Μαριάννα Παπουτσοπούλου-Εκπαιδευτικός, Συγγραφέας, Μεταφράστρια: Ζωή σημαίνει και συμμετοχή και αγώνας και ρίσκα

«Ζωή σημαίνει και
συμμετοχή και
αγώνας και ρίσκα»

Η Μαριάννα Παπουτσοπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1951. Σπούδασε Αρχαιολογία, Ιστορία της Τέχνης, Γλώσσες και Λογοτεχνία. Δίδαξε τριάντα χρόνια στη μέση εκπαίδευση. Συμμετείχε ενεργά στους αγώνες για την παιδεία και την ισότητα των φύλων. Γράφει, μεταφράζει, και έχει δυο αγαπημένους γιους.
Έχει δημοσιεύσει ποιήματα (Πόλερως, Γαβριηλίδης 2001, Διάδρομος, ένα τετράδιο με στίχους, Γαβριηλίδης 2008, Το σωσίβιο φτερό, Γαβριηλίδης 2015), πεζά («Στο ρεύμα κι αναπόταμα, ένα δίπτυχο, Ηριδανός 2013, «Μάμα φράνκ, Νουβέλα, Γαβριηλίδης 2013, «Λόγχες και θηκάρια, μικρά πεζά και διηγήματα, Μικρές εκδόσεις 2017) και μεταφράσεις (Ρ. Μπέικερ, Μότσαρτ. Libro, 1991, β εκδ. 1996, Λ. Ντάρελ, Αλεξανδρινό Κουαρτέτο. Μεταίχμιο, 2009, Μαρσέλ Προυστ, Σχετικά με τον Μπωντλαίρ, εκδ. Κουκούτσι, 2017, Σ. Μπωντλέρ Τα Άνθη του Κακού, μετάφραση και σχόλια, υπό έκδοσιν στο Κουκούτσι).
Άρθρα, πεζά, ποιήματα και μεταφράσεις στον περιοδικό και ημερήσιο τύπο, και στο διαδίκτυο (Νέα Εστία, Κωπηλάτες, Το Καμίνι, Το παράθυρο, Ιδιωτικός Εκπαιδευτικός, Αυγή, Bibliotheque, κ.α.), συμμετοχές σε συλλογικές εκδόσεις (Ετερότητα, Έρως-κρίσις Ποιητές του 2015). Και δυο διδακτικά βιβλιαράκια για το λύκειο που έχουν εξαντληθεί: Μικρός οδηγός για την ανάγνωση της πεζογραφίας (εκδ.ΕΚΓ, 1991), Εκατό χρόνια κινηματογράφου (εκδ. ΕΚΓ, 1996).

«ΠΑΛΜΟΣ»: Πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια;
ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΠΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ: Τα παιδικά μου χρόνια ήταν παράξενα: είχα πολλή μοναξιά, οι γονείς μου εργάζονταν και δεν είχα αδέρφια, έτσι αγάπησα πολύ το διάβασμα και καλλιέργησα τη φιλία ως κορυφαία αδερφική σχέση από μικρή. Είχα μια υπέροχη μάνα που αγαπούσε τα βιβλία, τις τέχνες κι εμάς, κι έναν δίκαιο αλλά κάπως αυστηρό πατέρα.
«Π»: Διδάξατε 30 χρόνια στη Μέση Εκπαίδευση. Πώς ήταν η διαδρομή; Αυτή σας ώθησε στη συγγραφή;
Μ.Π.: Τριάντα χρόνια στη μέση εκπαίδευση δίδαξα αυτό που λάτρευα από παιδί, τη Λογοτεχνία και την Τέχνη, και βέβαια Ιστορία, Έκθεση, Ψυχολογία και Πολιτική αγωγή, Φιλοσοφία και Θεατρολογία… όπως όλοι. Όμως δεν γράφω με αφορμή αυτά, γράφω από παιδί, δεκατεσσάρων ετών πήρα κι ένα βραβείο διηγήματος, δεν έδωσα σημασία, συνέχισα να γράφω, η γραφή ειναι η ζωή μου. Όμως άρχισα να εκδίδω αργά, στα σαράντα μου, αφού ένιωσα πως κάτι άξιζαν πια. Στα φοιτητικά μου χρόνια έδωσα τις πρώτες μου μεταφράσεις στο περιοδικό Πρόσωπα, που είχαμε βγάλει μέσα στη χούντα με την Νατάσα Χατζηδάκη, τον Αλέξη Κόκκο κ. ά.. Όσο εργαζόμουν στη μέση εκπ. φρόντιζα το λογοτεχνικό περιοδικό, τη γραφή των παιδιών, που και που εξέδιδα και κάτι δικό μου, έγραψα και πολύ ανωνύμως στα νιάτα μου για διάφορα ζητήματα και αφορμές, στο σύλλογο, στο κίνημα των γυναικών κλπ.

