Ο Γολγοθάς ενός πλανήτη

Ο πλανήτης μας, όπως και η χώρα μας, κουβαλάει το δικό του σταυρό.  Έναν σταυρό που φορτώθηκε από τα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης και ο οποίος, ανεβαίνοντας το βουνό, γίνεται όλο και πιο βαρύς. Ο ουρανός από πάνω μας συννεφιάζει θλιμμένα όπως και τη Μεγάλη Παρασκευή αλλά εμείς κοιτάμε μόνο όσα είναι σε χαμηλό ορίζοντα. Τις τσέπες μας, το πιάτο μας, το πληκτρολόγιό μας, τον καναπέ μας ή και τις κάλπες λες και η Ανάσταση θα βγει μέσα από κάποιο ψηφοδέλτιο.

Τα άσχημα μηνύματα έρχονται από παντού αλλά δεν μας αρέσουν οι κακές ειδήσεις. Προτιμάμε τα ευχάριστα που μας χαϊδεύουν τα αυτιά ή τα γαργαλιστικά. Ακόμα κι αν τα μηνύματα για την επιδείνωση της ζωής μας αφορούν την υγεία μας ή την ίδια την ύπαρξή μας. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι όλα αυτά δεν αφορούν εμάς, δεν μας αγγίζουν άμεσα και ότι κάποια στιγμή θα εμφανιστεί η «λύση» του δράματος ή ο «από μηχανής θεός». Έστω ο πολιτικός – σωτήρας. Η πραγματικότητα όμως είναι αδυσώπητη.
Τα γράφαμε νωρίς το χειμώνα, γενόμενοι μάντεις κακών («Κρύο, καιρός για εναλλακτικά θερμαινόμενο σχολείο»22/11, «Ενεργειακές λύσεις υπάρχουν» 29/11, «Σιωπηλός δολοφόνος»20/12, «Κολλημένοι με το πετρέλαιο»27/12). Τώρα ήρθαν οι μετρήσεις και οι μελέτες για να επιβεβαιώσουν τους φόβους μας.
Άμεσο θέμα προστασίας της δημόσιας υγείας εγείρεται στα αστικά κέντρα από το επικίνδυνα «συστατικά» εκτός ορίων της αιθαλομίχλης, προειδοποιούν οι επιστήμονες, την ώρα που το αρμόδιο ΥΠΕΚΑ θεωρεί πως ξεμπέρδεψε με το πρόβλημα όταν ανακοίνωσε την παροχή δωρεάν ρεύματος για τις ημέρες που οι τιμές των αιωρούμενων σωματιδίων ήταν στα ύψη (άνω των 100 μικρογραμμαρίων).
Όπως δείχνουν οι εξειδικευμένες μετρήσεις αιθαλομίχλης του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος του Αστεροσκοπείου Αθηνών, σε συνεργασία με το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος και τα Πανεπιστήμια Πατρών, Αιγαίου, Κρήτης και Ιωαννίνων, για δεύτερη χρονιά φέτος, στην Αθήνα, το χρονικό διάστημα μεταξύ 16 Δεκεμβρίου και 24 Φεβρουαρίου, καταγράφηκαν: 8 ημέρες με υπερβάσεις των PM 10 άνω των 50 μικρογραμμαρίων και 23 νύχτες άνω των 80, με οριακή τιμή τα 50, που δεν πρέπει να ξεπερνιέται πάνω από 35 ημέρες τον χρόνο, ενώ τα σωματίδια διαμέτρου 2,5 μικρομέτρων ξεπέρασαν τα ημερήσια όρια από 17 έως 40 ημέρες.
