Διαρροή εγκεφάλων (brain drain)

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
Διαρροή εγκεφάλων (brain drain)

Oι βάσεις ανακοινώθηκαν, οι μαθητές μας πέρασαν στα πανεπιστήμια και πανηγυρίζουν, οι οικογένειές τους κι εμείς μαζί είμαστε περήφανοι για τις επιτυχίες τους. Η ευχή μας, παραδοσιακά, δεν είναι «καλή φοίτηση» ή «καλό πτυχίο» αλλά «καλή σταδιοδρομία». Τυχαίο; Όχι βέβαια αφού για την πλειοψηφία η φοίτηση δεν αποσκοπεί στη μόρφωση ή γενικότερα την παιδεία αλλά στην επαγγελματική αποκατάσταση.

Tα Παιδαγωγικά τμήματα Δημοτικής Εκπαίδευσης πριν λίγα χρόνια ήταν στις πρώτες επιλογές των υποψηφίων. Πέρα από το γεγονός ότι η δουλειά του εκπαιδευτικού ασκεί πάντα μία γοητεία σε μεγάλο μέρος μαθητών ή ότι έχει μια κοινωνική αναγνώριση και αποδοχή, καθοριστικός παράγοντας ήταν οι μαζικοί διορισμοί δασκάλων που συνέβαιναν εκείνη την εποχή. Τα μνημόνια έκοψαν «μαχαίρι» τους διορισμούς και αμέσως οι βάσεις αυτών των τμημάτων κατρακύλησαν. Ακόμα και φέτος που υπήρξε άνοδος των βάσεων. Αρκεί να ρίξει κανείς μία ματιά στις στρατιές των αδιόριστων εκπαιδευτικών που κατέθεσαν φέτος αίτηση για τη διεκδίκηση μιας θέσης στη σχολική εκπαίδευση, για λίγους μήνες, για να καταλάβει γιατί. Στους πίνακες των αναπληρωτών εντάχθηκαν 78.576 εκπαιδευτικοί, εκ των οποίων οι δάσκαλοι είναι 10.391 και οι νηπιαγωγοί 9.945.
Κι αφού κανένα τμήμα δεν μπορεί να εξασφαλίσει πλέον με σιγουριά την επαγγελματική αποκατάσταση, οι υποψήφιοι επέλεξαν φέτος κλασικά τμήματα, τμήματα γοήτρου. Άνοδος των βάσεων στις ιατρικές, οδοντιατρικές, φαρμακευτικές και πολυτεχνικές σχολές, άνοδος και των βάσεων χαμηλότερης έντασης στις νομικές, ψυχολογικές και φιλοσοφικές σχολές. Δηλαδή οι υποψήφιοι επέλεξαν σχολές παραδοσιακές, αναγνωρίσιμες και που, αν μη τί άλλο, το πτυχίο τους έχει ένα κύρος ανεξαρτήτως πλέον της επαγγελματικής αποκατάστασης. Ακόμα και σχολές όπως η Αρχιτεκτονική και το τμήμα Πολιτικών Μηχανικών που δύσκολα εξασφαλίζουν εργασία στους απόφοιτούς τους αφού η οικοδομή έχει «πεθάνει» εδώ και τρία χρόνια, διατηρήθηκαν ψηλά στις προτιμήσεις των υποψηφίων.
Ακόμα και η κραταιά ανά τους αιώνες ιατρική επιστήμη δεν εξασφαλίζει πλέον επαγγελματική αποκατάσταση: 10.000 πτυχιούχοι ιατρικών σχολών βρίσκονται τα τελευταία τρία χρόνια στη Γερμανία, στη Σουηδία, την Αγγλία και σε άλλες χώρες γιατί δεν βρίσκουν δουλειά στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, την περίοδο 2009-2014, το σύνολο του εργατικού δυναμικού έχασε σχεδόν 250.000 άτομα, τα οποία ως θύματα των μνημονιακών πολιτικών εγκατέλειψαν την Ελλάδα και αναζήτησαν την τύχη τους κάπου αλλού στο εξωτερικό. Ανάμεσά τους δεκάδες χιλιάδες πτυχιούχοι από τις πιο «δυνατές» σχολές του ελληνικού Πανεπιστημίου (μηχανικοί, γιατροί κ.λπ.). Σε πρόσφατη έρευνα σε 850 φοιτητές των ελληνικών Πανεπιστημίων αποδεικνύεται ότι ένας στους τέσσερις φοιτητές σκέπτεται να μεταναστεύσει όταν πάρει το πτυχίο του για εξεύρεση εργασίας σε άλλη χώρα.
Για τις συνέπειες αυτού του φαινομένου διαρροής εγκεφάλων, του λεγόμενου brain drain, μίλησε στο euronews και την Έφη Κουτσοκώστα, ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργος Παγουλάτος.
– Euronews/ Ε. Κουτσοκώστα: «Αυτή είναι μία πολύ δύσκολη περίοδος για την Ελλάδα που παλεύει να βγει από την κρίση και να επιστρέψει στην ανάπτυξη. Πιστεύετε ότι αυτή η μαζική φυγή των πλέον ταλαντούχων νέων ανθρώπων υπονομεύει αυτές τις προσπάθειες;»
– Γιώργος Παγουλάτος: «Το πρόβλημα είναι ότι, εάν οι καλύτεροι και οι πιο ταλαντούχοι φεύγουν και κυρίως αν δε σκοπεύουν να επιστρέψουν σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα, οι οικονομίες του Νότου που πρέπει να κάνουν μία μεγάλη αλλαγή, μία μετάβαση σε ένα μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης βασισμένο σε δραστηριότητες υψηλής προστιθέμενης αξίας και παραγωγικότητας, εάν χάσουν τους καλύτερους και τους πιο ταλαντούχους, τότε αυτή η μετάβαση σε αυτό το μοντέλο ανάπτυξης θα είναι πολύ δύσκολη. Μπορεί να εγκλωβιστούν σε ένα επίπεδο χαμηλής ανάπτυξης, σε δραστηριότητες χαμηλής προστιθέμενης αξίας που θα παρατείνουν την ανεργία, τη στασιμότητα και θα κλειδώσουν τις οικονομίες του Νότου σε έναν φαύλο κύκλο. Οπότε υπάρχει ένας μεγάλος κίνδυνος η μετανάστευση του υψηλών προδιαγραφών εργατικού δυναμικού να οδηγήσει στην επιδείνωση ενός είδους αποσύνθεσης μέσα στην Ευρωζώνη».
Από τους «γκασταρμπάιτερ», τους φιλοξενούμενους εργάτες της δεκαετίας του ’60, ερχόμαστε σήμερα σε μία νέα γενιά μεταναστών. Η Ελλάδα πρωταγωνίστησε την τελευταία πενταετία, λόγω της σκληρής κρίσης που μεταξύ άλλων, δημιούργησε ορδές ανέργων. Πολλοί από αυτούς, νέοι και μορφωμένοι, έφυγαν από τη χώρα για να αναζητήσουν εργασία κυρίως στις χώρες του Βορρά. Και αν δεν φύγουν από τη χώρα πρέπει να φύγουν από την Αθήνα. Το όνειρο της παραδοσιακής ελληνικής οικογένειας «γιατρός, δικηγόρος, δημόσιος υπάλληλος» στην πρωτεύουσα θα πρέπει να εγκαταλείψουν οι μισοί και πλέον σημερινοί άνεργοι προκειμένου να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να βρουν δουλειά τα επόμενα χρόνια.
Σύμφωνα με τη μελέτη «Δημιουργώντας θέσεις εργασίας για τους νέους» που πραγματοποίησε η Endeavor Greece, 640.000 άνεργοι από το περίπου ένα εκατομμύριο συνολικά θα πρέπει να αλλάξουν τομέα, ενώ πάνω από 500.000 θα αναγκαστούν να αλλάξουν τόπο διαμονής, εγκαταλείποντας την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Κι αυτό διότι, εκτός από την τεχνολογία, οι άλλοι κλάδοι που εμφανίζουν προοπτικές ανάπτυξης στην Ελλάδα αφορούν κυρίως δραστηριότητες εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων, όπως είναι ο τουρισμός, η αγροτική παραγωγή και μεταποίηση τροφίμων, αλλά και σε μεγάλο βαθμό τα logistics.
Η προσπάθεια εύρεσης εργασίας σε κλάδους όπως οι κατασκευές, η μεταποίηση (πλην της βιομηχανίας τροφίμων), το εμπόριο, η ιατρική, η παροχή νομικών υπηρεσιών είναι σε μεγάλο βαθμό αδιέξοδη για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον, από τις 953.874 θέσεις εργασίας που χάθηκαν την περίοδο 2008-2013, οι 618.365 προέρχονται από τρεις κλάδους (κατασκευές, λιανεμπόριο-χονδρεμπόριο και μεταποίηση). Όπως επισημαίνεται στη μελέτη, ακόμη και στο αισιόδοξο σενάριο ανάπτυξης, τα 2/3 των χαμένων θέσεων εργασίας δεν μπορούν να ανακτηθούν από τους ίδιους κλάδους. Δεύτερον, σε πολλούς από τους αγαπημένους για την ελληνική οικογένεια επαγγελματικούς τομείς, αυτοί που χτυπήθηκαν κυρίως από την ανεργία ήταν οι νέοι. Ενδεικτικά, στον κλάδο των λογιστών και δικηγόρων την περίοδο 2008-2013 αυξήθηκαν κατά 5.000 οι θέσεις εργασίας για τους άνω των 35 ετών, αλλά μειώθηκαν κατά 15.100 για τους κάτω των 35 ετών.
Τον επίλογο θα τον αφήσουμε στον αναλυτή Χρήστο Κάτσικα: «Η ανακοίνωση των βάσεων εισαγωγής και των περίπου 70.000 εισακτέων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση κρατά “κρυφά” ορισμένα δεδομένα, τα οποία μένουν συνήθως στο περιθώριο των δημόσιων συζητήσεων, αν και απασχολούν – από την επομένη κιόλας της εισόδου στα Πανεπιστήμια – δεκάδες χιλιάδες οικογένειες. Μιλάμε για το λεγόμενο “σύστημα επαγγελματικού αποπροσανατολισμού”, την αυξανόμενη εγκατάλειψη των σπουδών και τη δυσαρμονία ανάμεσα στην παραγωγή πτυχιούχων και στην αγορά εργασίας (για την οποία, βεβαίως, αναντιστοιχία την κύρια και βασική ευθύνη χρεώνεται η πολιτική που έχει διαλύσει κάθε παραγωγικό ιστό της χώρας).»
Θα «πέσουν» ή «θα ανέβουν» οι βάσεις; Σ’ αυτό το ερώτημα επικεντρώνεται κάθε χρόνο η αγωνία χιλιάδων υποψηφίων και των οικογενειών τους, στον άξονα αυτού του ερωτήματος περιστρέφονται μια ολόκληρη περίοδο όλες οι δημόσιες και ιδιωτικές συζητήσεις για την εκπαίδευση. Η κίνηση των βάσεων ντύνεται με μια θαυματουργική δύναμη, άλλοτε θεία και άλλοτε διαβολική, και αναδεικνύεται άλλοτε ως φορέας σωτηρίας και άλλοτε ως φορέας ολοκληρωτικής καταστροφής. Κι όμως…

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Πήγαινε στην κορυφή