«Π»: Δυο δικά σας διδακτικά βιβλιαράκια του Λυκείου έχουν εξαντληθεί. Τι περιείχαν;
Μ.Π.: Έχω γράψει ένα βιβλίο θεωρίας της λογοτεχνίας για το Λύκειο βασισμένο στην θεωρία ανάγνωσης του Ζενέτ, Μικρός Οδηγός για την ανάγνωση τη πεζογραφίας μας το 1991, και ένα μικρό βιλιαράκι Ιστορία του Κινηματογράφου για τα 100 χρονια κινηματογραφου, το ‘96 και τα δυο εκδ. Κωστέα Γείτονα, όπου και εργαζόμουν.

«Π»: Διδάξατε, γράφετε, μεταφράζετε, έχετε δυο γιους… Πώς τα καταφέρνετε; Τι θυσίες κάνατε ή κάνετε;
Μ.Π.: Δεν νομίζω πως θυσίασα κάτι, η ζωή μου ήταν γεμάτη αγάπη και ομορφιά πάντα, ακόμη και σήμερα. Ο έρωτας, ο άντρας μου, τα παιδιά μου που λατρεύω, το σχολειό, ένας παράδεισος γεμάτος νέα πλάσματα με τα όνειρα και τις προσπάθειές τους, το κίνημα, τότε ανάγκη όλης της γενιάς μας, να κάνουμε μια Ελλάδα καλύτερη μετά τη χούντα, όλα είχαν τον λόγο τους, και η γραφή είχε τον δικό της, να πάει βαθύτερα την συνειδητοποίηση, και να κρατήσει όση ομορφιά έζησα ζωντανή και διευρυμένη, ώστε να χωρέσει κι άλλους, τους αναγνώστες μου.

«Π»: Συμμετείχατε ενεργά σε αγώνες για την παιδεία και την ισότητα των φύλων. Πώς βλέπετε σήμερα τα πράγματα;
Μ.Π.: Σήμερα δεν κουνιέται φύλλο… δυστυχώς. Και πολύ αμφιβάλλω πόσοι μορφώνονται για να ανακαλύψουν τον εαυτό τους και τον άλλον, τον κόσμο και την ουσία της ζωής. Φοβούμαι πως μπήκαμε σε μια εγωιστική περίοδο όπου παίζει κυρίως το φαίνεσθαι και η κοινωνική ή οικονομική αποκατάσταση του καθενός. Αυτά είναι καλά, αλλά δεν συγκροτούν μια ανθρώπινη ζωή με περιεχόμενο. Γι’ αυτό και το συνεχές βιωμένο αδιέξοδο πολλών, η καταφυγή σε ουσίες ή σε ψ – φάρμακα, κλπ κλπ. Η ζωή σημαίνει και συμμετοχή, και αγώνα για την δικαιοσύνη, και ρίσκα, όχι μονο ψευτο-σιγουριές που μεθαύριο σε διαψεύδουν.

«Π»: Ποιές οι δυσκολίες του μεταφραστή; Δώσατε τη δική σας εκδοχή στον αναγνώστη;
Μ.Π.: Η μετάφραση είναι μεράκι, είναι και ειδικό ταλέντο. Απαιτεί πολλά: Γνώση των γλωσσών, γνώση τη λογοτεχνίας βαθιά, ενδελεχή έρευνα της περιόδου και του συγγραφέα που μεταφράζεις, την ικανότητα να μεταφέρεις το ύφος, την ατμόσφαιρα, το ρυθμό, συχνά και το μέτρο και τις ρίμες, αν πρόκειται για ποίηση, το δυσκολότερο είδος. Η μετάφραση δεν είναι παιχνίδι ούτε βιοπορισμός, είναι ένα από τα δυσκολότερα κεφάλαια της λογοτεχνίας, ενώνει τους ανθρώπους όπου γης, και είναι ένα άριστο σχολείο για όποιον ονειρεύεται να γίνει και ο ίδιος συγγραφέας. Τέλος να θυμίσω πως μεταφράζουμε από μια ξένη γλωσσα στην μητρική, για να φέρουμε στον δικό μας αναγνωστικό κόσμο τον παγκόσμιο λογοτεχνικό πλούτο με άρτιο τρόπο.