Ιδιαζούσης επικινδυνότητας μορφή ρύπανσης χαρακτήρισε ο διευθυντής Ερευνών του Αστεροσκοπείου Β. Γερασόπουλος τα κυρίαρχα συστατικά των σωματιδίων: το βενζοαπυρένιο και τον μαύρο άνθρακα. Οι συγκεντρώσεις του πρώτου βρέθηκαν υπερπολλαπλάσιες του ετήσιου ορίου της Ε.Ε., 1 νανογραμμάριο ανά κυβικό μέτρο αέρα και 0,12 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Οι συγκεντρώσεις μαύρου άνθρακα που προέρχονται αποκλειστικά από την καύση του ξύλου έδωσαν τιμές τρεις με τέσσερις φορές παραπάνω από τις συγκεντρώσεις σε μεγαλουπόλεις εκατομμυρίων, όπως το Πεκίνο και η Κωνσταντινούπολη. Από το ΑΠΘ, ο καθηγητής Ν. Μουσιόπουλος σημείωσε ότι, βάσει στοιχείων του 2012-2013, το κάλιο, που αποτελεί δείκτη καύσης βιομάζας, αυξήθηκε κατά 200%, ενώ οι δείκτες καύσης πετρελαίου, χαλάζιο και νικέλιο, μειώθηκαν κατά 40%. Όπως επισημάνθηκε, ένα ποσοστό 60%-70% των υπερβάσεων στα σωματίδια θα είχε αποφευχθεί χωρίς τη λειτουργία τζακιών και ξυλοσομπών, ενώ οι δύο τελευταίοι χειμώνες παρουσιάζουν από τις μεγαλύτερες ελάχιστες θερμοκρασίες των τελευταίων 120 ετών. Αν οι ημέρες με θερμοκρασία κάτω των 6 βαθμών Κελσίου κυριαρχούσαν, όπως «σε έναν τυπικό μέσο χειμώνα», τα επεισόδια αιθαλομίχλης θα μπορούσαν να ήταν 2-3 φορές περισσότερα.
Οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές εξαιτίας της κακής ποιότητας του αέρα είναι μεγαλύτερες από αυτές που προκαλούν τα τροχαία ατυχήματα, πράγμα που καθιστά την κακή ποιότητα του αέρα πρώτη περιβαλλοντική αιτία πρόωρων θανάτων στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Η ατμοσφαιρική ρύπανση επηρεάζει επίσης την ποιότητα ζωής των πολιτών λόγω του άσθματος ή των αναπνευστικών προβλημάτων που συχνά προκαλεί. Έχει επίσης ως συνέπεια να χάνονται ημέρες εργασίας και να αυξάνονται οι δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης, ενώ ευάλωτες ομάδες, όπως τα παιδιά, οι ασθματικοί και οι ηλικιωμένοι αντιμετωπίζουν τα σοβαρότερα προβλήματα. Η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί επίσης βλάβες στα οικοσυστήματα λόγω του πλεονάζοντος αζώτου, το οποίο προκαλεί το φαινόμενο του ευτροφισμού, και της όξινης βροχής.
Αλλά και στον υπόλοιπο πλανήτη η ρύπανση έχει οφθαλμοφανείς ή τρομακτικές συνέπειες. Ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής θα είναι «πολύ σοβαρός, γεωγραφικά διάσπαρτος και μη αναστρέψιμος», σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών που βρέθηκε στο επίκεντρο των κλιματικών συνομιλιών που πραγματοποιήθηκαν στην Ιαπωνία.
Μεταξύ άλλων η κλιματική αλλαγή θα αυξήσει τη συχνότητα και την έκταση των πλημμυρικών φαινομένων, την απόδοση των καλλιεργειών και τη διαθεσιμότητα υδάτινων πόρων. Οι κλιματικές μεταβολές θα γίνουν αισθητές σε όλες τις ηπείρους και τους ωκεανούς είτε πρόκειται για το λιώσιμο των πάγων είτε για την υπερθέρμανση των μόνιμα παγωμένων εδαφών (permafrost) είτε για εκτεταμένες ξηρασίες και λειψυδρίες. Κανένας άνθρωπος στον πλανήτη δεν θα μείνει ανεπηρέαστος από τον αντίκτυπο της Κλιματικής Αλλαγής. Η έκθεση κατονομάζει αναλυτικά τον βραχυπρόθεσμο αντίκτυπο στα οικοσυστήματα τα επόμενα 20 ως 30 χρόνια.
Οι βασικότερες μεταβολές αφορούν στα εξής:
• Ο Βόρειος Παγωμένος Ωκεανός και οι κοραλλιογενείς ύφαλοι επηρεάζονται δραματικά από μια αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά δύο βαθμών Κελσίου. Επίσης, στη στεριά, ζώα και φυτά θα αναγκαστούν να μεταναστεύσουν σε μεγαλύτερα υψόμετρα.
• Η ασφάλεια των τροφίμων θα απασχολήσει σημαντικά τις επόμενες γενιές καθώς η παραγωγή αραβοσίτου, ρυζιού και αλευρίου θα μειωθούν κατά 25% ως το 2050 σύμφωνα με όλες τις προβλέψεις. Την ίδια ώρα ο παγκόσμιος πληθυσμός εκτοξεύεται στα εννέα δισεκατομμύρια το 2050 και μαζί η ζήτηση για τρόφιμα, κυρίως σε Αφρική και Ασία. Επίσης, σημαντικό πλήγμα θα δεχτούν τα αλιεύματα, βασική πηγή διατροφής για πολλές κοινωνίες, εξαιτίας των θερμότερων υδάτων. Μάλιστα σε περιοχές των τροπικών και της Ανταρκτικής οι πληθυσμοί των ψαριών θα μειωθούν κατά το ήμισυ.
• Τα ποσοστά θνησιμότητας από πλημμύρες και καύσωνες θα αυξηθούν σημαντικά με συχνότερα θύματα τους ανθρώπους που εργάζονται σε εξωτερικούς χώρους όπως αγρότες και οικοδόμοι. Τα καλοκαίρια θα γίνουν θερμότερα και ξηρότερα, ενώ θα σημειώνονται ξαφνικές και έντονες βροχοπτώσεις.
• Σημαντική είναι επίσης η ανησυχία για τα παρεπόμενα κοινωνικά προβλήματα της κλιματικής αλλαγής όπως η μετανάστευση, οι διενέξεις για τους πόρους και η εθνική ασφάλεια.
Όπως έδειξαν οι πρόσφατες πλημμύρες στη Βρετανία και η ξηρασία στην Καλιφόρνια, οι κλιματικές μεταβολές δεν πλήττουν μόνο τους «φτωχούς» αλλά και τους πλούσιους του πλανήτη.
Περίπου 7 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους το 2012 εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ανακοίνωσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO). Ο απολογισμός αυτός – διπλάσιος σε σχέση με προηγούμενες εκτιμήσεις – σημαίνει ότι ένας στους οκτώ θανάτους το 2012 συνδέεται με τους ατμοσφαιρικούς ρύπους και δείχνει πως μειώνοντας τη ρύπανση μέσα και έξω από τις κατοικίες μπορεί να σωθούν μελλοντικά εκατομμύρια ζωές, αναφέρει σε έκθεσή του ο οργανισμός υγείας του ΟΗΕ. Οι θάνατοι εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης συνδέονται συνήθως με νόσους της καρδιάς, εγκεφαλικά επεισόδια ή χρόνιες πνευμονοπάθειες, καθώς και με τον καρκίνο των πνευμόνων αλλά και οξείες αναπνευστικές λοιμώξεις.
«Τα αποδεικτικά στοιχεία δείχνουν την ανάγκη για μια συντονισμένη δράση προκειμένου ο αέρας που αναπνέουμε να είναι καθαρός», δήλωσε η Μαρία Νέιρα, επικεφαλής του τμήματος Δημόσιας Υγείας και Περιβάλλοντος του ΠΟΥ. «Οι κίνδυνοι από την ατμοσφαιρική ρύπανση είναι πλέον πολύ μεγαλύτεροι από όσο νομίζαμε ή κατανοούσαμε, ιδιαίτερα για τις καρδιακές παθήσεις και τα εγκεφαλικά επεισόδια», είπε.
Καλή Ανάσταση.