγαινα στο παραθύρι του σπιτιού και τα βράδυα τραγουδούσα με κοινό τις πολυκατοικίες γύρω. Με άκουγαν, τους άρεσε και δεν μου έλεγαν τίποτα. Το μεράκι το είχα από μικρός, βιώματα και ακούσματα από την ίδια την οικογένειά μου και τον συγγενικό μου περίγυρο όντας Ηπειρώτες.
Στα εννέα μου ήρθα σε επαφή με το ψαλτήρι πρακτικά τότε. Κατοπινά, σπούδασα θεολογία, βυζαντινή μουσική και παραδοσιακό τραγούδι με δασκάλους τον Παναγιώτη Παππά και τον Λυκούργο Αγγελόπουλο μαθητές του αείμνηστου Σίμωνος Καρρά. Τώρα, είμαι μεταπτυχιακός φοιτητής στο ΜΠΣ Ερμηνεία Παραδοσιακής Μουσικής στο Μουσικό Τμήμα του ΕΚΠΑ με ειδικότητα στο Παραδοσιακό Τραγούδι.

«Π»: Τί σας ώθησε στο τραγούδι;
Π.ΣΔ.: Το ίδιο το τραγούδι! Είναι καθαρά βιωματική μου η σχέση με το τραγούδι. Καθοδηγούμαι από αυτό γιατί μέσα μου δημιουργεί εικόνες που με «αλλοιώνουν» θετικά και με ευαισθητοποιούν. Με βοηθά να εκφραστώ…

«Π»: Η καταγωγή σας πιστεύετε βοήθησε να στραφείτε στο παραδοσιακό τραγούδι;
Π.ΣΔ.: Κατάγομαι από την Κόνιτσα κι επειδή εκεί υπάρχει λυγμός ορεινός με όλη την βαρύτητα που φέρει η λέξη, η ίδια η καταγωγή μου υπήρξε ένα μπόλιασμα μέσα μου από ερεθίσματα, βιώματα, πόνο, χαρά στο χορό και το τραγούδι. Αλλά κυρίως είναι βίωμα. Η αλήθεια είναι ότι δεν περίμενα ότι θα με απασχολουσε ερμηνευτικά, μου βγήκε τόσο ελεύθερα λες και απορροφούσα σαν σφουγγάρι και έγιναν όλα θύμησες κι έτσι έκανα το …μπαμ!

«Π»: Τι προσόντα χρειάζονται οι δύσκολες σπουδές στην Βυζαντινή μουσική;
Π.ΣΔ.: Εννοείται φωνή, υπομονή και ταπεινό φρόνιμα. Επιλέον, διάθεση για συνεχή μελέτη και επίγνωση του τι μαθαίνεις και τι ερμηνεύσεις. Δεν είναι τυχαίο που όσοι έχουν σπουδάσει βυζαντινή μουσική είναι καλά κουρδισμένοι.

«Π»: Είναι εργαλείο η Βυζαντινή μουσική για το παραδοσιακό και λαϊκό τραγούδι;
Π.ΣΔ.: Ναι, ως προς αυτό η βυζαντινή μουσική αποτελεί την γραμματική της παραδοσιακής μουσικής, χωρίς βέβαια να είναι μονόδρομος διότι ένας παραδοσιακός μουσικός ή τραγουδιστής, ως ερμηνευτές, οφείλουν να περάσουν από τη θεωρία των Μακαμιών και από άλλες μουσικές γνώσεις ώστε να μπορεί να συνυπάρχει εντός και εκτός Ελλάδος, κοινώς να είναι κοσμοπολίτης της μουσικής. Όσον αφορά τώρα το λαϊκό κομμάτι, εκεί είναι θέμα ερμηνείας, πώς ο τραγουδιστής θα τοποθετήσει τη φωνή του στο τραγούδι και τι ύφος θα του δώσει ώστε να γίνεται διακριτό το ψαλτικό από το παραδοσιακό, και το παραδοσιακό από το λαϊκό κλπ.
Βεβαίως βοηθά στην ερμηνεία αλλά είναι θέμα τεχνικής το πού τοποθετείς τη φωνή σου και από πού τη βγάζεις ώστε να μην γίνεται σύγχυση.

