«Το εν Φαλήρω επεισόδιον» και η Μονομαχία στην Αγία Γλυκερία

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
«Το εν Φαλήρω επεισόδιον»  και η Μονομαχία  στην Αγία Γλυκερία

Από τον 19ο αιώνα, δυο-τρεις δεκαετίες μετά την επιλογή της Αθήνας ως Πρωτεύουσα του Νέου Ελληνικού Κράτους (18-9-1834), όταν άρχισαν να πυκνώνουν οικιστικά οι κεντρικές περιοχές της, η «Εύμορφη Εκκλησία», όπως ήταν γνωστή τότε η ευρύτερη περιοχή του Γαλατσίου, εξελίχθηκε σταδιακά σε ελκυστικό κυνηγητικό και εκδρομικό προορισμό των κατοίκων της. Τα τραύματα στο φυσικό περιβάλλον από τις συγκρούσεις κατά τον Εθνικό Αγώνα τη δεκαετία του 1820 και οι δασωμένες εκτάσεις γύρω της που πυρπολήθηκαν, κατά τη μεταβατική περίοδο πριν και μετά το 1830, για να γίνουν οικόπεδα1, άρχισαν να αυτοθεραπεύονται και το φυσικό περιβάλλον να ανακάμπτει. Οι ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες και τα  άφθονα τρεχούμενα νερά συνέβαλλαν στη γρήγορη ανάκαμψη της πλούσιας θαμνώδους και δασικής κάλυψης μεγάλου μέρους της περιοχής μας, που σε συνδυασμό και με την γεωμορφολογία του χώρου και την απουσία οχληρών δραστηριοτήτων, την κατέστησαν ιδεώδη βιότοπο μιας πλούσιας άγριας πανίδας.

Αυτή η εικόνα της ευρύτερης περιοχής της Ομορφοκκλησιάς, που δεν νοθεύονταν από έντονη ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα, δημιουργούσε την αίσθηση του απόμακρου και μυστηριακού τοπίου, με πιο έντονα τα στοιχεία αυτά γύρω από το «Ναΐδριο» της Αγίας Γλυκερίας. Το ταπεινό αυτό Εκκλησάκι   για αιώνες φώλιαζε στη ρίζα του τεράστιου βράχου που ορθώνονταν πάνωθε του (σημερινά Καραγιαννέικα), περιβαλλόμενο από υψηλόκορμα δέντρα που άπλωναν τις ρίζες τους βαθιά στο χώμα, αντλώντας ζωή από τα άφθονα νερά που στράγγιζαν από τα Τουρκοβοούνια.
Αυτά τα πλούσια νερά ανάβρυζαν στην Πηγή του και ξεδίψαγαν τους περαστικούς – ανθρώπους και ζωντανά. Τα στοιχεία αυτά με την πάροδο του χρόνου, ανάδειξαν το Γαλάτσι και την γύρω από την Αγ. Γλυκερία περιοχή εκτός των άλλων και σε ιδανικό τόπο μονομαχιών όπου οι ευέξαπτοι και θερμόαιμοι έλυναν τις διαφορές τους κατά πως συνηθίζονταν τότε.

«ΤΟ ΕΝ ΦΑΛΗΡΩ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ»
Ο πρεσβευτής της Τουρκίας Γκαλήπ βέης με τον γραμματέα Άλφρεντ βέη κι άλλους αξιωματούχους της Πρεσβείας πήγαν, το απόγευμα της 26 Ιουνίου 1892, να παρακολουθήσουν μια θεατρική παράσταση στο Φάληρο και ζήτησαν από το θεατρώνη να τοποθετήσει τα καθίσματά τους ξεχωριστά, μεταξύ της πρώτης σειράς των θέσεων και της σκηνής του θεάτρου. Ιδιαίτερα διακεκριμένη θέση, πλην όμως προκαλούσε δυσκολίες στην ελεύθερη κυκλοφορία των θεατών. Έτσι όταν μια παρέα ελλήνων αξιωματικών – συνοδεία κυριών – μεταξύ των οποίων και ο Υπίλαρχος Πιερράκος θέλησαν να περάσουν μπροστά τους για να πάνε στις θέσεις τους, τους υποδείχθηκε, από τους τούρκους αξιωματούχους, να περάσουν από πίσω τους. Φυσικά η επιθυμία των τούρκων δεν ικανοποιήθηκε. Ανταλλάχθηκαν όμως ορισμένες φράσεις που υπερέβαιναν τα ευγενικά και διπλωματικά εσκαμμένα, αν και κατά τα άλλα η παράσταση ξεκίνησε κανονικά.
Στη διάρκεια του διαλείμματος όμως, και ενώ οι αξιωματούχοι της Τουρκικής Πρεσβείας δροσίζονταν στο αναψυκτήριο, οι Έλληνες Αξιωματικοί ζήτησαν από το θεατρώνη να απομακρύνει τα καθίσματα τους από το διάδρομο, όπως και έγινε. Όταν επέστρεψαν οι Τούρκοι εξέλαβαν το γεγονός ως ευθεία προσβολή και οργισμένοι αποχώρησαν. Ο μεν Πρέσβης για να ζητήσει ακρόαση από τον Έλληνα Πρωθυπουργό (το αίτημα δεν ικανοποιήθηκε), ο δε Άλφρεντ βέης για την Πρεσβεία, αφού όμως προηγουμένως συνεννοήθηκε με τον Πιερράκο να δοθεί λύση στο επεισόδιο με μια μεταξύ τους μονομαχία και όρισαν τους μάρτυρές τους για τα περαιτέρω (τόπο και ώρα συνάντησης, όπλα κλπ).
Φυσικά δεν άργησε να γίνει κατανοητό, από την Ελληνική Κυβέρνηση και τη Τουρκική Πρεσβεία, ότι το παιδαριώδες επεισόδιο ήταν ενδεχόμενο να εξελιχθεί σε σοβαρή διπλωματική  εμπλοκή. Η μονομαχία απαγορεύτηκε. Οι επίδοξοι μονομάχοι συνελήφθησαν και τέθηκαν ο μεν Πιερράκος σε κατ΄ οίκον περιορισμό, στον δε Άλφρεντ μπέη απαγορεύτηκε η έξοδος του από τη Πρεσβεία.

Η ΜΟΝΟΜΑΧΙΑ
ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ
Όπως φαίνεται οι μονομάχοι είχαν προβλέψει τις εξελίξεις και έδωσαν εντολή στους μάρτυρές τους να προχωρήσουν στην προετοιμασία της μονομαχίας. Η επιλογή του τόπου που θα γίνονταν, δεν πρέπει, όπως φαίνεται, να αποτελούσε πρόβλημα. Διαβάζουμε στο ρεπορτάζ της εφημερίδας ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ (28/6/1892):
«Ο περιορισμός όμως και των δύο τούτων εις ουδέν εχρησίμευσε, διότι ο μεν Αλφρέδ μπέης ηναγκάσθη την 3ην μετά τα μεσάνυχτα της χθες να πηδήση από του παραθύρου και να φύγη, ο δε κ. Πιερράκος παραβαίνον την διαταγήν του Φρουραρχείου, ην εξετέλει εν προφυλακίσει, εξήλθε της οικίας του περί την αυτήν ώραν …κατευθυνόμενος εις την θέσι “Αγίαν Γλυκερίαν”. Το τοπείον της Αγ. Γλυκερίας , γνωστής εις τους κυνηγούς υπό την επωνυμίαν Ώμορφη Εκκλησιά απέχει περί την 1 και 1/2 ώραν των Αθηνών. Κείται βορειοανατολικώς και όπισθεν του Πολυγώνου του ιππικού και πολλάκις εξελέγη ως τόπος μονομαχίας». (σ.σ. η υπογράμμιση δική μου.)
Παραθέτω και τη περιγραφή από την εφημερίδα «ΤΟ ΑΣΤΥ» (27-28/6/1892): «…. Η μονομαχία θα ελάμβανε χώραν σήμερον την πρωίαν παρά την θέσιν  Ώμορφη – Εκκλησιά, μεταξύ της θέσεως Γαλάτσι και της Κηφισιάς, εις απόστασιν μιας και ημισείας ώρας  από των Αθηνών… Η Ώμορφη – Εκκλησιά κείται όπισθεν του λόφου της θέσεως Γαλάτσι, ένθα υπάρχει το ναίδριον το τιμώμενον επ’ ονόματι της αγίας Γλυκερίας. Η Ώμορφη Εκκλησιά είναι θέσις γνωστοτάτη εις όλους τους κυνηγούς της ημετέρας πόλεως, έχει δε λάβει το όνομα τούτο εκ τινός ηρειπωμένης νυν εκκλησίας των βυζαντινών χρόνων. Παρά την εκκλησίαν (σ.σ. της Αγ. Γλυκερίας) ταύτην υπάρχει αχυρών και όπισθεν του αχυρώνος τούτου ακριβώς εγένετο η συνάντησης. Το μέρος εξελέγη ως μάλλον υπήνεμον καθόσον έπνεεν άνεμος παρεμποδίζων και αυτά τα προστάγματα ν΄ακουσθώσι και ως εντελώς απρόσβλητον από τας ηλιακάς ακτίνας… Και αι δύο θέσεις ήσαν σχεδόν όμοιαι, της μιας μόνον προσβαλλομένης κάπως περισσότερον από του ανέμου. Η τύχη απεφάνθη απ’ αρχής κατά του κ. Πιερράκου, εις ον έλαχεν η θέσις αύτη».
Όπλα της μονομαχίας επιλέχθηκαν τα πιστόλια και, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ των εφημερίδων, μετά το πρόσταγμα «πυρ» οι αντίπαλοι πυροβόλησαν σχεδόν ταυτόχρονα «ώστε οι πυροβολισμοί ως εις ηκούσθησαν. Δυστυχώς η ανταλλαγή της βολής έσχεν αιματηρόν αποτέλεσμα. Ο κ Πιερράκος έπιπτε βληθείς υπό σφαίρας του αντιπάλου του. Η σφαίρα εισήλθεν άνωθεν του δεξιού μαστού …»
Ιππήλατη άμαξα βέβαια και γιατρός υπήρχαν αλλά «εκ της πληγής άφθονον έρρεεν αίμα και η συνεχής αιμορραγία επέφερε την εξάντλησιν του τραυματισθέντος, ώστε η δι’ αμάξης μεταφορά αυτού εθεωρήθη κινδυνώδης». Να ληφθεί υπόψη ότι ο μοναδικός, κατ’ ευφημισμό βατός, δρόμος ήταν το ρέμα Γαλατσίου και τα ιππήλατα αμάξια που τολμούσαν να το περάσουν τραμπαλίζονταν μέχρι του σημείου να ανατραπούν. Έτσι ένας από τους μάρτυρες έτρεξε στο «Πολύγωνο του Ιππικού», στο Πεδίο του Άρεως, και κάποια στιγμή κατέφθασαν «τέσσαρρες άμαξαι πλήρεις στρατιωτών του Ιππικού …και δια φορίου βασταζομένου υπό στρατιωτών ο τραυματίας μετεκομίσθη μέχρι της θέσεως Καλάμια2, όπου και έστη ο εκ Κηφισίας συρμός του σιδηροδρόμου Αθηνών-Κηφισίας και δι’ αυτού μετέφερον την εβδόμην και ημίσιαν περίπου ώραν της πρωίας τον κ. Πιερράκον μέχρι του παρά την Ομόνοιαν σταθμού του σιδηροδρόμου και εκείθεν εφ΄αμάξης εις την οικίαν του».
Αυτό υπήρξε το τέλος της συγκεκριμένης μονομαχίας στην Αγ. Γλυκερία. Ο Υπίλαρχος Πιερρράκος τελικά επέζησε, αλλά το «Έν Φαλήρω Επεισόδιον» είχε και συνέχεια. Ο συνάδελφος του Πιερράκου Ταγματάρχης Πυροβολικού Αργυρόπουλος, που ήταν παρών , κάλεσε σε μονομαχία τον επίσης παρόντα και μετέχοντα στο επεισόδιο αξιωματούχο της Τουρκικής Πρεσβείας Αζίζ μπέη, αλλά τα μέτρα που πήραν οι Αρχές (Ελληνικές και Τουρκικές) μάλλον απέτρεψαν  το ξεκαθάρισμα με τα όπλα. Ο κεντρικός ήρωας Άλφρεδ μπέης φυγαδεύτηκε την επομένη με ατμόπλοιο στη Κωνσταντινούπολη, αφήνοντας επιστολή «ότι είνε πρόθυμος εκτός της Ελλάδος να δώση οιανδήποτε ικανοποίησιν εις τον κ. Αργυρόπουλον». Η ερευνά μου δεν έφερε στο φως μαρτυρίες για το αν υπήρξε συνέχεια στην ελληνοτουρκική σύγκρουση για το Φαλειρικό Επεισόδιο.

1 Γύρω στο 1830, η πιθανότητα να επιλεγεί η Αθήνα ως πρωτεύουσα του νεοελληνικού κράτους, προσέλκυσε γνωστούς Έλληνες και ξένους οικονομικούς παράγοντες, που επιδόθηκαν σε μια, χωρίς προηγούμενο, σπέκουλα πάνω στη γη της Αττικής.
2 Καλάμια. Περιοχή των Πατησίων μεταξύ του Αγ. Λουκά και των γραμμών του Ηλεκτρικού.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Πήγαινε στην κορυφή