Το παιδί έχει νεύρα! Γράφει η Κατερίνα Μαγγανά

Κάποια παιδιά δοκιμάζουν πολύ συχνά τις αντοχές των γονιών τους: είναι ευέξαπτα, κάνουν ζημιές, γίνονται επιθετικά, νευρικά με το παραμικρό. Κάποιοι γονείς γκρινιάζουν συχνά για τον δύσκολο χαρακτήρα του παιδιού τους και για τα ήσυχα παιδιά του γείτονα… Είναι απλώς ο χαρακτήρας του παιδιού που φταίει; Το σπίτι, οι γονείς δηλαδή, δεν έχουν καθόλου συμμετοχή σε αυτό το ζόρικο έργο που διαδραματίζεται στην καθημερινότητά τους;

ΜΕ Ή ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΦΑΝΗ ΑΦΟΡΜΗ
Συχνά στα μάτια των μεγάλων οι αφορμές που κάνουν τα παιδιά έξαλλα είναι ασήμαντες. Ξεχνάμε ότι δεν βιώνουμε με τον ίδιο τρόπο τα πράγματα, ούτε νοιώθουμε με τον ίδιο τρόπο συναισθήματα και ματαιώσεις. Άλλες φορές πάλι δεν μπορούμε να συλλάβουμε την αιτία που ένα παιδί συμπεριφέρεται τόσο νευρικά ή κάνει τόσες ζημιές. Μια τιμωρία τύπου «δεν θα δεις σήμερα τηλεόραση» ή «δεν θα φας γλυκό μετά το φαγητό» μπορεί να είναι αφετηρία για δράμα: φωνές, κλάματα, κλωτσιές στα έπιπλα κλπ. Μερικές φορές ακόμα κι ένα μη επιθετικό αστείο εκ μέρους των μεγάλων, που το παιδί δεν καταλαβαίνει, ή και συνομηλίκων του καμιά φορά, το βγάζει εκτός εαυτού. «Τι το’ πιασε τώρα;», αναρωτιούνται συχνά οι γονείς, ή, αργότερα, αποδίδουν τις εκρήξεις του στο χαρακτήρα του, που είναι φτυστός ο τάδε παππούς ή γιαγιά ή ο μπαμπάς ή η μαμά…
Ένα λάθος που όλοι έχουμε κάνει στις οικογένειές μας: τα παιδιά δεν είναι «φτυστά» κανενός, η εικόνα της απόλυτης ταύτισης ταράζει και μπερδεύει τον παιδικό ψυχισμό. Ένα από τα στοιχεία που οφείλουν οι γονείς να καλλιεργήσουν στα παιδιά, είναι το αίσθημα ότι είναι μοναδικά και διαφορετικά. Οφείλουν να είναι δίπλα τους και να τα καθοδηγούν, να τα στηρίζουν με σεβασμό στην αλήθεια τους και όχι σε άλλου τύπου συγκρίσεις και προβολές. Ο παιδικός κόσμος δεν είναι μια ήρεμη λίμνη, όπως συχνά λανθασμένα τον φαντάζονται οι ενήλικοι. Από την πιο τρυφερή του ηλικία το παιδί παλεύει με άγχη και εσωτερικές συγκρούσεις κι ο ρόλος των γονιών είναι να βοηθήσουν να τα αντιμετωπίσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

ΓΙΑ ΜΙΑ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ…
Κάθε παιδί, ως την ηλικία των 7 χρόνων περίπου, αναζητεί με πολλούς κόπους, αγωνίες, αλλά και χαρές στην πορεία, την θέση του ανάμεσα στο κόσμο των ενηλίκων που ήρθε να ζήσει. Η «δραματική» αλλαγή από την ενδομήτρια ζωή, όπου δεν ένοιωθε ότι υπήρχαν κανόνες, σε έναν κόσμο με όρια και προδιαγραφές επηρεάζει πολύ το παιδί στα πρώτα χρόνια της ζωής του.
Επιπλέον, η μητέρα σιγά – σιγά γίνεται ένας άλλος, ξεχωριστός άνθρωπος, κι εκείνο που νόμιζε πως ήταν ένα! Η ανακάλυψη του άλλου ως διαφορετικού, η ετερότητα, είναι σημαντική πηγή άγχους για το παιδί: έτσι, όταν αντιδρά επιθετικά (σπάζοντας τα παιχνίδια του ή τραβώντας τα μαλλιά της αδελφής του…) στην απαγόρευση της μαμάς να μην φάει άλλο παγωτό σήμερα, ουσιαστικά δεν επιτίθεται στην απαγόρευση. Αλλά στο γεγονός ότι η μαμά δεν είναι ίδια με εκείνο, δεν έχει τις ίδιες επιθυμίες με εκείνο.
Η προσπάθεια προσαρμογής του παιδιού σε όλα αυτά τα καινούργια πράγματα προκαλεί εντάσεις στον ψυχισμό του, ο οποίος ακόμα δεν γνωρίζει να ξεχωρίζει τα συναισθήματα που γεννιούνται, ούτε να τα ονομάζει και να τα καταλαβαίνει καλά. Πράγμα που μπορεί να συνεχιστεί και στην ενήλικη ζωή, αν δεν το μάθει σωστά τότε, όπως όλοι γνωρίζουμε…
Κάθε παιδί λοιπόν πρώτα οργίζεται με όλα αυτά τα δύσκολα που πρέπει να μάθει και μετά έρχεται ο θυμός. Η παιδική οργή ως ένα βαθμό είναι βοηθητική στην ψυχική οργάνωση του για να ανταπεξέλθει σε τόσες εξωτερικές και εσωτερικές προκλήσεις. Το πώς και πόσο θα βοηθήσει το περιβάλλον σε αυτό, πόσο θα στηρίξει το παιδί στις διαδικασίες νοηματοδότησης που έχει, είναι τεράστιας σημασίας.
Αν το παιδί δεν εκφράσει την οργή του και συσσωρευτεί, έχουμε συνέπειες πολλαπλής μορφής, ανάλογα το παιδί: μαθησιακές δυσκολίες αλλά και άγχος για την πρωτιά, συχνές ασθένειες, δυσκολίες κοινωνικοποίησης, φοβίες… Η επιθετικότητα, που έρχεται ως αποτέλεσμα της συσσώρευσης οργής δεν είναι έμφυτη στο παιδί, όπως μας λένε και οι σύγχρονες έρευνες της νευροεπιστήμης. Άρα, θα πρέπει να αναζητήσουμε εξηγήσεις και λύσεις για την ανάπτυξη βίαιων, νευρικών και επιθετικών συμπεριφορών εκ μέρους του παιδιού κυρίως στο περιβάλλον του και στο πως αυτό διαχειρίζεται και εμπεριέχει τις φυσιολογικές για την ανάπτυξή του εντάσεις.