«Π»: Οι νέοι σήμερα ενδιαφέρονται για την ψαλτική;
Π.ΣΔ.: Ως μουσικός θα πω ότι ενδιαφέρονται πολλοί νέοι, όταν έχουν κάποιο σκοπό, είτε να γίνει ψάλτης είτε μουσικός είτε απλά να κατανοήσει τους ήχους, τα διαστήματα και τις κλίμακες της Βυζαντινής Μουσικής. Είναι θέμα επιλογής και τί δρόμο οι νέοι μουσικοί θέλουν να ακολουθήσουν.
Στα ψαλτήρια πάντως βλέπω νέο κόσμο κι αυτό σημαίνει ότι οφείλεις ως δάσκαλος να εμπνέεις τους ενδιαφερόμενους, να έχεις εντρυφήσει ο ίδιος στα νάματα αυτά και να το μεταδίδεις με τέτοιο τρόπο ώστε να αγαπήσουν αυτό που διδάσκεις και όχι το πρόσωπό σου.

«Π»: Ως θεολόγος και ιεροψάλτης σε ιερό ναό, κατανοείτε καλύτερα τις ανάγκες της ερμηνείας του παραδοσιακού τραγουδιού; Τι κοινά εχουν ;
Π.ΣΔ.: Όντας ιεοροψάλτης, αυτό που παρατηρώ είναι ότι ερμηνεύεις αποδίδοντας σύμφωνα με τη βιωματική γνώση που προαπαιτείται και το ύφος που σε εμπνέει η ίδια η βυζαντινή μουσική να ψάλλεις και βεβαίως το Χριστοκεντρικό περιεχόμενο. Γενικά, η έμπνευση αυτή – ως κινητήριος δύναμη – θεωρώ ότι υφίσταται και στο παραδοσιακό τραγούδι, κοινώς σε εμπνέει να εκφραστείς βιωματικά γιατι δεν μπορείς αλλιώς, αν δεν το ζήσεις δεν μπορείς να το ερμηνεύσεις. Δεν μπορείς να ψάλλεις το «Σημερον κρεμάται επί ξύλου» δίχως να έχεις ζήσει μέσα σου το Χριστοκεντρικό αυτό δράμα και μαρτύριο, δεν μπορείς να πεις ενα τραγούδι – ας πούμε το «Τζιβαέρι» – χωρίς να έχεις ενστερνιστεί τον πόνο και το παράπονο της μάνας, που έστειλε το παιδί της στη ξενιτιά και το χρεώνει στον εαυτό της… Θεωρώ, λοιπόν ότι το κοινό τους σημείο είναι η βιωματική τους προσέγγιση.
Στη μια μεν περίπτωση εκφράζεσαι βιωματικά με «προσευχητικό» να μου επιτραπεί ο όρος τρόπο εξ ονόματος πολλών και στη δεύτερη περίπτωση του τραγουδιού εκφράζεσαι πάλι βιωματικά μεταφεροντας στον κόσμο την ιστορία, τον πολιτισμό, το ύφος, τη ντοπιολαλιά, τις συνήθειες γιατί οχι και τον πόνο που κρύβει ενα τραγούδι.
Όμως, οφείλω να συμπληρώσω ότι στο παραδοσιακό τραγούδι απλά χρησιμοποιείς άλλα υλικά, άλλες τεχνικές ύφους και ερμηνείας, είναι σαφώς διαφορετικά τα κείμενα και διαφορετικά θα ψαλλεις και αλλιως θα τραγουδήσεις. Αυτά δεν τα συγχέουμε. Εδώ, θα μου πείτε υπάρχει διαφορετικότητα στο ύφος τραγουδήματος από περιοχή σε περιοχή, δεν θα υφίσταται αυτή η διαφορά μεταξύ ψαλτηρίου και παραδοσιακού τραγουδιου;
Εκείνο που με συγκλονιζει προσωπικά και θά’θελα να μοιραστώ με τους αναγνώστες είναι ότι και στις δυο περιπτώσεις είναι η «βιωματική» φόρτιση που δίνουμε σε ορισμένα κομμάτια που εχουν διασωθεί – επιτρέψτε μου – ως τα «top» της μουσικολογικής και των δυο περιπτωσεων παρουσίας προϊόντος του χρόνου. Για παράδειγμα, το Τροπάριο της Κασσιανής, τα Εγκώμια κλπ. που ο κόσμος συμμετοχικά και βιωματικά επένδυσε σε αυτό και ακόμα το ζει, η φόρτιση αυτή είναι συγκλονιστική, την βλέπω και στα τραγούδια: ακούν, ας πούμε, το τραγούδι από την Κάλυμνο «της μηχανής το φόρεμα (φορεσιά του δύτη) θα το μαλαματώσω (να το κάνει τάμα χρυσό) να βάλω το κορμάκι σου – (κοντά στην Κυρα Ψηλή την Παναγιά) μήπως και το γλιτώσω…» Φανταστείτε όλα μιλούν από μόνα τους σε αυτά τα σπαρακτικά κείμενα… Ναι μεν είναι η ερμηνεία, αλλά θεωρώ ότι το μυστικό είναι βαθύτερο και αυτό είναι το βίωμα…
«Π»: Η σχέση σας με την εκκλησία;
Π.ΣΔ.: Είναι καθαρά βιωματική και προσηχυτική καθώς έχω μάθει από παιδί να το ζω και το οφείλω σε Εκλεκτούς Ιερείς Πατέρες μου και σε Δασκάλους.

«Π»: Πόσο κινδυνεύει το παραδοσιακό τραγούδι από το ψαλτικό ύφος;
Π.ΣΔ.: Θεωρώ ότι δεν υπάρχει μέτρο σε αυτό, αλλά έγκειται στην αυτεπίγνωση του οργανισμού σου ενω ψαλλεις ή τραγουδάς. Θεωρώ ότι πρέπει να συνειδητοποιούμε τί κάνουμε σε κάθε περίπτωση για να μην διαιωνίζουμε κατάντια αλλά σεβασμό διακριτό και στις δυο περιπτωσεις. Εκ των έσω λύνονται τα θέματα: πρώτα συνειδητοποιούμε κι έπειτα διορθώνουμε.

«Π»: Τι θεωρείτε σημαντικό ν΄ αλλάξει για να στραφούν οι νέοι στο παραδοσιακό τραγούδι;
Π.ΣΔ.: Θεωρώ ο τρόπος μας πρέπει να αλλάξει και να εξελίσσεται η παιδαγωγική μας ταυτότητα. Είδατε δεν απαντώ καθαυτό μουσικά, αλλά έμπρακτα και βιωματικά. Παίζει πολυ σημαντικό ρόλο για μένα το μεράκι που εχεις να μην το βλέπεις ως βαρετή καθημερινή ρουτίνα εργασίας εφόσον η ζωή σου είναι το τραγούδι. Πιστέψτε με, κάποτε μια ομάδα με την οποία λόγω προσωπικού μου θέματος έπρεπε να σταματήσω τη συνεργασία μου μαζί τους, είπαν μολις έφευγα: «Τώρα φεύγεις που μας ενεργοποίησες μέσα μας τι πάει να πει Παραδοσιακό Τραγούδι;» Το έλαβα φυσικά ως εύσημο. Είναι ο τρόπος που θα το μεταδόσεις, το μεράκι, η ζέση, το κάψιμο που νοιώθεις μέσα σου και η ανάγκη σου να το μοιραστείς. Εγώ προσωπικά μοιράζομαι τη γνώση μου ώστε να υπάρχει συμμετοχή, να υπάρχει «παιχνίδι», ένταση, δεν τη διδάσκω έτσι απλά.

«Π»: Δημιουργήσατε το δικό σας συγκρότημα «Μουσικό Σεργιάνι». Ποιό το όραμά σας;
Π.ΣΔ.: Είμαστε το «Μουσικό Σεργιάνι» από το 2012, μαζί αγαπημένοι και σεβόμαστε πολύ ο ένας τον άλλον. Το όραμά μας βλέπουμε να υλοποιείται απλόχερα και φυσικά με πλοηγό την Παραδοσιακή Μουσική. Ως νέοι μυριζόμαστε εννοείται και τις ευκαιρίες που μας δίνονται, τις οποίες φιλτράρουμε γιατί είναι ιδιαίτερο όλο αυτό που προσφέρουμε και το πονάμε. Όλα αυτά που θέλουμε, γίνονται με τον καιρό τους…

«Π»: Δισκογραφία στις ημέρες μας. Πώς είναι τα πράγματα;
Π.ΣΔ.: Αντικειμενικά έχει πέσει η δουλειά κατά πολύ σε τέτοιο σημείο πλέον που οι καλλιτέχνες αρκούνται σε promotion videos της δουλειάς τους κι επιχειρούν να τα προωθήσουν στα μέσα δικτύωσης. Κοινώς, από τη μια θέλεις να προστατέψεις τη δουλειά σου από κάποιες αναξιόπιστες δισκογραφικές, από την άλλη θέλεις κάτι πιο δημιουργικό κι όχι δαπανηρό αλλά εξίσου αποτελεσματικό καλλιτεχνικά. Τα projects που παρουσιάζονται τον τελευταίο καιρό έχουν κάτι να μας πουν, έχουν ταυτότητα. Έτσι, έκανα κι εγώ με το τελευταίο μου project «Eγώ είμαι νέος φίλος», το οποίο παρουσιάζω τον τελευταίο καιρό μετά την πρώτη μου δισκογραφική δουλειά. Μπορείτε να το βρείτε στο YouTube Σδουκος Παναγιώτης «Εγώ είμαι νέος φίλος – Project».

«Π»: Μιλήστε μας για τον 1ο δίσκο σας με τίτλο «Στης προσφυγιάς την Αύρα» και την απήχησή του στο κοινό;
Π.ΣΔ.: Ο δίσκος «Στης Προσφυγιάς την αύρα» βγήκε την περίοδο που το πρώτο κύμα μεταναστών ήρθε στην Ελλάδα, κι ετσι κάναμε μια ιδιαίτερη μνεία στην Προσφυγιά, την τότε με τη σημερινή. Το παρουσίασα τον Οκτώβριο του 2015. Βασικοί συντελεστές το Μουσικο Σεργιάνι, με συντροφεύει η εκλεκτή Κατερίνα Παπαδοπούλου και βεβαιως εξαίρετοι κι άλλοι φίλοι μουσικοί οι οποίοι αναγράφονται στο δίσκο και φυσικά η Εταιρεια μου «Ωδή Μουσικές Παραγωγές». Είμαι στη 2η έκδοση και όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να το προμηθευτεί από εμένα μέσω προσωπικού μηνύματος στο facebook ή στο mail μου sdoukos_panos@yahoo.gr.
Ο δίσκος περιλαμβάνει παραδοσιακά τραγούδια από πολλά γεωγραφικά μέρη της Ελλάδας επισημαίνοντας το προσφυγικό μικρασιατικό στίγμα και τις επιρροές του σε όλη την Ελλάδα ως προς την ιστορία, το στίχο, τη μουσική, το ρυθμό και τον ήχο. Επιτρέψτε μου εδώ να πω ότι αφήνω πάντα τους γονείς μου τελευταίους ως προς αυτό, τιμητικά, γιατί έδρασαν ως επιστέγασμα, ως σκεπή όλου αυτού του εγχειρήματος.

«Π»: Τί σας μαγεύει, τί σας ταξιδεύει;
Π.ΣΔ.: Οταν έρχομαι σε επαφή με τους ανθρώπους και αναζητώ τα τραγούδια τους. Αυτό με συγκινεί πολύ. Συνηθίζω να ταξιδεύω και παράλληλα να αναζητώ τραγούδια.

«Π»: Η βράβευσή σας από την Unesco Τεχνών Λόγου και Επιστημών Ελλάδος, στην Τεχνόπολη το 2014, τι σηματοδοτεί για εσάς;
Π.ΣΔ.: Οτιδηποτε γίνεται με γεμιζει ευθύνες στο να γινομαι καλύτερος, ειναι τίμημα ολο αυτό να μπορεις να διαχειριστείς την διάκρισή σου με ταπεινό φρόνιμα. Η περίπτωση της UNESCO ήταν μια εκπληκτική εμπειρία από την όποια επήλθαν κι άλλες αργότερα, τώρα -ας πούμε- κάτι ετοιμάζω δισκογραφικό από έναν άλλον διαγωνισμό τραγουδιού, που έλαβα μέρος και διακρίθηκα. Οσονούπω έρχεται…

«Π»: Ποιές συνεργασίες σας θεωρείτε σημαντικές;
Π.ΣΔ.: Έχω συνεργαστεί με πρόσωπα αλλά πάντα βαστώ όχι τόσο την ερμηνεία μου, που βεβαίως απαιτεί όλο σου το είναι, αλλά το πώς δένεις με τον συνάδελφό σου. Σημαντικό είναι να υπάρχει αλληλοσεβασμός ό,τι και να είναι ο άλλος ή εσύ. Διακρίνω τη συνεργασία μου με τον Μάνο Κουτσαγγελίδη, τον Λακη Χαλκιά, την Κατερινα Παπαδοπούλου, τη Στέλλα Κονιτοπούλου, μου έχουν αφήσει κάτι πολύ ζεστό και όμορφο μέσα μου. Και αυτό έχει σημασία για μένα.

«Π»: Υπάρχει κάποια «σχολή» στη Βυζαντινή Μουσική που ακολουθείτε;
Π.ΣΔ.: Ο δάσκαλός μου, μου έλεγε – καλή του ώρα όπου και νά’ναι! – να ψάλλεις στο Θεό, φυσικά με το χάρισμα που σου έδωσε ο Θεός. Δεν ανήκω πουθενά και ούτε θέλω. Βεβαίως, πρόσωπα έχουν αφήσει σχολές ύφους ο καθένας τους. Οι Βατοπεδινοί μου αρέσουν πολύ και βεβαίως η Χορωδία του Δασκάλου μου, του αείμνηστου Λυκούργου Αγγελόπουλου. Έτσι κι εγώ, πατώντας στα βήματά του και βάζοντας φυσικά τη δική μου φωνή που μου έδωσε ο Θεός, έχω το δικό μου ύφος. Απλά πράγματα που δυστυχώς τα ανάγουμε σε επιστήμη για να πούμε ότι κάτι κάνουμε ενώ πολλές φορές κατακρεουργούμε και το παρακάνουμε.

«Π»: Συμφωνείται με τη ρήση του Στ. Χουρμούζιου όταν κανείς γνωρίζει Βυζαντινή Μουσική πατά στο ένα του πόδι, όταν γνωρίζει και Ευρωπαϊκή Μουσική πατά και στα δυο του πόδια;
Π.ΣΔ.: Ναι συμφωνώ. Μπορεί πριν χρόνια ο συντηρητικός αναχρονισμός μας να μας κρατούσε λίγο πίσω. Ομως τώρα δε νοείται μουσικός να μην είναι καταρτισμένος μουσικολογικά, θεωρητικά και πρακτικά. Ο μουσικός ξανοίγεται στον κόσμο και γίνεται οικουμενικός και μιλά πάντα με τη γλώσσα της Μουσικής του γνώσης, που κουβαλά κι έτσι συνεννοείται.

«Π»: Ποια είναι τα σχέδιά σας για το άμεσο μέλλον;
Π.ΣΔ.: Παρουσιάζω το «Εγώ είμαι νέος φίλος – project». Είμαστε σε δύο μαγαζιά με το Μουσικό Σεργιάνι, στο Νιαβέντι στα Άνω Πετράλωνα και στον Μπαρμπαλέξη στη Νέα Χαλκηδόνα, Σάββατα και Πέμπτες αντίστοιχα. Ετοιμάζω ένα cd sigle σε κάτι άλλο, ιδιαίτερο, θα βγει με τον καιρό. Ετοιμάζω επίσης εμφανίσεις σε επίσημους χώρους. Αναμένεται μια άνοιξη δημιουργική και ένα καλοκαίρι γεμάτο θάλασσα καθώς τώρα κανονίζω δουλειά εκεί κάπου στις Κυκλάδες. Όλα να μας πάνε καλά και να έχουμε υγεία!