«Π»: Κάθε ανάγνωση και μια ερμηνεία, όπως λέγεται;
Μ.Π.: Μα φυσικά, κάθε άνθρωπος διαβάζει ανάλογα με όσα έχει μέσα του ως ψυχικό και πνευματικό απόθεμα, και ως προσωπική περιπέτεια…κάθε ανάγνωση είναι μια ερμηνεία.. Βέβαια υπάρχουν εύκολα και δυσκολότερα βιβλία, και καλά είναι να μην μπλέκει κανείς με μόδες, αλλά να ακολουθεί αναγνωστικά ό,τι τον προσελκύει αληθινά.

«Π»: Ποιό το πάθος του μεταφραστή;
Μ.Π.: Η ουσιαστική απόδοση του πρωτοτύπου και ο φωτισμός με εισαγωγικά και άλλα εφόδια. Το μόνο νόμιμο πάθος ενός καλού μεταφραστή. Ο μεταφραστής παραδίνεται στον συγγραφέα που μεταφράζει, δεν κάνει το κέφι του, αλλά αποδίδει με σεμνότητα και αφοσίωση.

«Π»: Μόλις κυκλοφόρησε το νέο σας βιβλίο «Λόγχες και Θηκάρια», καλοτάξιδο! Τι πραγματεύεται;
Μ.Π.: Λόγχες και θηκάρια, μικρές Εκδόσεις, 2017, ονόμασα την συλλογή αυτή από μικρά πεζά ποιήματα όλα περσινά, και κάποια αλιότερα κάπως διηγήματα, απο το ’96 και δω. Έχω ξαναβγάλει διηγήματα, Στο ρεύμα κι αναπόταμα, Ηριδανός, 2013, τα αγαπώ πολύ ως είδος γιατί θέλουν μεράκι και μαστοριά. Περιέχονται εδώ, όλες οι πτυχές και οι στοχασμοί, το χιούμορ και οι αληθινοί πόνοι, από τους έρωτες, τις αγάπες, τις πίκρες, την ομορφιά, τη φιλία, τα πένθη, τον αγώνα και τα ζόρια της ζωής, Υπάρχει η ανάγκη της δικαιοσύνης, και η ανάγκη του ονείρου, όσο και η ανάγκη για να κεντήσεις ένα ύφασμα που θα κρατήσει ζωντανό ό,τι αγάπησες και πάλεψες να αναστήσεις. Ακούω πως το βιβλίο αυτό αρέσει πολύ και συγκινεί, κι αυτό μου δίνει βαθειά χαρά. Ο καλός μου φίλος και εκδότης Σταμάτης Πάρχας, έκανε ένα πολύ ωραίο βιβλίο.

«Π»: Ποιό έργο σας ξεχωρίζετε;
Μ.Π.: Τα ποιήματά μου: Το σωσίβιο φτερό, εκδ., γαβριηλίδη, τον Ντάρελ με το Κουαρτέτο, εκδ, Μεταίχμιο, τον Μπωντλαίρ που ετοιμάζει το Κουκούτσι, Τις Λόγχες και θηκάρια, και τη Μάμα Φρανκ, εκδ. γαβριηλίδης, από τα πεζά. Κι αν με ρωτήσετε, ακόμη περισότερο το ανέκδοτο ακόμη μυθιστόρημά μου, Ανεμοδείκτης.

«Π»: Τί σας ωθεί στη συγγραφή ενός νέου βιβλίου;
Μ.Π.: Η καθημερινότητα, μια ιδέα, τα βιώματα της ζωής, η ανάγκη να επικοινωνήσω μια ιδέα ή μια λαχτάρα με τον αναγνώστη, αυτά με κινούν να γράφω, αυτά και η αγάπη.

«Π»: Αισθάνεστε ελεύθερη στη συγγραφική διαδικασία; Η γραφή σας παρασύρει;
Μ.Π.: Η συγγραφή είναι η μόνη αληθινή ελευθερία που έχω ζήσει, η μόνη αληθινή στιγμή της ύπαρξης χωρίς κοινωνικό καταναγκασμό ή ετεροκαθορισμό. Η ομορφιά είναι ο σκοπός της ζωής ενός συγγραφέα, η ομορφιά της φόρμας, και των ιδεών, των σκέψεων, των συναισθημάτων που ντύνει. Ο συγγραφέας γράφει συνεχώς, δεν υπάρχουν διαλείμματα.

«Π»: Ποιό είναι το αγαπημένο σας βιβλίο;
Μ.Π.: Είναι πάρα πολλά τα αγαπημένα μου βιβλία, ας πω μερικά: Τζ.Τζόυς Οδυσέας, Μ. Προυστ, Η αναζήτηση του χαμένου χρόνου, Τζ. Στάινερ, Οι Αντιγόνες, Φ. Ντοστογιέφσκι, Ο Ηλίθιος, Ε. Μπροντέ, Ανεμοδαρμένα Ύψη, Ισ. Μπάμπελ, Διηγήματα, Μπουλγκάκωφ, Ο μαιτρ και η Μαργαρίτα, Σ. Μπωντλαίρ, Τα άνθη του κακού. Α.Γκίνσμπεργκ, Ουρλιαχτό. Γ.Μπ.Γέητς, Ποιήματα. Γ. Ροτ, Ιώβ.

«Π»: Είστε ευτυχισμένος άνθρωπος;
Μ.Π.: Είμαι ευτυχισμένη όποτε τα παιδιά μου και οι φίλοι μου είναι καλά, όποτε υπάρχει στην ατμόσφαιρα αγάπη, είμαι ζορισμένη όταν βλέπω γύρω μου, πάνω μου, πάνω σε οποιονδήποτε το χνάρι της αδικίας.

«Π»: Πώς είναι η καθημερινότητά σας;
Μ.Π.: Η καθημερινότητά μου είναι πια απλή, είμαι χήρα, μόνη με φίλους καλούς, τα παιδιά μου είναι φίλοι μου πια, ευτυχώς. Γερνάω… Κάνω δουλειές του σπιτιού, μαγειρέυω, κάνω τα ψώνια, περπατώ πολύ, και γράφω, και μεταφράζω, και μπαίνω στο διαδίκτυο, κυρίως στο Φ.Μπ., που μοιάζει με μια μεγάλη συμπαθητική παρέα.

«Π»: Θα μοιραστείτε μαζί μας κάποιο όνειρό σας;
Μ.Π.: Το σταθερό όνειρο μου είναι να λείψει η κακία και η αδικία , η μικροπρέπεια και η ασχήμια από παντού, κυρίως από μέσα μας… ξέρω βεβαίως πως είναι όνειρο….χαχαχα

«Π»: Ποιά η θέση σας για το ζήτημα της αριστείας;
Μ.Π.: Η αριστεια; Δεν υπάρχει αριστεία, αυτά είναι ανοησίες, οι άνθρωποι είμαστε μικροί κι όχι θεοί, νομίζω πως χρειάζεται μεγαλύτερη σεμνότητα και πολλή ουσιαστική δουλειά, για να αλλάξουν αυτές οι αλαζονείες, που κάνουν τον κόσμο πεδίο ανταγωνισμών…Κανονικά θα έπρεπε να μας νοιάζει μόνο αν αφήσαμε κάτι όμορφο, καλό και δίκαιο, πίσω μας… Αν λένε αυτό αριστεία, δεν θα είχα καμμιά αντίρρηση.

«Π»: Τι θ’αλλάζατε στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας, αν είχατε την ευκαιρία;
Μ.Π.: Επιμόρφωση εκπαιδευτικών, σχολικές βιβλιοθήκες, τέχνες και επαγγέλματα στη μέση εκπ., απαιτητικότητα από τον μαθητή χωρίς βαθμολογίες και συνεχείς εξετάσεις-διαγωνισμούς, αλλά με εργασίες και μελέτες με πλούσια βιβλιογραφία..

«Π»: Τι κάνετε στον ελεύθερο χρόνο σας;
Μ.Π.: Ολος ο χρόνος όσο είμαστε ζωντανοί είναι ελεύθερος, αν ξέρεις να τον διαχειριστείς…όσο δηλαδή υπάρχει ακόμη χρόνος…

«Π»: Μελλοντικά σχέδια;
Μ.Π.: Ποτέ σχέδια, μόνο δουλειά και αλήθεια..