ΣΩΣΤΕΣ ΚΑΙ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΕΣ
ΤΑΚΤΙΚΕΣ
• Φροντίστε το οικογενειακό σας περιβάλλον: μήπως το παιδί φωνάζει και νευριάζει επειδή βλέπει να το κάνουν σε σταθερή βάση και οι γονείς του; Υπάρχουν κανόνες που τηρούνται, συνεννόηση των γονιών, πλαίσιο, τάξη και πρόγραμμα που το καθησυχάζουν;
• Στηρίξτε από νωρίς το δικαίωμά του να είναι διαφορετικό: πχ. μην κάνετε συνεχείς επεμβάσεις στο χώρο του, αφήστε το να έχει που και που τα παιχνίδια του άνω- κάτω, είναι το «βασίλειό» του. Πρέπει να μάθει να τακτοποιεί τον προσωπικό του χώρο αλλά και να τον διαχειρίζεται μερικές φορές όπως επιθυμεί το ίδιο. Δώστε του πρωτοβουλίες στη καθημερινή ζωή της οικογένειας: να διαλέξει το παγωτό που θα φάτε την Κυριακή, ποια παιδική ταινία θα δείτε όλοι μαζί κλπ. Νοιώθει ικανό, ότι το εμπιστεύεστε, ότι μπορεί να πάρει αποφάσεις.
• Αφήστε το να εκφράσει τον θυμό του και βοηθήστε το να τον διαχειριστεί σωστά. Μην αδιαφορείτε, μην αντιδράτε υπερβολικά: ένα θυμωμένο παιδί δραματοποιεί τις καταστάσεις. Φροντίστε να φέρετε το ζήτημα σε φυσιολογικά πλαίσια, χωρίς να μειώνετε την σημασία των όσων νοιώθει. Ακραίες εκφράσεις τύπου: «Εγώ δεν θα ξανακάνω/ δεν θα ξαναπάω ποτέ …» σας δείχνουν ότι νοιώθει αβοήθητο και φοβισμένο και περιμένει να το βοηθήσετε. Μιλήστε μαζί του, ζητήστε του να σας εξηγήσει τι του συμβαίνει. Βεβαιώστε το για την αγάπη σας και την επιθυμία σας να το βοηθήσετε. Το παιδί χρειάζεται πάνω απ’ όλα να νοιώθει ότι οι γονείς στέκονται δίπλα του και το στηρίζουν.
• Τις στιγμές έντασης αν δεν μπορείτε να συζητήσετε μαζί του, χρήσιμο είναι να το βοηθήσετε να χαλαρώσει. Τραβήξτε του την προσοχή σε κάτι άλλο που του αρέσει και μπορεί να το απασχολήσει και, αργότερα, που θα είναι πιο ήρεμο κάνετε την συζήτηση που πρέπει.
• Αναγνωρίστε κι εσείς τα λάθη σας (και οι γονείς κάνουν λάθη!), συζητήστε τα μαζί του, ζητήστε συγγνώμη, αλλάξτε γνώμη αν εκείνο έχει μια καλύτερη ιδέα! Μείνετε σταθεροί όσο αφορά στα πλαίσια που έχουν να κάνουν με τις επιθετικές του συμπεριφορές, μείνετε όμως ανοιχτοί και ενδυναμωτικοί στις δημιουργικές του προτάσεις.
• Μην το κοροϊδεύετε, μην το ειρωνεύεστε, μην το εκβιάζετε συναισθηματικά. Μην χρησιμοποιείτε εκφράσεις τύπου: «είσαι κακό παιδί, η μαμά στενοχωρήθηκε και δεν σε αγαπάει καθόλου!». Μην τονίζετε τις αδυναμίες και τις ελλείψεις του. Όλα αυτά είναι εκφράσεις της δικής σας οργής, που προδίδουν ότι δεν μπορείτε να την διαχειριστείτε και γίνεστε κι εσείς ένα παιδί, ενώ εκείνο σας χρειάζεται ως ενήλικο, για να βοηθήσετε. Αγαπήστε το και δεχθείτε το όπως είναι, όχι όπως φανταστήκατε ότι θα είναι!
Κατά κανόνα, τα φαινόμενα αυτά με μια σωστή διαχείριση από του γονείς είναι ελεγχόμενα και δεν ενοχλούν δραματικά την οικογενειακή ειρήνη. Αν όμως δεν επιλύονται, επαναλαμβάνονται με μεγαλύτερη συχνότητα, το παιδί δείχνει αυξανόμενη επιθετικότητα χωρίς προφανή αιτία, ζητήστε έγκαιρα την συμβουλή ειδικού για να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα.