Φτωχοποιείται και η Ευρώπη

Χτυπημένοι από τη δικιά μας κρίση, ταλαιπωρημένοι από τα απανωτά μνημόνια, έντρομοι μπροστά στο αβέβαιο μέλλον, έχουμε την αίσθηση ότι μας βρήκε κάποια συμφορά, ζούμε κάποια δοκιμασία και πολύ, μα πολύ, θα θέλαμε να ζούμε σε κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα, όπου υπάρχει «κανονικότητα» και μια μικρή ή μεγαλύτερη ευμάρεια.

Ισχύει ό,τι και στις τουριστικές διαφημίσεις. Αν είσαι π.χ. Αμερικανός, Αυστραλός ή Κινέζος πολίτης και δεις διαφημιστικές καταχωρήσεις, βίντεο, οδηγούς για τη ζωή στην Ελλάδα, θα νομίσεις ότι εδώ οι άνθρωποι ζουν στη γαλήνη, την ξενοιασιά, τη διασκέδαση. Το καλοκαίρι δροσίζονται στις απέραντες παραλίες, μετά τη δουλειά απολαμβάνουν τον καφέ τους σε όμορφα μέρη με μεγάλες παρέες, τα βράδια μαζεύονται σε γραφικά ταβερνάκια ή σε παραλιακά ουζερί κι αν μιλάμε για τη νεολαία, ε, ναι, είναι τυχερή. Κάθε βράδυ υπάρχει και ένα party !
Αν είσαι Έλληνας που δεν έχει επισκεφθεί ποτέ ευρωπαϊκή χώρα, νομίζεις ότι όλοι οι υπόλοιποι ευρωπαϊκοί λαοί ναι μεν δεν έχουν όλα τα προηγούμενα αλλά έχουν, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, μία κανονική δουλειά που τους αποφέρει ένα σεβαστό εισόδημα, ένα άνετο σπίτι, αυτοκίνητο που ανανεώνεται τακτικά, υψηλό επίπεδο διαβίωσης και ένα καλό ποσό για να απολαύσουν τις διακοπές τους σε οποιαδήποτε χώρα του εξωτερικού.
Όπως έλεγε και η διαφήμιση: Παντού υπάρχει ένας μύθος !
Οι μύθοι, όμως, που τυπώνονται στο συλλογικό υποσυνείδητο δύσκολα καταρρίπτονται. Ακόμα κι αν έρχονται έρευνες του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου να τους αμφισβητήσουν. Αυτό κάνει η Γνωμοδοτική Έκθεση της Επιτροπής Οικονομικής – Νομισματικής Πολιτικής του Ευρωκοινοβουλίου για τη στρατηγική που είχε αναπτύξει το Ευρωκοινοβούλιο με τίτλο «Ευρώπη 2020» και που στόχο είχε την μείωση του αριθμού των πτωχών στην ΕΕ κατά 20 εκατομμύρια.
Ξεκάθαρη η αποτυχία της στρατηγικής. Αντί να μειωθεί η φτώχεια, ο συνολικός αριθμός των ατόμων που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της φτώχειας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυξήθηκε κατά 1,6 εκατομμύρια, μεταξύ του 2008 και 2015. Από το 2015, λέει η έκθεση, στην Ευρώπη των 28, το 23,7 % του πληθυσμού και το 12,5 % των απασχολούμενων ηλικίας άνω των 18, αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Παρόλο δε που, όπως επισημαίνεται, η Ευρώπη είναι μία από τις πλουσιότερες περιοχές στον κόσμο, πρόσφατα στοιχεία σχετικά με την εισοδηματική φτώχεια δείχνουν ότι η φτώχεια και η ακραία υλική στέρηση έχουν αυξηθεί.
Mάλιστα, η κατάσταση δεν είναι τόσο άσχημη όσο λένε τα νούμερα, είναι ακόμα χειρότερη: «η εισοδηματική φτώχεια αποτελεί ένα μόνο μέρος της γενικής έννοιας της φτώχειας, και η έννοια της φτώχειας δεν αναφέρεται μόνο στους υλικούς πόρους αλλά και στους κοινωνικούς πόρους, και ιδίως στην εκπαίδευση, την υγεία και την πρόσβαση στις υπηρεσίες».
Η έκθεση κάνει μία πολύ σωστή διάκριση: «η έννοια του ελάχιστου εισοδήματος δεν πρέπει να συγχέεται με την έννοια του κατώτατου μισθού»! Σε κάθε χώρα, πέρα από το μισθό που παίρνει κάθε εργαζόμενος, υπάρχει κι ένα πακέτο παροχών που απολαμβάνει κάθε πολίτης. Αυτό μπορεί να είναι η δωρεάν δημόσια παιδεία, η υγειονομική και ασφαλιστική κάλυψη, οι επαρκείς συγκοινωνίες, οι παιδικοί σταθμοί και οι κατασκηνώσεις και άλλα πολλά τα οποία έχουν ονομαστεί «κοινωνικό κράτος». Ως «εισόδημα» καθενός πολίτη πρέπει λοιπόν να λογίζονται και αυτές οι «απολαβές».
Στην πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών υπάρχει είτε μία καθήλωση είτε μία μείωση μισθών, συντάξεων κλπ. Ταυτόχρονα υπάρχει όμως και ένα αργό ξήλωμα του ιστού που ύφανε το κοινωνικό κράτος. Οι ιδιωτικοποιήσεις που ξεκίνησαν από τη Θάτσερ στην Αγγλία πέρασαν ως στρατηγική και στην υπόλοιπη Ευρώπη με αποτέλεσμα κοινωνικές παροχές που ήταν δωρεάν για τους πολίτες, τώρα να «τρώνε» ένα μέρος του εισοδήματός τους.
Η μεγαλύτερη πληγή είναι όμως η διογκούμενη ανεργία κι αυτό διαπιστώνει η Έκθεση. Υπήρξαν ιστορικά δύο στρατηγικές για τη μείωσή της στην Ευρώπη. Η ακραιφνώς φιλελεύθερη που θεωρούσε το κράτος και τις όποιες κοινωνικές του πρακτικές τροχοπέδη για την ανάπτυξη, πίστευε ότι η στήριξη των επιχειρήσεων και η ανάπτυξη ευνοϊκού για την λειτουργία τους κλίματος, θα ήταν από μόνη της αρκετή για να δημιουργήσει πολλές χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας αλλά και καλύτερα εισοδήματα για όλους.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλές «μεταρρυθμίσεις» στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου, από την Πορτογαλία που μπήκε σε μνημόνιο έως την Ιταλία που προσπαθεί αγωνιωδώς να το αποφύγει. Όλες τους στηρίχθηκαν σε φορολογικά κίνητρα και απαλλαγές των επιχειρήσεων. Η κερδοφορία τους ή ο κύκλος εργασιών τους μπορεί να αυξήθηκε αλλά οι θέσεις εργασίας μειώθηκαν. Γιατί ;
Γιατί οι νεοφιλελεύθερες, όπως και όλες οι θεωρίες που αναπτύσσονται σε οικονομικά πανεπιστήμια και στηρίζονται σε αριθμούς και στατιστικές, αγνοούν οτι η ανεργία είναι δομικό συστατικό του συστήματος. Εάν δεν υπάρχει, τότε οι αμοιβές αυξάνονται ως συνέπεια της έλλειψης προσωπικού. Όσο μεγαλύτερη είναι, τόσο μεγαλύτερη προσφορά φτηνού εργατικού δυναμικού υπάρχει και τόσο συμπιέζονται οι μισθοί και τόσο αυξάνεται η κερδοφορία των επιχειρήσεων. Όταν οι επιχειρήσεις αυξάνουν τα κέρδη τους, το μόνο που δεν σκέφτονται είναι να αυξήσουν τις αμοιβές. Επειδή σε συνθήκες κρίσης τα κέρδη μειώνονται, οι επιχειρήσεις προχωρούν σε επιθετική εξαγορά ομοειδών επιχειρήσεων με σκοπό την απόκτηση μεγαλύτερων μεριδίων στην αγορά. Οι εξαγορές ακολουθούνται από συγχωνεύσεις των ομοειδών επιχειρήσεων με πρώτο αποτέλεσμα τη μείωση πλεονάζοντος προσωπικού. Το λένε «εξορθολογισμό δαπανών» ή «μείωση λειτουργικού κόστους αλλά η κοινωνία το ξέρει ως … ανεργία !
Οι σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές είναι καλές όταν «υπάρχουν λεφτά» γιατί δημιουργούν κοινωνικό κράτος και παροχές. Σε συνθήκες κρίσης όμως, οι σοσιαλδημοκράτες πολιτικοί «εξαφανίζονται». Όπως έγινε με το γάλλο υποψήφιο ο οποίος δεν πέρασε καν στο δεύτερο γύρο των πρόσφατων προεδρικών εκλογών. Θυμίζουν λίγο τους προέδρους ομάδων ερασιτεχνικής κατηγορίας. Όσο υπάρχουν λεφτά και οι ομάδες τους κερδίζουν, αποθεώνονται. Στις ήττες όμως τρέχουν να κρυφτούν. Ο μόνος που κατάφερε να επιβιώσει τις τελευταίες δεκαετίες ήταν ο Τόνι Μπλερ στην Αγγλία κι αυτό γιατί ακολούθησε ένα μείγμα σοσιαλφιλελεύθερης πολιτικής. Αλλά και αυτό είχε ημερομηνία λήξης ακόμα και σε μια ισχυρή χώρα όπως η Αγγλία.
Από τα στοιχεία που παρατίθενται στην Γνωμοδοτική Έκθεση, προκύπτει ότι, ενώ όλο και μεγαλύτερα κομμάτια του ευρωπαϊκού πληθυσμού οδηγούνται στην πλήρη φτωχοποίηση και στον κοινωνικό αποκλεισμό, κάποια άλλα, εύπορα στρώματα, αυξάνουν δυσανάλογα προς τα πάνω, τις εισοδηματικές τους διαφορές από τους πτωχούς της Ευρώπης.
Aν, πάντως, δεν βλέπετε κάποια ελπίδα να έρχεται είναι γιατί καμία ελπίδα δεν έρχεται μόνη της. Ούτε και τη φέρνει κανένας. Εμείς την καλλιεργούμε!